سبک زندگی خود را تغییر دهید

یبوست یک بیماری نیست بلکه یک علامت است و هنگامی اتفاق می افتد که مدفوع بیشتر از زمان نرمال ۲۴ الی ۷۲ ساعت بعد از صرف غذا، در روده باقی بماند. یبوست می تواند نشانگر وضعیت هایی همچون عدم دریافت کافی فیبر غذایی یا اختلال در تحرک روده باشد. این حالت بیشتر در زنان، افراد بالای ۶۰ سال و افراد کم تحرک بروز می کند. در افرادی که دچار یبوست هستند، بروز بیماری التهابی روده(IBS) بیشتر است. خوشبختانه علت در بیشتر بیماران غیرارگانیک است و با تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی برطرف می شود.
به طور طبیعی، هر فرد حدود ۱۰۰ الی ۲۰۰ گرم در روز دفع مدفوع دارد که از نظر تعداد دفعات از سه روز یک بار تا سه بار در روز متغیر است.
● دو معیار ارزیابی یبوست مزمن
۱) فرد حداقل به مدت ۱۲ ماه، به طور متوسط، کمتر از دو بار در هفته دفع مدفوع داشته است.
۲) فرد در ۱۲ ماه گذشته هیچ گونه ملینی دریافت نکرده و دو یا تعداد بیشتری از موارد زیر را داراست.
▪ دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته
▪ دفع مدفوع سفت یا گلوله یی شکل در حداقل ۲۵ درصد موارد دفع
▪ زور زدن بیش از حد در حداقل ۲۵ درصد موارد دفع
▪ احساس دفع ناکافی (کمتر از ۳۵ گرم در یک روز) در حداقل ۲۵ درصد موارد دفع.
در نوزادان و کودکان، یبوست مزمن نگران کننده است. ممکن است در این گروه، بعضی آلرژی های غذایی مثلاً به شیر یا گندم، باعث این حالت شود.
● دلایل یبوست
اغلب دلیل یبوست، ترانزیت آهسته محتویات روده است. زمان نرمال ترانزیت محتویات روده، ۱۸ تا ۴۸ ساعت است. ندرتاً دلیل آن اختلالات روده کوچک است. بعضی از عادات فردی همچون دریافت ناکافی فیبر غذایی، عدم تحرک کافی، تاخیر انداختن عمدی دفع مدفوع، دریافت ناکافی مایعات، مصرف طولانی مدت ملین ها و... می توانند منجر به بروز یبوست شوند. حالات عصبی در بعضی افراد یبوست را بدتر می کند. بعضی بیماری ها هم می توانند باعث ایجاد یبوست شوند، از جمله بعضی بیماری های دستگاه عصبی همچون ام اس، پارکینسون، ضایعات نخاعی، سکته های مغزی و نوروپاتی دیابتی و نیز اختلالات غیرعصبی همچون کم کاری تیروئید، هایپرکلسیمی، هایپوکالمی، بواسیر، سلیاک، تومورهای بدخیم دستگاه گوارش، دیورتیکولوز و...
مصرف بعضی داروها هم به خصوص در سالمندان منجر به یبوست می شود. از جمله آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم، داروهای مسکن (مخدر)، داروهای ضدتشنج، مکمل آهن و کلسیم، بلوکرهای کانال کلسیم، داروهای ضداسپاسم و ...
● درمان یبوست
افزایش دریافت فیبرهای غذایی به میزان ۲۵ تا ۳۰ گرم در روز همراه با افزایش مصرف مایعات (آب) به میزان ۸ تا ۱۰ لیوان در روز باید در رژیم غذایی فرد اعمال شود. مایعات گرم در این خصوص موثرترند. عموماً مصرف حداقل پنج واحد میوه و سبزی و نیز استفاده از غلات کامل توصیه می شود. افزودن کمی هویج و سبوس به ویژه سبوس گندم به رژیم غذایی روش بسیار ساده یی برای افزایش دریافت فیبر است. سبوس باید به تدریج به رژیم غذایی افزوده شود و از یک قاشق چایخوری در روز شروع شده و به چهار تا شش قاشق چایخوری برسد. افزایش مصرف آلو، میوه های خشک، سبزیجات خام و مغزها مفید است. در بسیاری از افراد نوشیدن یک لیوان آب آلوی داغ بسیار موثر است. استفاده زیاد از سبوس، به علت احتمال آلرژی به گندم توصیه نمی شود. در حال حاضر اثرات سودمند فیبر سویا در درمان یبوست در حال مطالعه است. در بعضی افراد، برای درمان یبوست، مکمل فیبر همچون پسیلیوم و متیل سلولز داده می شود. فیبرهای محلول همچون پکتین، صمغ، موسیلاژ و بعضی از همی سلولزها، ترانزیت روده را به تاخیر می اندازند، تخلیه معده را کند می کنند و جذب کلسترول و قند را به تاخیر می اندازند و برای کاهش چربی خون مفیدند. فیبرهای غیرمحلول همچون لیگنین و سلولز ترانزیت روده را تسریع کرده، هیدرولیز نشاسته را کند می کنند و حجم مدفوع را افزایش می دهند و برای جلوگیری از یبوست مفیدند. یک رژیم مناسب به نسبت سه به یک حاوی فیبرهای غیرمحلول به محلول است.
اگر دلیل یبوست تنگی یا انسداد روده است دریافت فیبر غذایی طی دوره های درد باید کاهش یابد، در این حالت افزایش فعالیت فیزیکی می تواند مفید باشد.
مصرف روغن های معدنی برای درمان یبوست، به خصوص بعد از غذا، با جذب کاروتن و ویتامین های محلول در چربی همچون ویتامین K، D و A تداخل می کند. بیماران باید تشویق شوند که با یک الگوی منظم، در یک موقع در روز، دفع انجام دهند. از آنجایی که تحرکات روده هنگام صبح و نیز بعد از وعده های غذایی بیشتر است، بهترین زمان دفع، بعد از صرف صبحانه است. در افرادی که کم تحرک هستند، افزایش فعالیت فیزیکی منظم روزانه توصیه می شود.
یبوست شدید و مزمن بسته به نوع آن احتیاج به درمان های دارویی و حتی جراحی دارد.

گیتی بهدادی پور
کارشناس تغذیه و رژیم درمانی

منبع : روزنامه اعتماد