کشمکش پنهان در اوراسیا

● نگاهی به پروژه جنجالی واگذاری پایگاه های نظامی در قلمرو شوروی سابق
آسیای مركزی از نظر جغرافیایی منطقه حائلی میان جنوب آسیا، چین وروسیه است.بافروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، عصر رقابت های شدید میان قدرت های بزرگ آغازشد. درحالی كه ایالات متحده آمریكا به صورت استراتژیك نیروهای خودرا درسراسر جاده ابریشم مستقر می كند، چین و روسیه سیاست های خود را هماهنگ می كنند، منطقه را از سلطه انگلو- آمریكا حفظ كنند.ازاین تحولات هند نیز متأثر شده است.
به دنبال تصمیم دولت قرقیزستان مبنی بر اجازه دادن به نیروهای آمریكایی برای استفاده ازپایگاه هوایی مناس، ایالات متحده به فاصله چند روز با یادداشت رسمی دولت ازبكستان به سفارت آمریكا درتاشكند مواجه شد كه در آن خواسته شده بود، آمریكا در ۱۸۰ روز نیروهای خود را از پایگاه نظامی كارشی درخان آباد درجنوب ازبكستان خارج سازد.
برگزاری مانور مشترك روسیه وچین درماه اوت۲۰۰۵ كه درادامه ارسال یادداشت رسمی سازمان همكاری های شانگهای در پنجم ژوئیه به آمریكا برای اعلام برنامه وتاریخ دقیق خروج نیروهای نظامی ازآسیای مركزی صورت گرفت، حركت استراتژیك دیگری بود كه روسیه با همكاری دیگرجمهوری های شوروی سابق و با همدستی چین، روی صفحه شطرنج اورآسیا پیاده كرد.این حركت درمخالفت با توسعه غرب به رهبری آمریكا درسرزمین های شرقی ومركزی اوراسیا به وقوع پیوست. در حال حاضر روسیه، سازمان قرارداد امنیت گروهی (CSTO) را ازكشورهای استقلال یافته همسود(CIS) جدا و به گروهی تبدیل كرده كه می تواند بادرنظر گرفتن برنامه های پیشنهادی و پذیرش هند و ایران وپاكستان به عنوان عضو ناظردرآن دراجلاس ماه ژوئیه مسكو، به یك سازمان امنیتی گروهی تكامل یافته تغییرشكل دهد.
آمریكا، برای كنترل فضاهای استراتژیك، منابع انرژی ومواد اولیه درقرن بیست ویكم، خط لوله انتقال روزانه یك میلیون بشكه نفت باكو- جیهان رابرای دورنگه داشتن روسیه وایران از مسیرخط انتقال انرژی به اروپا راه اندازی كرده است.استقرار نیرو درگرجستان وآذربایجان برای حفاظت ازاین خطوط، تهدیدی استراتژیك برای منطقه بویژه برای ایران، همسایه جنوبی آذربایجان كه درلیست دشمنان آمریكا قرار دارد، است.
● مانور مشترك غیرقابل پیش بینی چین و روسیه
چین و روسیه از هجدهم تا بیست وپنجم ماه اوت،۲۰۰۵ مانور مشتركی را كه قابل پیش بینی نبود، به عنوان پیامی روشن به ایالات متحده ودیگران برگزار كردند.این مانور ازنزدیكی شهر بندری خاوری ولادی وستوك روسیه آغاز می شد وتا استان ساحلی شندونگ چین دركناره های دریای زرد ادامه می یافت.دراین مانور علاوه بر ۲۰۰۰ نیروی روسی، هواپیما های حمل ونقل
۷۶ -II روسی به همراه چتربازان، هواپیماهای جنگی موشك انداز هوا به دریای ۹۵M - TU و جت های جنگنده سوخو ۲۷ پوشش نیروهای زمینی را به صورت فرضی برعهده داشتند.
دراین تمرینات علاوه بر یوری بالویوسكی، فرمانده نیروهای مشترك روسی وهمتای چینی وی لیانگ گوانگ لیه، نمایندگان كشورهای عضو SCO نیز حضورداشتند .
