ژن ها و محیط

مطالعات دیگری كه بر روی ژن ها بعمل می آید در این زمینه انجام می شود كه چرا افرادی كه در مناطق شمالی جهان زندگی می كنند بیشتر مستعد ابتلاء به بیماری ام اس هستند. دانشمندان هنوز نمی دانند كه آیا مستعد بودن افرادی كه در مناطق شمالی جهان زندگی می كنند بخاطر ژنتیك است و یا اینكه بعلت محیطی است كه این افراد در آن زندگی می كنند بنابراین آنها ژنهای این بیماران را كه در این مناطق زندگی می كنند مورد بررسی قرار می دهند تا شاید الگویی ژنتیكی یافت شود و از طریق آن بتوان پیش بینی كرد كه سایر اشخاصی كه چنین الگوی ژنتیكی دارند در آینده دچار این بیماری می شوند.دانشمندان دیگری نیز بر روی عوامل محیطی بررسی می كنند. برای مثال، یك گروه از محققین، در دانشكده پزشكی ویسكانسین در آمریكا تلاش می كنند مشخص نمایند كه چرا بیماری ام اس در مناطق نزدیك به خط استوا خیلی كمتر دیده می شود در حالی كه این مناطق از وضعیت بهداشتی خوبی برخوردار نیستند و بیماریهای انگلی زیادی در آنجا وجود دارد. این دانشمندان عقیده دارند كه ممكن است كم بودن بیماری ام اس در این مناطق بعلت آلوده بودن اكثر ساكنین این مناطق به انگلهای خیلی ریزی باشد كه باعث فعال شدن تی سلهای كمك كننده نوع دوم می شود. فعال شدن تی سلهای كمك كننده نوع دوم كه به آن Th۲ نیز گفته می شود ممكن است باعث حفاظت بر علیه مواد شیمیایی سیستم ایمنی شود كه سبب شروع تخریب خود ایمنی میلین می گردد. یكی از اعضای این تیم چنین اظهار می دارد: "عفونتهای انگلی در این مناطق خیلی شایع هستند زیار وضعیت بهداشت این مناطق زیاد خوب نمی باشد. در این قسمتها بیماری ام اس خیلی كم و به ندرت دیده می شود. به نظر ماه عدم مواجه شدن افراد در كودكی با این عفونتهای انگلی كه باعث فعال شدن Th۲ می گردند، یك عامل خیلی مهم در ایجاد بیماری ام اس می باشد.
تحقیق دیگری كه بر روی علل محیطی ایجاد كننده بیماری ام اس در حال انجام است، بررسی ارتباط ویروسهای مختلف با این بیمای می باشد. تاكنون هیچ ویروسی ثابت نشده است كه باعث بیماری ام اس می گردد، اما دانشمندان هنوز به دنبال ویروسی هستند كه موجب پیدایش این بیمرای می شود.
روند خود ایمنی
در كنار تحقیقاتی كه بر روی اثر ژنتیك و عوامل محیطی در ایجاد بیماری ام اس انجام می گردد، بسیاری از تحقیقات دانشمندان در حال حاضر بر روی سیستم ایمنی بدن و كشف اختلالاتی كه در این سیستم ایجاد می شود، متمركز شده است. هدف نهایی چنین تحقیقاتی، پیدا كردن راههایی است كه فقط آن قسمتهایی از سیستم. ایمنی بدن كه باعث تخریب میلین می شود را سركوب نماید. راههای زیادی هم اكنون وجود دارد كه كل سیستم ایمنی را از كار می اندازد و سركوب می كند اما چنین روشهایی باعث می گردد كه شخص مستعد ابتلاء به انواع عفونتها و سرطانها گردد. بنابراین، دانشمندان در حال حاضر به دنبال پیدا كردن راههایی هستند كه فقط بعضی از قسمتهای سیستم ایمنی را از كار بیندازد بطوریكه اكثر قسمتهای این سیستم، دست نخورده و سالم باقی بماند.
