وقتی نفس ها به شماره می افتد

اگر چه پدیده گردوغبار از تهران رخت بسته و رفته، اما مردمان غرب و جنوب غرب کشورمان ماه هاست درگیر این مساله هستند و هفته گذشته نیز این پدیده به این منطقه بازگشته اما متاسفانه مسئولان توجه خاصی به آن نمی کنند. گویا ایران، فقط تهران است و باید منتظر بمانیم تا این گردوخاک به تهران برسد تا چاره ای اساسی اندیشیده شود.
پدیده گردوغبار این روزها باز هم زندگی را برای مناطق غرب و جنوب غربی کشور سخت و دشوار کرده است. در این مناطق از کشورمان از شدت و تکرار مداوم این پدیده نفس ها به شماره افتاده است. آری اینجا غرب و جنوب غربی کشور همان جایی است که سال ها آماج حملات بیگانگان بود و زجر و مرارت بی شماری را به خود دید و هنوز که زخم های آن دوران التیام نیافته به روش و طرق دیگری در دوران صلح و صفای مردم ایران این مشقات را دوباره تجربه می کند.
در آن زمان مردم درگیر جنگ و دفاع از سرزمین خود بودند و حالا تمام هستی و زندگیشان را در خطر می بینند. در این دیار اکسیژن همان عنصری که حیات بشری به آن بسته است جای خود را به ذرات گردو غبار بعضا شیمیایی و رادیواکتیوی داده است. این پدیده دو سه سالی است که گریبانگیر مردم غرب و جنوب غربی کشور شده است. آمار کلی حاکی از آن است که در سه ماهه اول سال جاری بیش از ۶۰ روز گردو غبار شدید زندگی در برخی استان های خوزستان، ایلام، کرمانشاه، همدان، لرستان، بوشهر، هرمزگان و چند شهر دیگر را مختل نموده است. میزان گردوغبار در بیشتر این روزها بین ۱۰ تا ۲۰ برابر حد مجاز بوده است. این ذرات به دلیل ریز بودن به راحتی قابلیت حرکت در فضا را دارند. باید به این نکته اشاره کرد با آلوده شدن هوا مواد رادیو اکتیو ۱۰ برابر حد استاندارد افزایش پیدا می کنند و این احتمال وجود دارد گردوغبارها حاوی مواد شیمیایی و رادیو اکتیو حاصل از جنگ عراق با دیگر کشورها نیز باشد. هر چند از تلفات احتمالی مردم بر اثر این مساله خبری در دست نیست اما میزان مراجعات بیماری های قلبی - تنفسی و پوستی به بیمارستان ها به شدت افزایش یافته و شائبه احتمال آلودگی های این گردوغبار با رادیو اکتیو و شیمیایی بر هراس مردم افزوده است. این پدیده آثار و عواقب زیبانبخشی به دنبال دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:
▪ سلامت عمومی مردم را به خطر می اندازد: گستره این خطر می تواند به ارگان های زیادی از بدن صدمه جدی وارد کند، بیماری های ریوی مزمن، تنگی نفس، آسم، آلرژی و انواع سرطان ها از پیامدهای این هوای آلوده است.
اولین هدف آن ریه ها و گردش خون و به طور کلی سیستم قلبی - ریوی می باشد. دومین جایی که می تواند مورد آسیب جدی قرار بگیرد پوست و احشای بیرونی که به طور مستقیم در معرض این پدیده است، می باشد. این قسمت از بدن به دلیل حساسیت پذیری با مواد شیمیایی تاثیرپذیری زیادی را به خود می بیند و می تواند منشا بیماری های مختلف پوستی شود، باید متذکر شد که در این میان طیف کودکان و کهنسالان این مناطق از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند.
▪ طبیعت را به نابودی می کشاند: این پدیده علاوه بر اینکه با سایه انداختن بر زندگی مردم و ایجاد یک محیط تاریک و غبارآلود ضمن آثار روانی بدی که برای مردم به وجود میآورد باعث جلوگیری استفاده گیاهان، درختان و مراتع از نور آفتاب می شوند و آنها را از این فرایند حیاتی محروم می سازد و از آن گذشته با انباشت این گردو غبار بر روی برگ های گل و گیاهان و درختان مانع عمل فتوسنتز و تغذیه آنان می شود. از این رو می توان شاهد آسیب جدی و خطرناکی بر طبیعت این مناطق بود.
▪ تهدیدی علیه اقتصاد منطقه: این پدیده نیز بر بازار اصناف تاثیر می گذارد و با آلوده شدن هوا و کاهش تردد مردم تاثیر منفی بر روی بازار می گذارد. در واقع با بروز این پدیده چرخش و گردش در بازار ضعیف و در امر خرید و فروش مشکلاتی ایجاد خواهد شد. بخش دیگری که آلودگی ها به روی آن تاثیر گذاشته است بخش کشاورزی است.