● پایگاه های آمریكا درآسیای مركزی
رهبران قرقیزستان پس از ملاقات با دونالد رامسفلد وزیردفاع آمریكا در ۲۶ ژوئیه ۲۰۰۵ دربیشكك، متقاعد شدند، ازآنجا كه افغانستان همچنان بی ثبات است، ادامه كار پایگاه نظامی مناس برای پشتیبانی ازنیروهای آمریكایی مستقر دراین كشور موردنیازاست.اسماعیل اسحاق اف وزیردفاع قرقیزستان درمصاحبه مطبوعاتی مشترك با رامسفلدگفت : تازمانی كه شرایط افغانستان ایجاب كند، این پایگاه به كارخود ادامه خواهد داد.
این دومین سفر رامسفلد درسال ۲۰۰۵ به قرقیزستان بود.ضمن آنكه گزارش شده آمریكا ازسال ۱۹۹۱ كه قرقیزستان استقلال یافته تاكنون، ۷۵۰ میلیون دلار به عنوان كمك دراختیار این كشور قرارداده است.
باقی اف نیز كه پس از شورش عمومی ماه مارس بر ضد عسگرآقایف رئیس جمهوری بركنار شده، دهم ژوئیه ۲۰۰۵ به عنوان رئیس جمهور قرقیزستان برگزیده شد، یازدهم ژوئیه به خبرنگاران گفت : چون اوضاع افغانستان تغییر كرده، این موضوع دراجلاس سازمان همكاری های شانگهای مطرح شد.وضع این كشور بزودی تثبیت خواهد شد.هم اكنون این كشور رئیس جمهوری منتخب دارد و بزودی پارلمان منتخب آن هم كارخودرا آغاز می كند. از همین رو ضرورت ادامه كار پایگاه های نیروهای ائتلاف درقرقیزستان مطرح شده است.
آمریكا ادعا می كند، پایگاه های او در قرقیزستان گذرگاه مهمی برای ارائه خدمات انسان دوستانه وتجهیزات نظامی ارسالی به افغانستان هستند، اما واقعیت آن است كه این پایگاه ها به عنوان بخشی ازتغییرات دراستراتژی پنتاگون مبنی بر ایجاد پایگاه درنزدیكی مناطق بحران خیز جهان است تا فوری دربحران ها مورد بهره برداری قرار گیرند. رامسفلد درخلال سفر به بیشكك ودوشنبه، روشن ساخت كه آمریكا قصد ندارد درآینده نزدیك پایگاه های خود را در آسیای مركزی ببندد و حتی یادآور شد، نیروهای ایالات متحده براساس قراردادها ومنافع دوجانبه دراین پایگاه ها مستقرشده اند.
● مشكل ازبكستان
اگرچه ایالات متحده انتظار چنین تصمیمی را از سوی ازبك ها داشت، ولی نحوه ارائه یاداشت تخلیه پایگاه K۲ بدون ارائه هیچ گونه دلیل، پنتاگون را كه در مقابل موضع درستی اتخاذ كرد، متعجب ساخت.
پس ازشورش اندیجان، آمریكا و متحد همیشه آماده اش، انگلیس ازشدت انتقادات خود نسبت به نحوه مقابله ازبكستان بااین درگیری ها كه درآن شورشیان تعداد زیادی ازنیروهای امنیتی را به قتل رسانده و ساختمان های دولتی را اشغال كرده بودند، كاستند . براساس گزارش سازمان حقوق بشر، درعملیات سركوب این شورش، بیش از ۷۰۰ نفركشته شدند، البته تاشكند تعداد كشته شدگان را كمتر از ۱۸۰ نفراعلام كرد.
پایگاه K۲ به عنوان مركزی برای انتقال تجهیزات برای شمال افغانستان بویژه مزارشریف، تنهاگذرگاه قابل عبور درزمستان، به شمار می آید.این پایگاه با باندپروازی طویل خود، همچنین به عنوان محلی برای سوختگیری هواپیما های نظامی است كه جایگزین ارزانی برای سوختگیری هوایی گرانقیمت است.
چندماه پیش برایان وایتمن، یكی از سخنگویان پنتاگون، این پایگاه هوایی را « پایگاهی كه به صورت غیرقابل انكار برای حمایت از نیروهای درحال عملیات مهم است » توصیف و اعلام كرد، واشنگتن ازسال ۲۰۰۱ تاكنون برای آن ۱۵ میلیون دلار به ازبكستان پرداخته است.
به هرجهت از زمان آغازشورش در اندیجان درماه مه، بین ۲ دولت جنگ روانی به وجود آمده است.طوری كه اسلام كریم اف، رئیس جمهوری ازبكستان مانع پروازهای شبانه و برخی پروازهای باری هواپیما های آمریكایی ازاین پایگاه شده و واشنگتن را وادار كرده است عملیات تجسسی وبرخی پروازهای نقل وانتقال خودرا به پایگاه هوایی بگرام در افغانستان وپایگاه مناس درقرقیزستان منتقل كند.