یكی از مسایلی كه دانشمندان بر روی آن تمركز نموده اند پیدا كردن علت چگونگی عبور سلولهای ایمنی از سد خونی مغزی می باشد. در پروژه ای كه در دانشگاه یئل (Yale) در آمریكا تحت بررسی است، دانشمندان در حال مطالعه بر روی چگونگی فشرده شدن تی سل ها و عبور آنها از عروق خونی و مهاجرت به مغز می باشند. محققین معتقدند كه بعضی تی سل ها بصورت تجمعی در دیواره عروق جمع شده و به آن می چسبند. تحت بعضی شرایط، آنزیمهایی به نام پروتئاز فعال شده، دیواره عروق را می شكند و اجازه می دهند كه تی سل ها وارد سیستم عصبی شوند. دانشمندان در تلاش هستند كه بفهمند چه شرایطی باعث فعال شدن این فرآیند می شود و امیداورند كه این تحقیق به پیدا شدن روشهای جدیدی برای پیشگیری و كنترل بیماری ام اس منجر شود.
در تحقیقات دیگری كه در این رابطه انجام می شود از اسپكتروسكوپی مغناطیسی برای تجزیه مواد شیمیایی بافتهای بدن استفاده می گردد. با استفاده از این روش جدید، نشانه هایی به دست آمده كه علت اینكه بعضی از سیستم های ایمنی بدن بیماران بطور مداوم به میلین حمله می كنند را نشان می دهد. بطور خاص، میلینی كه هنوز به آن حمله نشده است و یبا میكروسكوپهای معمولی به نظر سالم و دست نخورده می آید ممكن است اگر با میكروسكوپهای پیشرفته و روشهای مغناطیسی مورد ارزیابی قرار بگیرد دارای نشانه هایی از غیر طبیعی بودن باشد. دانشمندان چنین پیشنهاد می دهند كه شاید این اختلالات خیلی كوچكی كه در میلین ها ایجاد می شود مسئول حملا تدایمی به آنها باشد كه منجر به ایجاد نوع پیشرفته بیماری ام اس می گردد. تحقیقات بیشتری در حال انجام می باشد تا مشخص نماید كه آیا این نظریه واقعاً درست می باشد یا خیر
تحقیقات بر روی علایم بیماری
از آنجایی كه دانشمندان بطور كلی عقیده دارند كه حملات خود ایمنی به میلین ها باعث بروز بیماری ام اس می گردد، بسیاری از محققین در تلاش هستند كه كشف كنند كه چگونه حمله به میلین در افراد مختلف باعث بوجود آمدن علایم و مشكلات متفاوتی می شود. یك تیم از دانشمندان به سرپرستی دكتر سارا آبرومسون (Sara Abromson) در دانشكده پزشكی دانشگاه هاروارد كشف كرده اند كه بعضی از انواع تی سل ها در موش ها به میلین در قسمتهای پایین تر مغز حمله می كند و باعث مشكلات خاص آن مناطق می شود. هدف تی سل های دیگر، قسمتهای دیگر مغز می باشد و بنابراین آنها نیز سبب مشكلات آن مناطق می گردند. دكتر آبرومسون و همكارانش در حال تلاش بر روی این موضوع هستند كه آیا بعضی از مواد شیمیایی در قسمتهای مختلفی از مغز وجود دارد كه باعث جذب و كشیده شدن بعضی از تی سل های خاص به سمت خودشان بشوند یا خیر.
در تحقیق دیگری كه به نام پروژه آسیب ام اس معروف می باشد و در كلینیك مایو در مینه سوتای آمریكا در حال انجام است علت اینكه چرا در افراد مختلف، بیماری ام اس باعث علایم متفاوتی می شود جستجو می گردد. دانشمندان بر روی نمونه هایی از پلاك ها یا ضایعات ام اس كه از بافتهای كوچكی از مغز بیماران به دست می آید تحقیق می كند. این نمونه برداری (بیوپسی) از مغز را سپی به آزمایشگاه می فرستند تا بر روی آن بررسی های لازم بعمل آید.
یافته های اولیه از این آزمایشها نشان می دهد كه ضایعات یا پلاك های ام اس كه از بیماران مختلف به دست آمده است دارای الگوهای متفاوتی از، از بین رفتن میلین می باشد و سطوح مختلفی از فعالیت پروتئین ها و سلولهای ایمنی در آنها دیده می‌شود. دكتر كلودیالوچینتی (Claudia Luochinneti) كه سرپرستی این گروه تحقیقاتی را عهده دار می باشد، در این مورد چنین اظهار می دارد: "یافته هایی كه تاكنون در این آزمایشات به دست آورده ایم نشان می دهد كه ممكن است چندین نوع مختلف ام اس وجود داشته باشد و این انواع مختلف نیز ممكن است بعلت سلولهای ایمنی متفاوتی ایجاد شده باشند. ام اس ممكن است سندرومی از چندین بیماری مختلف باشد".