تاثیر پذیر بودن این بخش ارتباط مستقیمی بر اقتصاد خواهد داشت چرا که در این صورت تولید محصولات کشاورزی بامشکل مواجه خواهد شد و در نتیجه اقتصاد این منطقه را با خطر مواجه خواهد کرد. از دیگر تاثیرات منفی بروز این پدیده می توان به بروز مشکل برای مشاغلی از قبیل صنایع غذایی اشاره کرد. تاثیر منفی گردوغبار بر روی سلامت افراد بر هیچ کس پوشیده نیست. در چنین شرایطی سلامت افراد به دلیل تنفس هوا در خطر است، صنایعغذایی باید، مراقب باشند هوای آلوده بر کیفیت و بهداشت تولیدات آنها تاثیر منفی نگذارد. قطعا در شرایط آلودگی بیش از حد استاندارد این صنایع با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد.
▪ گرد و غبار هوا و تعطیلی پرواز: بخش دیگری که به طور حتم آلودگی هوا و گرد و غبار بر روی آن تاثیر گذاشته است، فرودگاه ها می باشد، با آلوده شدن هوا به دلیل کاهش دید، پرواز و فرود هواپیماها مختل خواهد شد و مسافران زیادی در این راه شاهد معطلی خواهند بود البته علاوه بر این موضوع که در جایگاه خود از اهمیت بالاتری برخوردار است بخش فرودگاه استان های مذکور نیز شاهد تاثیرات منفی دیگر به دلیل تاخیر در پرواز خواهند بود. با توجه به اینکه این پدیده به دلیل کاهش دید منجر به تعطیلی پرواز خواهد شد با خسارت هایی همراه است که هزینه های آن محسوس نیست از جمله این خسارت ها اتلاف وقت و هزینه مسافران است.
▪ تاثیر بر روی صنعت: بروز پدیده گرد و غبار تاثیر نامطلوبی را بر روی تاسیسات برقی گذاشته است چرا که با نشستن این گرد و غبار بر روی تاسیسات به محض مرطوب شدن هوا به خصوص در شرایط آب و هوایی شرجی به دلیل ایجاد رسوب شاهد جرقه زدن تاسیسات هستیم. همچنین بروز پدیده گرد و غبار موجب ایجاد اشکال در سیستم تهویه و فیلترهای نیروگاه های گازی می شود. با آلوده شدن هوا فیلترهای این نیروگاه ها نیاز به تعویض دارند ولی به دلیل بالا بودن هزینه تعویض، این امکان وجود ندارد.
بروز پدیده گرد و غبار در نتیجه خشکسالی و کمبود بارش در بخش های غربی، جنوب غربی عراق و شمال عربستان وحالت بیابانی این مناطق است. کمبود پوشش گیاهی از یک طرف و وقوع «گرادیان» یا اختلاف فشار موجود در آن منطقه با بخش های جنوب غربی تا غرب ایران موجب فرسایش بادی سطح خاک شده و جریانات سطوح فوقانی جو نیز شرایط انتقال این ذرات را به منطقه فراهم کرده است.
از دیرباز تاکنون در مرکز کشور عربستان، صحرای وسیعی مستقر بوده است که با گذر زبانه های کم فشار و ایجاد ناپایداری در این منطقه، گرد و غبار این صحرا که از ذرات بسیار ریز خاک تشکیل شده اند به دلیل سبکی وزن به وسیله نیروی باد به ارتفاعات بالای جو منتقل شده و با افزایش فشار هوا و افت دما این ذرات در مناطق همجوار مانند قطرات باران به سطح زمین بر می گردند. متاسفانه طی سال های گذشته به دلیل بحران جنگ وخشک شدن تالاب های جنوب کشور عراق به دلایل مختلف از جمله از بین بردن نیزارها و پوشش گیاهی تالاب جهت تدابیر امنیتی توسط دولت صدام، فعالیت میادین نفتی مستقر در تالاب توسط دولت اشغالگر در کشور عراق، وقوع دوره خشکسالی همراه با کاهش رطوبت نسبی محیط و کاهش قابل توجه بارندگی طی سال های اخیر، وقوع این پدیده را تشدید کرده است.
در جهت مقابله با این پدیده می بایست از راهکارهای عملی و مقتضی در این راستا استفاده نمود از جمله: کنوانسیونی از کشورهای ایران، عراق، کویت و عربستان وحتی سوریه برای جلوگیری از وقوع این پدیده تشکیل شود که در کوتاه مدت و دراز مدت با به کاربردن روش هایی که عموما جلوگیری از بیابان زایی دارند را شامل مالچ پاشی، کاشت درختان مقاوم به خشکی، توسعه کشاورزی و با هر عاملی که بتواند فرسایش بادی بر سطح خاک را کنترل کند استفاده شود.
در پایان باید متذکر شد که چرا پدیده گرد وغبار شدید که گستره آن جمعیتی نزدیک به ۱۰ میلیون نفر از جمعیت کشور را در بر گرفته و زندگی آنان را دو سه سالی است مختل کرده و بهداشت و سلامتی آنان را در معرض خطر قرار داده مورد توجه جدی قرار نمی گیرد و علل آن بررسی نمی شود؟
آیا برای اینکه این مشکل به صورت جدی توسط مسوولان ذی ربط مورد رسیدگی و توجه قرار گیرد باید منتظر هزینه های جانی و اقتصادی فراوان ناشی از این پدیده بود یا منتظر ماند تا گستره آن دامان شهروندان درجه یک پایتخت را بگیرد؟

نویسنده : آیت قیصر بیگی

منبع : روزنامه مردم سالاری