سیاست تنظیم خانواده در پاکستان

پاکستان هنگام اعلام استقلال، تنها ۳۷ میلیون نفر جمعیت داشت. این میزان در ۵۱ سال گذشته، بیش از ۴ برابر شده و به ۱۶۰ میلیون نفر رسیده است. با چنین شتابی، این کشور در سال ۲۰۵۰ میلادی، ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت خواهد داشت.
پاکستان در حال حاضر، در جدول پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان، بعد از چین، هند، آمریکا، اندونزی و برزیل، در رده ششم قرار دارد. این جایگاه اما در مقایسه با نرخ تولید ناخالص ملی کشورهای دیگر، به مکان ۱۱۷ تنزل می‌کند. رشد جمعیت پاکستان با آهنگ رشد اقتصادی این کشور هماهنگ نیست. همین موضوع سبب شده که دولت این کشور، کنترل نرخ زاد و ولد را از اولویت‌های برنامه‌های خود قرار دهد.
● دگرگونی در نرخ زایمان
تا قبل از سال ۱۹۹۰ میلادی، نرخ متوسط زایمان هر زن پاکستانی، شش فرزند بود. از آن پس، این رقم به ۴ تا ۵ فرزند تقلیل یافته است. دولت پاکستان سیاستی برای کنترل جمعیت و پیشگیری از بارداری‌های ناخواسته در پیش گرفته که مراکز مشاوره خانواده، مجریان آن هستند. اینک در معابر عمومی شهرهای بزرگ پاکستان، تابلوهای بزرگی با شعار" فرزند کمتر، زندگی بهتر" به چشم می‌خورند. رسانه‌ها نیز در این‌گونه تبلیغات سهم بزرگی دارند.

دکتر سلیم، مسئول تنظیم خانواده در وزارت بهداشت پاکستان، می‌گوید: «طرح‌های کنترل جمعیت در سراسر کشور و حتی در حلبی‌آبادها هم اجرا می‌شوند. همکاران وزارت بهداشت، به طور سیار در همه‌جا حضور دارند. جامعه مردسالار پاکستان، به زیرساخت‌های فرهنگی در مورد تنظیم خانواده نیز نیاز دارد. در این جامعه، تصمیم نهایی با مرد است. زنی که همسرش با جلوگیری از بارداری مخالف است، چه بخواهد چه نخواهد، پشت سر هم زایمان می‌کند.»
● همکاری مردان
در جوامع مردسالار، در برنامه‌های پیشگیری از بارداری، همکاری مردان مهم‌تر از زنان استبا توجه به مشکلات جوامع مردسالار، طرح تنظیم خانواده در پاکستان، از همکاری ۴ هزار و ۵۰۰ مرد نیز بهره می‌گیرد. این مردان به روستاها و شهرستان‌ها و نقاط مختلف سرکشی می‌کنند و به زبان مردانه، به سرپرستان خانواده‌ها، آموزش پیشگیری می‌دهند.
تاکید مربیان مرد بر مسئولیت مشترک مردان و زنان در کنترل نرخ جمعیت کشور است. آنها از جمله می‌کوشند شوهران پاکستانی را توجیه کنند که زنان برای هر بارداری و زایمان، چه درد و مشقتی را تحمل می‌کنند. آنها تلاش می‌کنند به ساده‌ترین زبان به مردم بگویند که فرزند کمتر و خانواده کوچک‌تر، چه تاثیری در رفاه و آرامش خانواده خواهد داشت.
● زنان، مراجعان اصلی
آمار مراجعه زنان به درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها برای آموزش و دریافت وسایل پیشگیری از بارداری، ۲۵ برابر مردان است. جالب این‌که همراهان این زنان نیز زنان هستند و آنها از جمله با مادر یا خواهر همسر خود به مراکز مربوطه مراجعه می‌کنند. همزمان، بیشتر آنها پس از مشاوره و گرفتن اطلاعات لازم برای پیشگیری، قادر به تصمیم‌گیری نیستند و به اجازه شوهران‌شان وابسته‌اند.
● آموزش‌های مذهبی و فرهنگی
دستگاه خرید کاندوم در ویتنام - تنها ۳۴ درصد مردم در پاکستان روش‌های پیشگیری را به‌کار می‌بندندهدف طرح دولت پاکستان این است که هر زن این کشور حداکثر ۲ تا ۳ فرزند داشته باشد. در غیر این صورت، جمعیت این کشور تا سال ۲۰۲۰ به مرز ۲۰۰ میلیون می‌رسد.
به نقل از دکتر سلیم از وزارت بهداشت پاکستان، مشکل این است که ۹۸ درصد مردم این کشور روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری را می‌دانند اما تنها ۳۴ درصدشان، این روش‌ها را به کار می‌بندند.
طرح‌های تنظیم خانواده در جامعه‌ای اسلامی همچون پاکستان، نیاز به همکاری روحانیون و مبلغان مذهبی نیز دارد. مثلا بستن لوله‌ها برای مردان پاکستانی به سادگی قابل پذیرش نیست. مردان پاکستانی حتی با استفاده از کاندوم هم مشکل دارند و بازار فروش کاندوم در فروشگاه‌ها و داروخانه‌های این کشور، با وجود تبلیغات دولتی، چندان گرم نیست.

مهیندخت مصباح