برخی ازتحلیلگران حادثه اندیجان را آزمایشی مهم برای دولت بوش تلقی كردند كه آیا تلاش های ضدتروریستی برای آنان بیشتر اولویت دارد یاگسترش دموكراسی.یكی از مقام های عالی رتبه كه به خاطر حساسیت های سیاسی نخواست نامش فاش شود، اعلام كرد :« اصولاً همه ما براین باوریم كه اگر بخواهیم از پایگاه ها استفاده كنیم، تنهاراه رسیدن به آن سكوت در مورد دموكراسی وچشم پوشی نسبت به موضوع رانده شدگان است.اگر می خواستیم می توانستیم پایگاه را حفظ كنیم .»
البته این یك ادعای دروغین است كه ممكن است تنها آمریكایی های مخالف با واقعیات آن را باوركنند. در واقع مقام های عالی رتبه ایالات متحده هركاری كه ازدستشان برمی آمد برای تغییر تصمیم رژیم تاشكند برای ادامه حضورنیروهایشان درمنطقه انجام دادند و حتی تلاش كردند ازفعالیت هایی كه قصد داشت، قطعنامه ای ازسوی سازمان ملل صادر و به طور رسمی خواستار انجام تحقیقات بین المللی پیرامون قتل عام اندیجان شوند، جلوگیری كنند.
كریاج موری، سفیرسا بق انگلیس درتاشكند كه به خاطر مخالفت صریحش با نحوه برخورد آمریكا و انگلیس با كریم اف ازكار بركنارشد، می گوید : واشنگتن تنها تلاش می كرد عقب نشینی خودرا درپس هاله ای ازگرد وغبار دیر هنگام نقض حقوق بشر درازبكستان پنهان كند، ولی ناگهان باوحشت وهراس متوجه شد، یكی ازمهمترین متحدان مخلص آن ،تبدیل به هراسی عظیم برای آمریكا شده است.
در نهایت اسلام كریم ا ف، درپایان سال گذشته، برای توسعه میدان های وسیع گازی ازبكستان، به جای شركت های آمریكایی، شركت گازپروم روسی را برگزید.درنتیجه « حیات نقشه انتقال لوله هیدرو كربن آسیای مركزی ازطریق افغانستان به دریای عرب كه هدف مقدس ونهایی سیاست آمریكا درآسیای مركزی پیش از جنگ افغانستان بود را زیر سؤال برد» .
انقلاب های به اصطلاح آزاد سازی آمریكا درجمهوری های سابق شوروی، به كریم اف كمك كرد ، تصمیم خودرا بگیرد.ادوارد شوارد نادزه عصبانی، پس ازبركناری كریم اف ازریاست جمهوری گرجستان، باوی ملاقات كرد و درمورد جورج سوروس، سرمایه دارآمریكایی و NGO های حمایت شده از سوی غرب، هشدارداد.كریم اف هم بی درنگ فعالیت مؤسسه جامعه آزاد را متوقف ودیگر NGO هارا زیرفشار ومنگنه قرارداد، و رودر روی دمكراسی پیشنهادی آمریكا ایستاد.همین امر موجب شد، را بطه وی با ولادیمیر پوتین ترمیم شود. ازنظر پوتین، كریم اف چهره نامطلوبی بود. وی پس از استقلال، ایده های ملی گرایی ضدروسی را درازبكستان تقویت می كرد.درچنین شرایطی بود كه ۸۰ درصد جمعیت روس نژاد ساكن ازبكستان ( حدود ۲ میلیون نفر ) از این كشور رفتند. به هرحال پوتین وكریم اف ایده ها ومنافع مشترك زیادی دارند.
ازبكستان نیمی از جمعیت آسیای مركزی وموقعیت ژئو استراتژیك وبزرگترین ومجهزترین ارتش منطقه را دارد.ولی قزاقستان درشمال با ریاست جمهوری نظربایف ازنظر اقتصادی خیلی بهتر از كریم اف عمل كرده است.او نه تنها به خاطر داشتن بزرگترین منابع انرژی، بلكه درروابطش بین روسیه وآمریكا تعادل ایجاد كرده وازنظر اقتصادی تا حدودی بازتر عمل كرده وسرمایه های غربی بیشتری را جذب كرده است.
