مهم ترین رکن موسیقی معاصر افغانستان

۲۷ تیر برابر بود با چهلمین سال درگذشت استاد غلام حسین یکی از ستون های موسیقی معاصر افغانستان.
استاد غلام حسین در سال ۱۲۶۵ خورشیدی در کابل متولد شد. پدرش استاد عطاحسین، برادرش کریم حسین و ماما (دایی) او، استاد غلام جیلانی سارنگ نواز از جمله هنرمندانی بودند که در زمان امیر شیرعلی خان از هند به کابل آمدند و در محله فعلی خرابات کابل ساکن شدند.نخستین معلم استاد غلام حسین، استاد امام الدین پیشاوری بود که وی چند سال در نزدش شاگردی کرد و سپس عازم هند شد و در زمان امیر حبیب الله به کابل بازگشت و یکی از خوانندگان محبوب دربار امیر شد.
استاد غلام حسین که خود از ستون های خرابات کابل بود و شاگردان بسیاری را از جمله فرزندش محمدحسین سرآهنگ تربیت کرده بود، تنها به حضور در خرابات کابل اکتفا نکرد.با روی کار آمدن حکومت امان الله خان، هنر موسیقی نیز جایگاه ویژه ای پیدا کرد و تدریس موسیقی در برنامه تعلیمی چند مکتب گنجانده شد. در ابتدای این کار، روش مشخصی برای تدریس موسیقی وجود نداشت و بعضی از استادان، مثل استاد قربان علی در مکتب استقلال، استاد نتو در مکتب حبیبیه و استاد پیربخش در دارالمعلمین کابل به سلیقه و روش خودشان به هنرجویان آموزش می دادند.
ولی بعد از مدتی به کمک تعدادی از استادان موسیقی از جمله استاد غلام حسین نظامنامه موسیقی برای مکاتب تنظیم و نشر شد که اگر این کار سامان می گرفت، باعث رونق موسیقی در مکاتب می شد.
این کار هم زیاد دوام پیدا نکرد و بعد از انتشار نظامنامه موسیقی در سطح مکاتب با مخالفت برخی روحانیون، از جمله ملاعبدالله مشهور به ملای لنگ، که موسیقی را کفر آمیز تلقی می کردند، روبه رو شد و در نتیجه، آموزش موسیقی از سطح مکاتب برچیده شد. سال ها بعد از این جریان و با تغییر فضای جامعه بار دیگر استاد غلام حسین به آموزش موسیقی روی آورد و با تدریس در کودکستان ها، مکاتب و دانشگاه کابل، شاگردان بسیاری را تربیت کرد که بعدها تعدادی از این پسران و دختران از هنرمندان مشهور رادیو و تلویزیون افغانستان شدند.
با آغاز به کار رادیو کابل، استاد غلام حسین یکی از کسانی بود که در اولین دوره آموزشی آن رادیو که در سال ۱۳۱۸ آغاز شد و به مدت چهار سال ادامه داشت توانست تعداد زیادی هنرجو آموزش دهد.در این دوره، در کنار استاد غلام حسین که آوازخوانی تدریس می کرد، استاد فرخ افندی (سلفژ)، استاد نبی گل(آواز)، استاد محمود (طبله)، استاد معراج الدین (سیتار)، استاد محمد عمر (رباب) و استاد ناظر(دلربا) تدریس می کردند.
استاد غلام حسین که در زمان خود بزرگترین نوازنده هارمونیه و پیانو بود در امر آهنگسازی نیز نقش بسزایی در تاریخ موسیقی افغانستان ایفا کرد. او بعد از استاد قاسم، تنها آهنگساز پیشگام در افغانستان بود.وی از معدود هنرمندانی بود که برابر با معیارهای هنری زمان خود آهنگ های جدید می ساخت.
اکثر آهنگ هایی که در آن دوران در مراسم جشن سالگرد استقلال افغانستان پخش می شد از ساخته های استاد غلام حسین بود. وی علاوه بر همکاری با مراکز هنری و فرهنگی، با ارکسترهای بخش نظامی نیز همکاری داشت و آهنگ های زیادی را نیز برای گروه های موسیقی اردو (ارتش) افغانستان ساخت که از معروف ترین آنها می توان از آهنگ «من عسکرم من عسکرم» نام برد که این آهنگ در مراسم رژه نیروهای نظامی اجرا می شد.
عبدالوهاب مددی که خود از شاگردان استاد غلام حسین بوده، معتقد است که در گذشته و حال کسی (در افغانستان) در امر آهنگسازی به پایه استاد غلام حسین نرسیده است.برخلاف بسیاری از هنرمندان خرابات که غیر از موسیقی خرابات، به موسیقی دیگری علاقه نداشتند، استاد غلام حسین از موسیقی اروپایی به نیکویی یاد می کرد و خودش نیز در این زمینه شناخت و توانایی خوبی داشت و در ساختن آهنگ هایش بخصوص در ترانه ها از موسیقی غربی بهره می گرفت.
از ویژگی های دیگر استاد غلام حسین، علاقه فراوان او به موسیقی محلی بود. او در کنار ساختن و خواندن آهنگ های کلاسیک در جهت احیا و تنظیم سروده های فولکلوریک افغانستان نیز تلاش بسیار کرد و شاگردان بسیاری را نیز در این راه آموزش داد.
وی سال های زیادی از عمر خود را صرف پژوهش و تنظیم آهنگ های محلی هر منطقه کرد و آنها را چه به صورت آواز و چه به صورت تک نوازی، سینه به سینه به شاگردان خود منتقل کرد.نقش استاد غلام حسین در ترویج و زنده نگاه داشتن موسیقی محلی، از فعالیت های مهم زندگی هنری او شمرده می شود.
متاسفانه از آهنگ های استاد غلام حسین غیر از چند آهنگ چیز دیگری در آرشیو رادیو افغانستان به ثبت نرسیده است. وی دوبار ازدواج کرد و چهار دختر و چهار پسر نیز از وی باقی ماند که از میان همه آنها فرزند بزرگش استاد محمدحسین سرآهنگ توانست جای خالی پدر را پر کند.استاد غلام حسین سرانجام پس از چندین دهه تلاش در امر احیای موسیقی افغانستان در روز بیست و هفتم سرطان سال ۱۳۴۶ خورشیدی در کابل درگذشت و پیکرش در گورستان شهدای صالحین این شهر به خاک سپرده شد.
روزنامه انیس یک روز پس از مرگ استاد غلام حسین، پیرامون شخصیت وی چنین نوشت؛ «غلام حسین استاد هنر که بیش از سه ربع عمر خود را در خدمت هنر برای مردم صرف کرد و فزون تر از صدها شاگرد را در حلقه اجتماع با مهارت پرورده و به جامعه خود تقدیم داشت، سیمای ظاهری خود را در پایان هشتاد و یک سال زندگی در نقاب تیره خاک از ما نهفت.»

بی بی سی

منبع : روزنامه شرق