بیوتروریسم

بیوتروریسم، عبارتست از سوء استفاده از عوامل میکربی یا فراورده های آنها یا به عبارت جامع تر ، استفاده از عوامل بیولوژیک، به منظور ارعاب یا هلاکت انسانها و نابودی دامها یا گیاهان و هرچند افکار و بعضا اعمال بیوتروریستی، درسطح محدودی از دیرباز سابقه داشته است ولی اخیرا در سطح وسیعی در محافل پزشکی و بهداشت، مطرح گردیده ، بیش از بیست جنگ افزار بیولوژیک را شناسائی و براساس میزان کارائی آنها، طبقه بندی نموده اند و جدیت موضوع در حدیست که برخی از کشورها به تولید این سلاح ها پرداخته و بعضی دیگر، پرسنل ارتش خود را علیه برخی از عوامل میکربی بیوتروریسم، واکسینه کرده جهت ارتقاء آگاهیهای عمومی و مخصوصا افراد در معرض خطر، قدمهای موثری برداشته اند و علاوه بر اینها در نیمه دوم سال ۲۰۰۱ میلادی در ایالات متحده آمریکا از جنگ افزار آنتراکس، استفاده شده است۰ ضمنا هرچند منحنی همه گیری ناشی از بیوتروریسم، ممکن است کاملا شبیه منحنی همه گیریهای طبیعی باشد ولی از آنجا که ممکن است گاهی تفاوتهائی با یکدیگر داشته باشند لذا توصیه شده است جهت تشخیص زودرس حملات بیوتروریستی، به وضعیت طبیعی، روند همیشگی و سایر کلید های همه گیری شناختی بیماریها و بویژه بیماریهای بومی هر منطقه توجه و نظارت کامل داشته باشیم و آموزش جنبه های پزشکی و بهداشتی دفاع بیولوژیک، تهیه واکسن و سایر فراورده های پیشگیرنده و درمانی که یک وظیفه پزشکی و بهداشتی و نه یک اقدام نظامی است را نیز مدّ نظر قرار دهیم و در عین حال با منع تولید و استفاده از جنگ افزارهای بیولوژیک، محورهای صلح آمیز بین کشورها را تقویت و از طرح مسائل تنش زا و جنگ افروز، که نهایتا ممکن است به جنگ بیولوژیک، بیانجامد اکیدا خودداری کنیم.
● تاریخچه و مبانی
بیوتروریسم" عبارتست از ایجاد ترس و وحشت، با بهره گیری از عوامل زیست شناختی مختلف، جنگ افزار بیولوژیک (Biological weapon)عبارتست از وسیله ای که به منظور انتشار عمدی ارگانیسم های مولد بیماری یا فراورده های آنها توسط غذا، آب، حشرات ناقل یا به صورت افشانه (آئروسل) ، به کار برده میشود ;
(۱)جنگ بیولوژیک (Biological warfare) عبارتست از استفاده از عوامل بیولوژیک، اعم از باکتریها، ویروسها ، گیاهان، حیوانات و فرآورده های آنها به منظور اهداف خصمانه.
(۲) ولی در عمل، واژه " بیوتروریسم" را هم به معنی ارعاب و هم به مفهوم جنگ بیولوژیک، مورد استفاده قرار میدهیم.هرچند بیوتروریسم، یکی از معضلات نوپدید بهداشت عمومی و عامل تهدید کننده کنترل عفونت، به حساب می آید.
(۳) طی دهه آخر قرن بیستم، واژه های مرتبط با آن نظیر حمله بیولوژیک (B. attack) ، جنگ افزاربیولوژیک، دفاع بیولوژیک B. defense) ) و آموزش دفاع بیولوژیک (education (Biodefens
● (education (Biodefense
برای اولین بار به فرهنگ واژه های پزشکی و بهداشت، افزوده شد ولی واقعیت اینست که افکار و اعمال بیوتروریستی همواره در اقوام مهاجم، افراد افزون طلب و رقبای سیاسیاقتصادی از یکطرف و افکار مدافعه گرانه یا تلافی جویانه در افراد، ارتش ها و دولت شخصیت های مورد تهدید، از طرف دیگر، از هزاران سال قبل وجودداشته و گاهی ظاهر افسانه گونه و باورناکردنی به خود گرفته است. مثلا در کتاب ذخیره خوارزمشاهی که اولین دائره المعارف پزشکی به زبان فارسی محسوب میشود و توسط دانشمند ایرانی، سیداسماعیل جرجانی در قرن ( ۶ ) ششم هجری شمسی، تالیف گردیده است آمده است که: "بعضی از ملوک، کنیزکان را به زهر، بپرورند چنانکه خوردن آن ایشان را عادت شود و زیان ندارد. این از بهر آن کنند تا آن کنیزک را به تحفه (هدیه) یا به حیله دیگر به خصمی که ایشان را بًوَد برسانند تا به مباشرت آن کنیزک، هلاک شوند.
● طبقه بندی عوامل جنگ افزاری بیولوژیک بر اساس کاربرد آنها
▪ عوامل بیماریزای گروه " الف"
ـ واریولا ماژور (عامل آبله)
ـ باسیلوس آنتراسیس ( عامل سیاه زخم)
ـ یرسینیا پستیس (عامل طاعون)
ـ کلوستریدیوم بوتولینوم (عامل بوتولیسم)
