رستم و سهراب در شهر عروسک‌ها

● در حاشیه جشنواره بین المللی عروسکی پراگ
▪ حرف اول
خبر رفتن غریب پور برای داوری یازدهمین دوره جشنواره عروسکی پراگ و دعوت اپرای عروسکی حیرت انگیز «رستم و سهراب» به این جشنواره را اولین بار خود ایشان در اوایل بهار امسال به رسانه ها دادند.موضوع اجرای یک گروه تئاتر عروسکی ایرانی در مهد تئاتر عروسکی جهان و بالاتر از آن داوری یک ایرانی در کشور چک، به تنهایی جذاب تر و مهم تر از حدی بود که نادیده و سرسری گرفته شود.
در این میان علاقه به بیشتر گفتن از این اتفاق و شناساندنش به همه، کاری بسیار بدیهی بود، اما هرچه به زمان رفتن گروه غریب پور و شروع جشنواره نزدیک تر شدیم، جز اشاره های کوتاه عوامل کار و خود غریب پور، خبر و جزئیات دندان گیری از جشنواره به دست نیامد و این مساله درخور بزرگی اش، بازتاب خبری نداشت.
توجیهات به اندازه مبهمی سکوت نسبی خبری ساده اند؛ جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی پراگ، سایت رسمی و (به بیان درست تر) خانه اینترنتی خلوت و رخوت زده ای است که گویا جز یک تایپیست بی حوصله (و شاید درگذشته) کسی به یاد آن نیست و هر سال تنها برنامه جشنواره بعدی و فهرست برگزیدگان دوره قبل، در آن به روز می شوند.جست وجو به دنبال منابع دیگر هم راه به جایی نبرد و گشت و سرک پیگیر من در شبکه جهانی،بیشتر ناامیدم کرد و گویا این جشنواره همان یک نشانی را دارد؛www.puppetart.com به این نشانی سری بزنید و داوری کنید.
▪ تاریخچه
با یک حساب ساده به سال ۱۹۹۶ و برگزاری اولین دوره «جشنواره جهانی هنر عروسکی» می رسید. پراگ پایتخت زیبای جمهوری چک، مقر و وطن این جشنواره است که بانیان وزین و معتبری چون «انجمن جهانی هنرمندان عروسکی» و «انستیتو بین المللی هنر عروسک نخی» بنیاد آن را گذاشته اند. هنرمندان چک از ابتدای شکل گیری و قوام هنر عروسکی قرن بیستم و به ویژه با آغاز دوره حکومت های کمونیست در شرق اروپا، طلایه دار و سررشته این هنر بودند و اولین مدارس عالی هنر عروسکی جهان هم در این کشور شکل گرفتند.
اینگونه است که اجرای یک تئاتر عروسکی در چک، می تواند به اندازه اجرای یک قطعه موسیقی در اتریش، مشکل و حتی بعید باشد.تا به حال این جشنواره هرگونه اثر صحنه ای را بدون هیچ محدودیتی در رده مخاطب ها و شیوه های اجرایی می پذیرفت و امسال، بدعت پذیرفتن فیلم های عروسکی هم عرصه حضور هنرمندان را گسترده تر از پیش فراهم کرد.به این ترتیب جوایز جشنواره با تغییرات جدید از این قرارند؛ بهترین انیمیشن، بهترین بازیگر عروسکی، بهترین کارگردان، بهترین طراحی عروسک و صحنه، بهترین اثر غیراقتباسی، بهترین اثر خلاقه، بهترین اجرا، بهترین متن، بهترین فیلم عروسکی و جوایز ویژه.
بهروز غریب پور رئیس هیات داوران جشنواره تئاتر عروسکی پراگ گفت؛ عروسک ها در پراگ امروز چنان در اغلب فروشگاه ها و محل های رفت و آمد حضور دارند که پراگ به شهر عروسک ها معروف شده است.
نکته مهم در مورد این جشنواره رقابتی بودن آن است. غریب پور در مورد ویژگی های این جشنواره می گوید؛ این جشنواره به شکل رقابتی و توسط بخش خصوصی برگزار می شود و برگزارکنندگان این جشنواره دارای سه سالن اجرا و کارگاهی مجهز برای تولید عروسک های تاریخی هستند. در جشنواره پراگ ۵۰ نمایش عروسکی از سراسر دنیا اجرا می شود و حداقل روزی ۵ نمایش به اجرا در می آید، چراکه زمان برگزاری جشنواره تنها یک هفته است.