یك تیم تحقیقاتی به سرپرستی دكتر سانتوچیو (Sanntuccio) در میلان ایتالیا مشغول تحقیق بر روی پلاكهای ام اس هستند و كشف كرده اند كه بیماران مبتلا به ام اس نوع پیشرونده-اولیه دارای پلاكهای كمتری هستند اما آكسون سلولهای عصبی آنها نسبت به افرادی كه به ام اس نوع پیشرونده-ثانویه مبتلا هستند آسیب بیشتری دیده است. بعلاوه آنها كشف كرده اند كه بیمارانی كه دارای آسیبهای بیشتری در قسمت گردنی نخاع هستند دچار ناتوانی های شدیدتری نسبت به كسانی كه در قسمتهای دیگری دچار ضایعه هستند می باشند. چنین یافته هایی می تواند در مورد بعضی از انواع بیماری ام اس منجر به پیشرفتهایی در امر تشخیص و درمان شود.
تحقیق جدید دیگری كه بر روی صدمات عصبی صورت گرفته است بر روی اثرات تخریب تمام آكسون و علایمی كه این تخریب ایجاد می كند و نیز بر روی پیشرفت بیماری در طولانی مدت متمركز شده است. برای مثال، امروزه تصور می شود كه بیشتر ناتوانی های غیر قابل برگشتی كه در بیماران مبتلا به ام اس دیده می شود ممكن است به علت صدماتی باشد كه به آكسونها وارد می آید، زیرا آكسونها بطور طبیعی قارد نیستند كه خود را تأمین نمایند اما میلین ها گاهی اوقات تأمین می شوند. بنابراین آكسونهای آسیب دیده تقریباً همیشه صدمه دیده باقی می مانند اما میلین ها شانس این را دارند ك خودشان را ترمیم كنند.
تحقیق در مورد درمانهای جدید
همچنان كه پزشكان اطلاعاتی بیشتری در مورد مواد شیمیایی موجود در بدن، سلولهای ایمنی و سایر عواملی كه در ایجاد بیماری ام اس اهمیت دارند بدست می آورند، این یافته ها باعث می شود كه درهای تازه ای به سمت درمانهای جدید و نیز پیشگیری از بیماری باز شود. یكی از قسمتهای اصلی در امر تحقیق
برای كشف درمانهای تازه، انجام آزمایش بر روی داروهای جدید می باشد.
در ابتدا، محققین داروهای جدید را در آزمایشگاه بوجود می آورند و برای اینكه اثر آنها و بی خطری شان را مشخص نمایند آنها را بر روی حیوانات آزمایشگاهی امتحان می كنند. وقتی یك دارو توانست كه آن مرحله را با موفقیت طی نماید، پزشكان شروع به آزمایش آن بر روی انسانها می كنند. اكثر این تحقیقات بالینی توسط انستیتوهای تحقیقاتی و یا شركتهای دارویی پشتیبانی می شوند و مخارج آنها از این طریق تأمین می گردد. آنها در چندین بیمارستان و كلینیك در سرتاسر جهان تحقیقات خود را انجام می دهند. بیماران می توانند از آزمایشهایی كه بر روی دارهای جدید در حال انجام است از طریق انجمن ام اس، ژورنالهای پزشكی یا از پزشك خود، اطلاعات كسب نمایند و در صورتیكه مایل باشند می توانند بطور داوطلبانه در این آزمایشها شركت نموده و از داروهای جدید استفاده نمایند. در ایالات متحده آمریكا این آزمایشهایی بر روی داروهای جدید انجام می شود توسط سازمان غذا و دارو (FDA) نظارت می شود و قوانین و مقررات خاصی در این مورد وجود دارد. در كشورهای دیگر نیز چنین سازمانهای مشابهی وجود دارد كه بر روی این آزمایشها نظارت می كنند. بیمارانی كه بطور داوطلبانه در این آزمایشها شركت می كنند و داروهای جدید بر روی آنها امتحان می شود، از این نكته اطلاع دارند كه این داروی جدید ممكن است هیچ اثری بر روی آنها نداشته باشد. قبل از اینكه یك داروی جدید بتواند مورد تأیید قرار گرفته و وارد داروخانه شود، سه یا چهار مرحله را باید بطور موفقیت آمیز پشت سر بگذارد.در مرحله اول، تعداد كمی از بیماران (معمولاً كمتر از ۲۰ بیمار) این داروهای جدید را استفاده می كنند تا معلوم شود كه این دارو بی خطر است یه اخیر و چقدر باید از آن در روز مصرف شود. عوارض جانبی احتمالی این دارو بر روی تك تك این بیماران بررسی می شود. در مرحله دوم بر روی تعداد بیشتری از بیماران (حدود ۱۰۰نفر) به مدت چندین سال این بررسی ادامه می یابد. اگر مشخص شد این درمان هیچ استفاده ای ندارد، این آزمایش متوقف شده و دارو را دوباره به آزمایشگاه می فرستند تا بر روی آن كار شود. از سوی دیگر، اگر معلوم شد كه این داروی جدید دارای اثرات خیلی خوبی بوده و در كوتاه مدت نیز دارای عوارض جانبی اندكی می باشد ممكن است سازمان غذا و دارو (FDA) آن را به عنوان یك مورد ویژه فرض نموده و مدت این مرحله را كوتاه نماید تا افراد بیشتری هرچه زودتر بتوانند از آن استفاده نمایند.