● دیگر پایگاه ها ی منطقه
براساس گفته شبكه اورآسیا، وقتی رهبران تاجیك وقرقیز ادامه همكاری های استراتژیك با آمریكا را ارزشمند می دانند، مسائل دیگری هم وجود دارد كه هر ۲ كشور روسیه شریك اصلی امنیتی خود بدانند.پس از این كه رامسفلد بیشكك راترك كرد، خبرگزاری ایتارتاس در۲۶ ژوئیه مصاحبه ای را با « باقی اف» منتشر كرد كه در آن اظهار داشته بود:« مسكو همیشه درسیاست خارجی قرقیزستان جایگاه ویژه ای داشته است.
قرقیزستان درآینده نیز همكاری های استراتژیك خود با این كشور را توسعه خوا هد داد. ما فكرمی كنیم حضور روسیه درآسیای مركزی تضمینی برای امنیت وثبات منطقه است.تروریسم بین الملل، بنیاد گرایی اسلامی، تجارت غیرقانونی موادمخدر وسلاح، جرایم سازمان یا فته و انواع تخلفات دیگر همگی ضرورت همكاری های نزدیكتر و عملیات مشترك مبتنی بر اعتماد كامل را می طلبد.»
درهمین حال روابط استراتژیك واقتصادی تاجیكستان درچندسال گذشته باروسیه توسعه پیداكرده است.درخلال بازدید ماه اكتبرسال ۲۰۰۴ پوتین ازتاجیكستان، روسیه توا فق كرد ۳۵۰ میلیون دلار بدهی تاجیكستان درقبال كسب مجوز نصب رادار اكتشا فی روسیه درمنطقه نورك، بخشیده شود.شركت های روسی نیز قراردادهایی امضا كردند كه براساس آن صدها میلیون دلار درساختار طرح های صنعتی تاجیكستان سرمایه گذاری كنند.دوشنبه هم استقرار پایگاه نظامیان روسیه را پس از این ملاقات دائمی كرد.
روسیه درباره بازدید رامسفلد از بیشكك ودوشنبه سكوت اختیاركرد، ولی برخی مطبوعات روسیه ادعا كردند، آمریكا تعهد كرده درقبال ادامه استفاده از پایگاه هوایی مناس ۲۰۰ میلیون دلار كمك اقتصادی دراختیار قرقیزستان بگذارد كه البته این موضوع ازسوی مسئولان قرقیزستان تكذیب شد.به هرحال ناظران سیاسی عقیده دارند، مسكو برای زیر سؤال بردن موقعیت آمریكا در آسیای مركزی به استفاده از سازمان های چند جانبه منطقه ای ازجمله سازمان همكاری های شانگهای و CSTO ادامه خواهد داد.
ژنرال عبدالرحیم وردك، وزیر دفاع افغانستان نیز درماه آوریل اظهارداشت كه گفت و گو برای استقراردائمی نیروهای آمریكایی دراین كشورادامه دارد.این گفت وگوها شامل ایجاد پایگاه هوایی دائمی واستقرار تسلیحات نظامی كه بتواند درجریان بحران ها فوری مورد استفاده نیروها قرار گیرند نیز می شود.وردك تلاش كرد به كشورهای همسایه درمورد شرایط حضور بلند مدت نیروهای آمریكایی بدین گونه تضمین دهدكه هرگونه قرارداد با واشنگتن بادرنظرگرفتن امنیت قدرت های منطقه امضا خواهدشد.
درخواست سازمان همكاری های شانگهای به احتمال زیاد درخواست خروج آمریكا از پایگاه های نظامی آسیای مركزی، درخلال ملاقات پوتین و هوجین تائو دراجلاسی كه از۳۰ ژوئن تا سوم ژوئیه، پیش ازبرگزاری اجلاس سازمان همكاری های شانگهای برگزار شد، اتخاذ گردید. در بیانیه مشتركی كه دوم ژوئیه به وسیله چین و روسیه با عنوان « نظم جهانی درقرن بیست ویكم » منتشر شد، نسبت به یكجا نبه گرایی در روابط بین الملل هشدارداده شده و نقش بزرگتری برای سازمان ملل وثبات درجزیره كره درخواست شد.هوجین تائو پس از مذاكره باپوتین به خبرنگاران گفت : ما برمواضع مشترك خودپیرامون مسائل كلیدی همچون مسأله تایوان وچچن كه مربوط به مسائل حیاتی ماست، تأكید كردیم.ممكن است روسیه نگران گسترش نفوذ و ورودچین به آسیای مركزی و چین هم به دنبال تضعیف كنترل روسیه بركشورهای منطقه ازطریق تقویت ارتباطات اقتصادی خود با آنان باشد، ولی بادرنظر گرفتن آنچه آمریكادرمنطقه به دنبال آن است، آنها وادار به نزدیك شدن به یكدیگرشده اند.