این جشنواره علاوه بر داشتن داوری در بخش های تخصصی مانند ساخت و طراحی عروسک، کارگردانی و...در بخش ویژه ای که امسال به نگاه شاعرانه می پردازد نیز داوری می شود. جشنواره در طول زمان برگزاری تمام هزینه های گروه ها و حتی هزینه روزمره شرکت کننده ها را هم تامین می کند و کارگاه ها و سخنرانی های حاشیه جشنواره برای آنها رایگان است.اولین گام برای شرکت در این جشنواره تماس با همان نشانی و ارسال فرم درخواست موجود در سایت، یک نسخه فیلم کار(VHS,VCD,DVD)، چند قطعه عکس و خلاصه قصه است. گروه های پذیرفته شده در روز ۳۱ ژانویه هر سال معرفی می شوند و بنابراین بهتر است درخواست ها نهایتاً تا پایان هر سال به دفتر جشنواره برسند.
▪ ایرانی ها در پراگ
در ابتدا از گروه «خیمه شب بازی» یاد می کنیم که در سال ۲۰۰۱ به این جشنواره رفته و کاری را با نام «مبارک» در تئاتر کینسکی پراگ اجرا کردند.اگرچه گروه «خیمه شب بازی» هیچ جایزه ای از جشنواره پراگ به ایران نیاوردند اما باعث شدند شخصیت عروسکی سنتی «مبارک» دوباره مورد توجه جهانی قرار گیرد.سه سال بعد گروه عروسکی «باران» در سالن ملی نور سیاه پراگ، «هدیه سالگرد» را نمایش دادند و از میان آنها سیدافشین هاشمی مرغزار جایزه بهترین بازیگر عروسکی نهمین دوره سال ۲۰۰۵ را گرفت.
سال پیش هم اثری به نام «یاس تمام» جایزه پیام معنوی جشنواره را دریافت کرد و دست پر به ایران برگشت.البته این تمام ماجرا نیست و به نوشته ایسنا، گروه های ایرانی تا به حال ۹ بار در جشنواره عروسکی پراگ حضور داشته اند و اینک هنر عروسکی ایران با چنین کارنامه قابل قبولی، منتظر اجرای اپرای عروسکی بدیع «رستم و سهراب» به عنوان مهمان ویژه جشنواره است.
▪ رستم و سهراب
غریب پور در این جشنواره و در داوری ۳۸ نمایش و فیلم عروسکی از بیش از ۳۰ کشور جهان، روزهای دشواری را داشته و امروز که شما این نوشته را می خوانید راس ساعت ۱۸ در سالن کتابخانه شهر پراگ «رستم و سهراب» را به همراه گروه خود، اجرا خواهد کرد و فردا اجرای دیگری را هم در مراسم اختتامیه جشنواره خواهد داشت.
مریم اقبالی، افسانه زمانی، غزل اسکندرنژاد، مرجان احمدی شاهواریان، بنفشه صمدی، مونا کیانی فر، هنگامه سازش، فرزانه عاقلی، سلما محسنی و کاملیا نوحی، علی پاکدست، پیمان شریعتی، علی ابوالخیریان، محسن ایمان خانی، همایون صلاحی، امیر محمدی و محمد عقبتی بازیگران عروسکی و عروسک گردانان «رستم و سهراب» هستند که اکنون به همراه غریب پور، منصور پارسایی، نقی نمینی و محمدحسین ایمانی خوشخو در پراگ حضور دارند.این گروه از ابتدای جشنواره در روز ۲۸ ماه ژوئن به پراگ وارد شده و به همین علت رهاورد تجربی این گروه، از جشنواره و در حقیقت از این نمایشگاه فرهنگی بسیار ارزنده و مفید خواهد بود.
غریب پور تا به حال دو بار داور این جشنواره بوده و این سومین حضور او در شهر پراگ است. غریب پور در حاشیه این سفر، طرح اولیه برگزاری جشنواره مشابهی را در دبی پیشنهاد کرده که اگرچه هنوز جزئیاتش مشخص نیست، اما به طور حتم اولین دوره آن در سال ۲۰۰۸ میلادی برگزار خواهد شد.

منبع : روزنامه شرق