کودتای نظامی پینوشه در شیلی

۳۴ سال پیش در روز ۱۱ سپتامبر سال ۱۹۷۳ میلادی حکومت منتخب سالوادور آلنده ، رئیس جمهور شیلی در یک کودتای نظامی که سازمان سیا آن را طراحی کرده بود توسط ژنرال آگوستو پینوشه سرنگون شد و سالوادور آلنده در جریان کودتا به طرز مشکوکی کشته شد.
کودتای نظامی شیلی نقطه پایانی به چندین دهه دموکراسی در این کشور بود که به آن لقب «سوئیس آمریکای جنوبی» را داده بودند.
۳ سال پیش از این تاریخ ، در روز ۴ سپتامبر سال ۱۹۷۰ میلادی سالوادور آلنده با پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری رئیس جمهور شیلی شده بود.
آلنده بر یک ائتلاف شکننده که از میانه روها تا جناح چپ افراطی مائوئیست تشکیل شده بود ، اتکا داشت.
او نخستین رئیس جمهور سوسیالیستی بود که با پیروزی در یک انتخابات قدرت را در یک کشور آمریکای لاتین به دست گرفت. از همان بدو ریاست جمهوری آلنده با مشکلات زیادی مواجه شد.
برخی از این مشکلات ناشی از مخالفت اعضای جناح ائتلافی دولت با اصلاحاتی بود که آلنده به آنها اقدام کرد.
افزایش سطح دستمزدها ، ملی کردن معادن مس و شرکت های بزرگ شیلی از جمله تدابیر اجتماعی بودند که آلنده اجرا کرد.
در عین حال ، سالوادور آلنده دشمن بزرگتری داشت و آن مخالفان جناح راست بودند که در مجلس دارای اکثریت بوده و به طور پنهانی از سوی سازمان جاسوسی سیا حمایت می شدند.
جناح راست از حمایت مالی شرکت های چند ملیتی به ویژه تراست مخابراتی آتی اند تی برخوردار بود.
عوامل سازمان سیا و شرکت های چند ملیتی به منظور تضعیف دولت آلنده بی وقفه در حال دسیسه چینی و توطئه بودند.
اعتصاب ها اقتصاد کشور شیلی را فلج کرده بودند.نرخ تورم افزایش یافته و موجب شد تا زنان خانه دار در خیابان ها دست به تظاهرات بزنند.
سالوادور آلنده برای مقابله با تهدیدهایی که از هر سو احاطه اش کرده بودند ناگزیر متوسل به نظامیان شد.
در نوامبر سال ۱۹۷۲ میلادی ، ژنرال کارلوس پراتس ، فرمانده نیروی زمینی به مقام نخست وزیری و وزیر کشور منصوب گردید.
مجلس شیلی که اکثریت کرسی ها در اختیار جناح راست بود عرصه را به آلنده تنگ کرده و مانع هرگونه اقدام از سوی رئیس جمهور شده بود ، حتی مجلس قصد برکناری او را از مقام ریاست جمهوری داشت.
بزودی برای آلنده هیچ چاره ای به جز متوسل شدن به یک همه پرسی باقی نماند.
در این هنگام و زمانی که آلنده قصد برگزاری یک همه پرسی را داشت ، ژنرال آگوستو پینوشه، فرمانده کل نیروهای مسلح شیلی با کمک توطئه و طرح یک نقشه کودتا توسط سازمان جاسوسی آمریکا سیا تصمیم می گیرد با توسل به زور به تجربه سوسیالیسم خاتمه دهد.
هنری کیسینجر ، وزیرخارجه آمریکا که از همان آغاز مخالف سرسخت سالوادور آلنده بود ، دستور طراحی این کودتا را به سازمان سیا داده و از نزدیک اوضاع را زیر نظر داشت.
صبح روز ۱۱ سپتامبر واحدهای نیروی دریایی شیلی بندر والپازرو را اشغال می کنند.
اندکی بعد ، سربازان ارتش به کاخ ریاست جمهوری لاموندا در شهر سانتیاگو که در سال ۱۸۰۴ میلادی ساخته شده بود ، حمله کرده و کاخ را محاصره می کنند.
افراد وفادار به آلنده به همراه شخص او دست به مقاومت می زنند.
حوالی ظهر به دستور پینوشه هواپیماهای نیروهای هوایی کاخ ریاست جمهوری را بمباران کرده و سرانجام سربازان موفق به ورود به داخل کاخ می شوند.
سالوادور آلنده از مدافعانش می خواهد تا کاخ را ترک کنند.
پس از اشغال کاخ توسط نظامیان ، آلنده به طور مشکوکی کشته می شود. کودتاچیان ادعا می کنند او با یک رگبار مسلسل خودکشی کرده است. سالوادور آلنده هنگام مرگ ۶۵ سال داشت.
به این ترتیب ، در روز ۱۱ سپتامبر سال ۱۹۷۳ میلادی حکومت منتخب سالوادور آلنده ، رئیس جمهور شیلی در یک کودتای نظامی که سازمان جاسوسی سیا آن را طراحی کرده بود توسط ژنرال آگوستو پینوشه سرنگون شد.
پس از کودتا ، ده ها هزار نفر از مردم پایتخت دستگیر شده و در استادیوم فوتبال شهر سانتیاگو که به یک قتلگاه مبدل می گردد ، محبوس می شوند.
هزاران نفر در زندان های نظامی با توسل به وحشیانه ترین روش ها کشته شده و هرگز سرنوشت آنها مشخص نمی شود. حکومت وحشت بر شیلی سایه می افکند ، دوره دیکتاتوری ژنرال آگوستو پینوشه که ۱۶ سال طول کشید ، سیاهترین دوران تاریخ شیلی محسوب می شود.
سرانجام در سال ۱۹۸۹ میلادی ، پینوشه ناگزیر به کناره گیری شده و کشور شیلی به طور مسالمت آمیزی بار دیگر راه دموکراسی را در پیش می گیرد.

بهرام افتخاری

منبع : روزنامه جام‌جم