درمرحله سوم هزاران بیمار در این آزمایش شركت می كنند و این افراد را به طور تصادفی در دو گروه به نام گروه آزمایشی و گروه كنترل تقسیم می كنند. به افرادی كه در گروه آزمایشی قرار دارند داروی جدید داده می شود اما به افرادی كه در گروه كنترل قرار دارند دارویی داده می شود كه هیچ اثر یا خاصیتی نداشته و فقط شكل آن شبیه به دارو می باشد (این دارو را اصطلاحاً پلاسبو می نامند). نتایجی كه از گروه كنترل به دست می آید به دست می آید به متخصصین آمار نشان می دهد كه آیا اثرات مثبتی كه دیده می شود بعلت انتظاراتی است كه از این این دارو وجود دارد و یا اینكه خود دارو باعث ایجاد این اثرات شده است.
البته به خود بیماران گفته نمی شود كه در گروه كنترل قرار دارند و یا در گروه آزمایشی. این نوع از تحقیقات علمی را اصطلاحاً تحقیق یك سویه كور (Single- blind) می نامند زیرا یك طرف قضیه (یعنی بیماران) از این موضوع اطلاعی ندارند كه آیا دارویی كه می خورند داروی واقعی است و یا اینكه شبیه دارو (پلاسبو) می اشد. در بعضی از تحقیقات علمی لازم است كه از روش بسیار مطمئن تری كه به آن تحقیق دو سویه كور (Double- Blind) گفته می شود استفاده شود، در این روش نه به بیمارن و نه پزشكانی كه برو روی این موضوع كار می كنند گفته نمی شود كه در گروه كنترل قرار دارند و یا اینكه در گروه آزمایشی.
بعد از اینكه مرحله سوم با موفقیت به اتمام رسید سازمان غذا و دارو (FDA) ممكن است اجازه دهد كه داروی جدید وارد بازار شود و همه بیماران از آن استافده نمایند. تحقیقات بیشتر كه به آن مرحله چهارم گفته می شود نیز بعد از اینكه دارو وارد داروخانه ها شد و همه بیماران از آن استفاده كردند انجام می شود. در مرحله چهارم، اطلاعات بیشتری در مورد عوارض جانبی دارو و اثر آن بر روی سایر بیماریهایی كه افراد دارند بدست می آید.
مشكلات خاص آزمایشهای بالینی دارویی بر وری ام اس
از آنجایی كه بیماری ام اس یك بیماری غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد و بعلت اینكه هر بیماری علایم و مشكلات متفاوتی را دارا می‌باشد و روند پیشرفت بیماری نیز در هر فردی متفاوت می‌باشد، انجام آزمایشهای بالینی در مورد داروهای جدیدی كه كشف می‌شوند بسیار مشكل‌تر از موارد مشابه در سایر بیماریها می‌باشد. فروكش كردن‌های طبیعی كه در بیماری ام اس بطور معمول ایجاد میشود ممكن است به حساب داروی جدید گذشته شود. به همین طریق، عودهای بیماری را نیز می‌توان اشتباهی به اثر بد دارو نسبت داد. قبل از اینكه یك دارو بتواند بعنوان اینكه یك داروی موثر و خوبی است و یا اینكه هیچ اثری ندارد و داروی بدی است معرفی شود باید آزمایشهای بسیار زیادی بر روی بیماران انجام شود.