ـ فرانسیسلا تولارنسیس (عامل تولارمی)
ـ فیلوویروس ها
۱) تب هموراژیک ابولا
۲) تب هموراژیک ماربورگ
ـ آرنا ویروس ها.
۱) لاسا (تب لاسا)
۲) جونین (تب هموراژیک آرژانتینی)
▪ عوامل بیماریزای گروه " ب"
ـ کوکسیلا بورنتی (تب Q )
ـ گونه های بروسلا (بروسلوز)
ـ بورخولدریا مالئی (گلاندرز)
ـ ویروس های آلفا
۱) آنسفالیت ونزوئلایی
۲) آنسفالیت اسبی شرقی و غربی
ـ کلوستریدیوم پرفرنژنس
ـ آنتروتوکسین B استافیلوکوک
ـ گونه های سالمونلا
ـ شیگلا دیسانتریه
ـ اشریشیا کولی O۱۵۷:H۷
ـ ویبریو کلرا
ـ کریپتوسپوریدیوم پاروم
▪ عوامل بیماریزای گروه " ج"
ـ ویروس نیپا (Nipah)
ـ ویروس های هانتا
ـ ویروس های عامل تب های هموراژیک منتقله از طریق کنه
ـ ویروس های مولد آنسفالیت منتقله از طریق کنه
ـ ویروس عامل تب زرد
ـ مایکوباکتریوم توبرکولوزیس مقاوم به چند دارو
مقایسه میزان ناتوانی و مرگ ناشی از انتشار عمدی یکهزار کیلوگرم از عوامل عفونتزای مختلف
سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است که رها سازی ۵۰ کیلوگرم اسپور آنتراکس در طول یک خط ۲ کیلو متری در یک جمعیت ۵۰۰۰۰۰ نفری باعث ۱۲۵۰۰۰ مورد عفونت و۹۵۰ مورد مرگ میشود که در مقایسه با سایر جنگ افزارها رقم عظیمی را تشکیل میدهد. سازمان مزبور، تخمین زده است که در تعقیب آزاد سازی ۱۰۰ کیلوگرم افشانه حاوی اسپور آنتراکس بر فراز شهر واشنگتن، حدود ۱۳۰ هزار تا ۳ میلیون نفر به هلاکت خواهند رسید که قابل مقایسه با قدرت تخریبی یک بمب هیدروژنی میباشد. نگاهی به حادثه دلخراش همه گیری سیاه زخم تنفسی در سال ۱۹۷۹ در روسیه که طی آن ۶۶ نفر، جان خود را از دست دادند هم نشان دهنده قدرت تخریبی اسپور سیاه زخم، به عنوان یک سلاح بیولوژیک است و هم دلیل واضحی بر این مدعا که سلاح های بیولوژیک را از سال ها قبل ساخته وبه مقادیر فراوانی انبار کرده اند. این همه گیری در حالی رخ داد که در یک موسسه که ظاهرا به نام موسسه تحقیقات بیولوژیک، دائر بوده است طوفان سهمگینی باعث شکسته شدن شیشه تعدادی از پنجره و پراکنده شدن مقادیر زیادی پر مرغ یا سایر پرندگان در فضا و به دنبال آن عرض ۴ـ۳ روز بروز یک بیماری تنفسی شبیه به عفونت های تنفسی ویروسی در کسانیکه در معرض وزش در محدوده مکانی مزبور بوده اند میشود و هرچند همگی ظاهرا در عرض چند روز بهبودمی یابند ولی به فاصله کوتاهی مجددا همان علائم با شدت هرچه تمامتر بروز نموده عده زیادی آنان را در تابلو مدیاستینیت خونریزی دهنده، به هلاکت میرساند و سرانجام مشخص میگردد پرها را جهت مقاصد نظامی، آغشته به اسپور سیاه زخم کرده بوده اند.
● واکسن های مجاز
واکسنه طاعون، سیاه زخم و آبله، وجود دارد. همچنین فراورده هائی برای پرسنل آزمایشگاهی که در معرض خطر هستند بر علیه تولارمی، تب Q ، آنسفالیت اسبی ونزوئلائی، بوتولیسم، آنسفالیت اسبی غربی و شرقی، تب دره ریفت و بعضی از بیماریهای دیگر وجود دارد. ضمنا واکسن های خاصی نظیر آبله و سیاه زخم را ممکن است بتوان بعنوان پیشگیری بعد از تماس نیز مورد استفاده قرار داد (۱۶)، ولی هنوز واکسن یا داروی موثری برای پیشگیری و درمان بسیاری از عوامل سببی بیوتروریسم، ساخته نشده است. هرچند محققین در نقاط مختلف جهان مشغول پژوهش بوده در آخرین نشست کمیته مشورتی تحقیقات ویروس آبله که در اواخر بهمن ماه سال ۱۳۷۹ شمسی در محل WHO به منظور بررسی پیشرفت های پژوهشی مربوطه تشکیل گردیده صراحتا از تاثیر Cidofovir بر ۳۵ ویروس مختلف آبله، اظهار رضایت گردیده است (۲۸)، طی سالهای اخیر، تاثیر ریباویرین بر ویروس عامل تب کنه ای کریمه (CCHF) و تاثیر نسبی داکسی سیکلین و سیپروفلوکساسین بر پیشگیری از سیاه زخم تنفسی پس از استنشاق افشانه های آلوده، به اثبات رسیده است (۲) ولی هنوز راه درازی در پیش روی محققین وجود دارد.

ایمان برهانی فر
منابع :
اپیدمیولوژی بالینی بیوتروریسم، دکتر حسین حاتمی، گروه آموزشی بیماریهای عفونی و گرمسیری علوم پزشکی کرمانشاه

منبع : سایت دام‌آوران