یكی ازدستاورد های اجلاس سازمان همكاری های شانگهای، پذیرش ایران، هند وپاكستان به عنوان عضو ناظر دراین سازمان است.هند با تروریسمی كه ازسوی پاكستان به این كشورگسیل می شود، رو به روست و مانند دیگر اعضا علاقه مند بود، به عضویت این سازمان درآید ولی این تقاضا با مخالفت چین روبه رو شد.پكن درنظرداشت پاكستان هم به عضویت درآید.
● همكاری های چین و روسیه
پس از شكل گیری « روابط استراتژیك » تبادل تجاری بین روسیه وچین درسال ۲۰۰۴ به ۲۱‎/۲ میلیارد دلار رسید كه درسال ۲۰۰۵ ، ۲۰ درصد افزایش داشت و احتمال می رود تاسال ۲۰۲۰ بالغ بر ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلار شود. درسال ۲۰۰۵ میزان واردات نفت چین از روسیه ۵۰ درصد افزایش یافته و به ۷۰ میلیون بشكه رسید. كمپانی های چینی به دنبال سرمایه گذاری های كلان در بخش انرژی روسیه هستند.
شركت « رزنفت» روسی كه اصلی ترین شركت دولتی روسیه درزمینه صدورنفت به چین است، موفق شده بیش از ۶ میلیارد دلار ازچین وام دریافت كند. به نظر می رسد توجه اصلی چین به تأمین انرژی ازمنطقه سیبری است كه نیمی ازتمام منابع نفتی مورد تأیید قرار گرفته اتحاد جماهیر شوروی سابق و ۷۰ درصد منبع زغال سنگ را درخود جای داده است.چین اصلی ترین مشتری ۱۴۰ شركت بزرگ از ۲۰۰ شركت فعال درصنایع تسلیحاتی سیبری است.
چین همچنین با ازبكستان در زمینه توسعه منابع گازی در دره فرغانه همكاری ودرتاجیكستان وقرقیزستان در طرح های هیدروالكتریك سرمایه گذاری كرده است.این كشور بشدت به بازارهای آسیای مركزی برای فروش تولیدات خود علاقه مند است.آسیای مركزی بی ثبات، مجرایی برای ناآرامی سین كیانگ سركش خواهد شد. لذا پكن بیش از هر عضو دیگر برای توسعه قلمروی سازمان همكاری های شانگهای منابع و انرژی سرمایه گذاری كرده است. حضور آمریكا درآسیای مركزی، چالش وخطری برای انرژی، امنیت وثبات چین است كه درحال انعقاد قرارداد ا نرژی نه تنها با ایران، بلكه با آفریقا و آمریكای لاتین كه حیات خلوت شركت های نفتی آمریكا به حساب می آید، است.این كشور درسال ۲۰۰۱ حتی تلاش ناموفقی برای خرید غول نفتی آمریكا « UNOCAL » برای انتقال انرژی ازآسیای مركزی به دریای عرب كرد.
سازمان قرارداد امنیت جمعی برای مقابله با تجاوز و دخالت براساس اطلاعیه منتشره در روزنامه نووستی مسكو، سازمان « CSTO » متن پروتكلی را تهیه كرده كه طبق آن این سازمان درمواقع اضطراری به كشورهای عضو كمك های تسلیحاتی ونظامی كند.كشورهای ارمنستان، روسیه سفید، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه وتاجیكستان عضو این سازمان هستند.
نیكلای بوردیوجا، دبیركل CSTO توضیح دادكه این پروتكل درمواقعی همچون آماده شدن برای تجاوز واقعی، توطئه برای حملات تروریستی بین المللی وتهدید امنیت و یكپارچگی و یا منازعات سرزمینی با یك یا چندعضو به مورد اجرا گذاشته خواهدشد.این پروتكل همچنین در مواقع حساس ودرگیری های داخلی بین اعضای سازمان، وارد عمل می شود.
پیش از نشست روسیه وچین در دوم ژوئیه ،۲۰۰۵ مسكو میزبان اجلاسی متشكل از رؤسای( CSTO) (كه همگی عضو كشورهای مستقل مشترك المنافع هستند ) بودكه در ارتباط با نشست وزرای خارجه، دفاع و رؤسای شورای امنیت كشورهای CSTO برگزار شد. در این نشست چارچوبی درباره توسعه CSTO در ۲ مرحله تا سال ۲۰۱۰ تصویب كردند كه برنامه ای برای به روز كردن استقرار سریع دسته جمعی نیروها در آسیای مركزی و ایجاد كمیسیون داخلی برای رسیدگی به نحوه خدمات رسانی و ارائه تجهیزات نظامی به قیمت های ترجیحی بود.
اجلاس به دنبال اجرای به اصطلاح آزاد سازی « انقلاب لاله ای » در قرقیزستان و شورش شكست خورده در اندیجان ازبكستان، تصمیم گرفت سیستم دفاع هوایی CIS ( كه به صورت اسمی شامل ۱۰ كشورمی شود) ازسیستم دفاع دسته جمعیCSTO كه فقط شامل ۶ كشور می شود را از هم جدا كند.در حالی كه سیستم دفاع دسته جمعی به نیروهای هركشوری اجازه می دهدكه با فرماندهی ملی و با تمرینات مشتركی كه ازسوی روسیه هماهنگ می شود و فضای هركشوری به صورت مجزا و مستقل باقی می ما ند، عمل كند.درسیستم پیشنهادی جدید، همه نیروها با برنامه ریزی واحدی زیر نظر فرماندهی روسیه قرار می گیرند.این سیستم همچنین فضای همه كشورها را دراختیار می گیرد. مسئولان روسی در این مورد توضیح دادند كه برخی از كشورهای عضو مشتاق پیوستن به ناتو هستند.
رهبران و مسئولان روسیه ازجمله پوتین، ائتلاف به رهبری آمریكا در افغانستان را به خاطر ناكارآمدی درسركوب ( پایگاه های آموزشی تروریستی ازجمله آنهاست كه از سوی نیروهای امنیتی كشورمشخصی حمایت می شوند) و همچنین گسترش صدور مواد مخدر افغانی به روسیه و اروپا مورد نكوهش قرار دادند.
گفته می شود CSTO اعلام آمادگی كرده بود، با افغان ها برای تشكیل گروه عملیاتی با فرماندهی واحد برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر، همكاری كنند.
به هرحال ژنرال مختارآلتین بایف، وزیر دفاع قزاقستان، با ابتكار روسیه درباره ایجاد یك نیروی آماده رسمی در چارچوب CSTO درآسیای مركزی مخالفت كرده و به خبرنگاران گفت : ایجاد یك نیروی پر زحمت وپر هزینه برای استقرار دائمی ضرورت ندارد. بنابراین تصمیم گیری پیرامون این موضوع به اجلاس بعدی موكول شد. اختلافات پیرامون بودجه و هزینه های اداره CSTO ، فرماندهی وكنترل سیستم ها وچگونگی استقرار نیروهای واكنش سریع؛ هنوز به صورت كامل برطرف نشده است.
كوچاریان، رئیس جمهوری ارمنستان نیز ( كه باروسیه بر ضد آذربایجان طرفدار آمریكا، متحدشده) به صراحت اعلام كرد: « درزمینه سازمان CSTO ما با هم اختلافی نداریم؛ ولی برای به دست آوردن نتایج با هم درستیزیم.»
این درحالی است كه الكساندر لوكاشنكف، رئیس جمهوری روسیه سفید كه به موی دماغ جدید غرب درمنطقه معروف شده، از CSTO به عنوان موازنه قوا در مقابل «دیكتاتوری تك قطبی ابرقدرت واحد جهانی» ستایش كرد.ارتش روسیه هم اكنون برای نخستین بار درحال تدارك اجرای مانورمشترك درسطح فرماند هی ونیرو درمنطقه غرب وجنوب غرب كشورهای عضو CSTO یعنی روسیه سفید وارمنستان درسال ۲۰۰۶است. بتازگی پوتین هم ریاست شورای امنیت جمعی (بالاترین مسئولیت سیاسی CSTO ) را ازنظربایف قزاقستان تحویل گرفت .
● حوزه دریای خزر
اهداف مورد نظر آمریكا ازایجاد پایگاه درمنطقه این بود كه مانع جریان مواد مخدر، مواد هسته ای و نقل وانتقال غیر قانونی سلاح از مرزها شود. ولی حوزه دریای خزر ازنظر منابع انرژی هم غنی است.این مسأله موجب شد آمریكا متهم شود كه در واقع به دنبال نفت منطقه است. این كشور با یك تیر ۲ نشان می زند، مبارزه با تروریسم و در عین حال به دست آوردن انرژی.
درآذربایجان، الهام علی اف پسر حیدرعلی اف ( پدرملت آذری) كه عضو پولیت بورو و رئیس سابق KGB درمسكو بود، دریك انتخابات پر درد سر درسال ۲۰۰۳ اجازه یافت جانشین پدرش شود و چنانچه نتواند نقشه های آمریكا درمنطقه را برای تضمین امنیت ونقل و انتقال نفت و هماهنگی با اهداف كاخ سفید برای حمله یا نا امن كردن ایران ازطریق آذربایجان را عملی كند، بركنارشود.
آسیای مركزی، تاسال آینده به صورت كامل و به طور مستقیم با بازار انرژی غرب مرتبط خواهد شد، چون عملیات انتقال هر ۲ خط لوله گاز ونفت دریای خزر به تركیه از این منطقه آغاز به كار خواهد كرد.
این سرمایه های استراتژیك كلیدی « كریدور انتقال انرژی شرق به غرب » ازمسیر تركیه، آذربایجان وگرجستان عبور می كند و نفت قزاقستان هم ازاین طریق منتقل خواهد شد .
آمریكا، استقرار نیروهای نظامی خود در آذربایجان را انكار، ولی تصدیق می كند، برای حضور آینده آنان درمنطقه، این كشور نقش حیاتی دارد. سایت اینترنتی Stratfort درماه آوریل ۲۰۰۵ گزارش داد، درحال حاضر تعدادی هواپیمای جنگی و نیرو و تسلیحات در این كشورمستقرشده وبزودی نیرو وهواپیمای بیشتری به این كشور منتقل خواهد شد. این گزارش ادعاكرد منابع دولت آذربایجان هم تأیید كردند بین باكو و واشنگتن قراردادی پیرامون استقرار نیروهای متحرك در ملاقات دونالد رامسفلد و آرتور رئیس زاده نخست وزیر و صفر ابیف، وزیردفاع به نمایندگی از الهام علی اف كه درآن تاریخ درخارج از كشوربه سر می برد، درفرودگاه باكو به امضا رسید.
جان كلستن، معاون دبیر كل ناتو بتازگی درباره برنامه ریزی دفاعی و عملیاتی، از باكو دیدار كرد وگزارش داد: «بزودی گزارش ویژه ای كه خطوط اصلی همكاری بین متحدان وآذربایجان را مشخص می كند، ارائه خواهدشد» انتظار می رود آذربایجان درسال ۲۰۰۶ برای عضویت درناتو آماده شود. به نظر می رسد تنها موضوع اختلافی حساس موجود دراین زمینه، مسأله ناگورنوقره باغ آذربایجان باشد كه درحال حاضر دركنترل ارمنستان است .
گرجستان هم به عنوان پاداش ۶۴ میلیون دلار به عنوان بخشی از ۲ سال مأموریت آموزش و تجهیز دریافت كرد كه در آن نیروهای ویژه آمریكا، ۲۰۰۰ هزار نفر از نیروهای ضد تروریستی گرجی كه منطقه پانكی سی جرج، محل اختفای شورشیان چچن و القاعده است را حفاظت می كنند، آموزش دهند.به راحتی این كمك ها ازمیزان درآمد كارگران گرجی خارج ازكشور و گردشگری آن بیشتراست.شركت سازنده پادگان ها و دیگر تأسیسات مورد نیاز نیروهای آموزش دهنده آمریكا درمنطقه، یك شركت وا بسته به صنایع هالیبورتون است كه متعلق به دیك چنی معاون رئیس جمهوری آمریكا است كه تأسیسات زیادی درمنطقه وعراق دردست ساخت دارد. برخی ازاین تأسیسات كاملاً پیشرفته هستند.
از جمله تأسیساتی كه درآذربایجان، اوكراین، گرجستان و مولداوی كه همگی عضو سازمان گوام (Guam) كه درسال ۱۹۹۶ به وجود آمد و شبیه سازمان نیروهای رسمی دراروپاست، درحال ساخت هستند.كشورهای عضو گوام، برای هماهنگی سیاست های دفاعی و منابع دیپلماتیك برای ایستادگی در برا بر روسیه تشكیل شده ا ند، ولی همه آنها غیر از آذربایجان به نفت روسیه و یا لوله های نفتی كه ازخاك این كشور عبور می كنند وابسته هستند، كه به روسیه امكان می دهد، در مواقع لزوم از تاكتیك توقف عرضه نفت یا تغییر مسیر انتقال آن برای كنترل سیاست های داخلی وخارجی این كشورها استفاده كند . دولت بوش درماه مارس ۲۰۰۳ موفق نشد تركیه متحد خود را متقاعد كند، اجازه دهد نیروهای آمریكایی درجنوب شرقی این كشور جبهه جدیدی علیه عراق بگشایند .
● به روز كردن آمادگی جهانی آمریكا
آمریكادرحال حاضر، به عنوان بخشی از سازماندهی مجدد پایگاه های نظامی خود در ما ورای اروپا وشرق دور، به دنبال اتحاد با كشورهایی ازجنوب شرق آسیا تا شاخ آفریقاست، كه بتواند دسترسی سریع این كشور به دورافتاده ترین مناطق جهان را تسهیل كند. رابرت ورك، تحلیلگر مركز استراتژیك و برآورد بود جه آمریكا می گوید: ما می خواهیم دراین جنگ جهانی علیه نیروهای نامنظم، درمناطق مختلفی غیر ازمحل هایی كه درگذشته با آنان درگیر بودیم، بجنگیم و دراین مناطق متحدان قابل اعتماد دربلند مدت نداریم .
تغییر ودگرگونی، بخشی از بازنگری در وضع جهانی پنتاگون است، در این بازنگری، پایگاه های خارج به همان میزان اهمیت دارند كه پایگا ههای داخلی ونزدیك دارند. پنتاگون معتقد است شبكه پایگاه های داخلی وخارجی موجود، میراث برجای مانده ازدوران جنگ سرد است كه نیازبه سازماندهی مجدد دارد تا بتواند برای مواجهه بانیازهای پیش بینی نشده، ا نعطاف داشته باشد .
ریان هنری، معاون سیاسی پنتاگون درسخنرانی سالانه خود گفت : ما دردوران جنگ سرد، نیروهای مستقر پیشرو درجنگ، درنزدیكی های پایگاه های خود داشتیم، امروزه نمی توا نیم پیش بینی كنیم كه نیروهای ما دركجا ؟ چه وقت؟ و در چه شرایطی برای جنگیدن فرا خوانده خواهند شد.چارلزپنا تحلیلگر دفاعی مؤسسه كاتو یكی از مؤسسات بنیادی محافظه كاران آمریكایی می گوید : سازماندهی مجدد نوعی بازسازی دكور است.
ورود نیروهای آمریكایی به دروازه روسیه وچین پس از واقعه یازدهم سپتامبر، این كشورها را با نگرانی های زیادی مواجه كرد، ولی هیچ كدام به صورت جدی بابرپایی پایگاه های آمریكایی در ازبكستان و قرقیزستان مخالفتی نكردند. ولی به محض این كه مشخص شد، كاخ سفید به منظور كنترل نفت عراق برای اشغال این كشور برنامه ریزی كرده، ایجاد پایگاه درآسیای مركزی نیز بخشی از نقشه دولت جمهوریخواهان برای به دست آوردن نفت و دیگر منابع آسیای مركزی به حساب آمد.
هم اكنون به طور كامل روشن شده كه « مبارزه با تروریسم» كه از افغانستان آغازشده از سوی واشنگتن طراحی شد تا نیروهای خودرا برای فتح مناطق استراتژیك آن گونه كه به عنوان طرح قرن جدید آمریكا (PNAC) مطرح شده، دراین منطقه مستقركند .
ایده كنترل منابع نفت وگاز و تروریسم آسیای مركزی، ابتدا دردهه ۱۹۷۰ به وسیله برژینسكی مطرح وتبلیغ شد كه بعدها وی دركتاب خود با عنوان « صفحه بزرگ شطرنج» از این ایده دفاع كرد. ولی پس از مشاهده مصیبت های اشغال عرا ق، سازجدیدی را دراین باره كوك كرده است .

منبع : مجله World Affairs
نویسنده : جندراسینگ
مترجم: علی محمد سابقی

منبع : روزنامه ایران