بخاطر اینكه گاهی اوقات بعضی از داروها فقط برای بعضی از انواع خاص ام اس ساخته می‌شوند، انتخاب بیمارانی كه مناسب داروها هستند نیز از مشكلات آزمایشهای بالینی داروها می‌باشد. برای مثال، داروهایی كه برای درمان ام اس نوع پیشرونده آزمایش میشود را نمی‌توان بر روی بیمارانی كه دچار ام اس نوع عود كننده- فروكش كننده هستند آزمایش كرد.
داروهای آزمایش شده
انواع مختلفی از داروهایی كه برای درمان ام اس ساخته شده اند در حال حاضر در مراحل مختلفی از آزمایشهای بالینی بر روی بیماران هستند. برای مثال، داروهای ضد سرطان كلادریبین (Cladrine) متوتركسات (Mehtrexeti) و ریتوكسیماب (Rituximab) به نظر می رسند كه پیشرفت بیماری را آهسته و كند می نمایند اما دارای عوارض جانبی بسیار خطر ناكی می باشند، بنابراین از آنها فقط در بیمارانی كه سایر داروها كمكی به آنها نمی كنند استفاده می كنند. داروی تالیدومید (Thalidomide) كه معروفیت آن به خاطر مشكلاتی است كه چندین سال قبل برای نوزدان خانمهایی كه در هنگام حاملگی از این دارو به عنوان برطرف كننده تهوع صبحگاهی استفاده می كردند ایجاد كرده بود، یك داروی تنظیم كننده سیستم ایمنی می باشد كه به نظر می رسد دوره بیماری ام اس را كوتاه می نماید و بر روی بیمارانی كه دچار ام اس نوع پیشرونده-اولیه می باشند آزمایش شده است. داروی مانیوسیكلین كه یك آنتی بیوتیك می باشد در حال حاضر برای درمان بسیاری از بیماری های عفونتی از آن استفاده می شود، به نظر می رسد كه باعث كاهش التهاب میلین در حیواناتی كه به بیماری آنسفالومیلیت آلرژیك آزمایشگاهی (EAE) دچار شده اند می شود. این دارو به تازگی بر روی افرادی كه به بیماری ام اس دچار هستند به عنوان آزمایش مرحله یك در دانشگاه كالگاری (Calgary) كانادا مورد استفاده قرار گرفته است. در ژورنال معتبر پزشكی "لانست" (Lanect) در مورد پروژه ای كه در سال ۲۰۰۲ میلادی انجام شده است چنین نوشته شده: "دانشمندان در مورد اثرات خوب داروی ماینوسیكلین در درمان بیماری ام اس بسیار خوش بین هستند".
اخیراً در مورد سم شقایق دریایی نیز در دانشگاه كالیفرنا تحقیقاتی بعمل آمده و نشان داده شده كه این سم می تواند باعث توقف و یا بهبود فلج موشهایی كه مبتلا به (EAE) هستند بشود. به نظر برسد كه سم شقایق دریایی با جلوگیری از حمله تی سل ها به سلولهای عصبی، اثر خود را انجام می دهد و دانشمندان امیدوارند كه بتوانند از این سم برای درمان بیماران مبتلا به ام اس نیز استفاده كنند.
مواد دیگری برای بلوك كردن روند ایمنی از آن استفاد می شود، تركیبات مصنوعی از موادی است كه بطور طبیعی در بدن ساخته می شود. یكی از این مواد اینترلوكین-۱۰ (Interleukin-۱۰) می باشد كه ممكن است در توقف پیشرفت بیماری ام اس كمك كننده باشد.
ماده دیگری كه بطور مصنوعی ساخته می شود گاماگلوبین است كه یك پروتئین سیستم ایمنی می باشد. آزمایش بر روی این مواد تازه شروع شده است و هنوز برای نتیجه گیری در مورد آنها زود می باشد.
به غیر از داروهایی كه برای كند كردن پیشرفت بیماری ام اس وجود دارند، چندین داروی دیگر نیز برای درمان علایم خاص این بیماری ساخته شده اند. داروی پروكارین (Prokarin) كه بصورت چسبهای پوستی استفاده شده است برای برطرف كردن خستگی ای كه در این بیماری دیده می شود بكار می رود. همچنین داروی سایلرت (Cylert) كه در حال حاضر برای درمان خستگی استفاده می شود ممكن است در كاهش بعضی از مشكلات شناختی كه در بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس دیده می شود كمك كننده باشد.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران