سیاست جدید امریکا در خاورمیانه و عراق

حمله به ساختمان كنسولگری ایران در اربیل كه بافاصله كمی از گروگانگیری چند مدت قبل ماموران سفارت ایران در بغداد صورت گرفت می تواند نشاندهنده این موضوع باشد كه امریكا می خواهد به سرعت نفوذ رسمی و غیررسمی ایران را در عراق قطع یا به كمترین میزان برساند و فضای ارعاب آمیز سیاسی برای دیپلماسی ایران ایجاد كند. جرج بوش اخیرا دریك نطق رادیوتلویزیونی رسما آغازاستراتژی جدید امریكا درعراق را با هدف مهار موج ترور و ناامنی و خشونت های فرقه ای اعلام كرد. اهمیت این «اعلام رسمی» در این نكته بود كه موضوع عراق به صورت مهمترین نقطه ضعف سیاست های بوش و نومحافظه كاران درعرصه افكار عمومی امریكا وجهان درآمده است.
در ماه اخیر گزارش «بیكر-هامیلتون» به عنوان تلاش نخبگان سیاسی دو حزب دموكرات و جمهوری خواه به عنوان نسخه حل مشكلات عراق به بوش ارائه شد ولی جرج بوش با نطق خود نشان داد كه قصد دارد «راه خود» را در بحران عراق پیش گیرد و به جای توجه به نسخه بیكر-همیلتون (كه مبتنی بر استفاده موثر از كشورهایی چون ایران و سوریه برای مهار بحران عراق بود) از فشار نیروی نظامی امریكا و «قدرت سخت» و ورود حداكثری به موضوع برای حل منازعات داخلی عراق بهره گیرد.
واقعیت این است كه مدل دلخواه امریكا بعد ازسقوط صدام این بود كه طیفی از تكنوكرات های سكولار درعراق (امثال چلبی، ایاد علاوی و...) به قدرت برسند وعراق به صورت یك نمونه و الگو دموكراسی براساس طرح خاورمیانه بزرگ در شمار متحدان امریكا در منطقه درآید ولی تحولات بعدی و واقعیت های عراق نشان داد كه این توقع ساده انگارانه ای است و این مدل به سادگی قابل تحقق نیست.
ظهور و بروز شیعیان به عنوان اكثریت جامعه عراقی كه از فشار و سركوب حكومت صدام آزاد شده بودند و بازیگری موثر آنها در تحولات عراق توازن جدیدی را دراین كشور ایجاد كرد اما قدرت گرفتن شیعیان به مرور باعث تحریك ونارضایتی اقلیت سنی و سوءاستفاده گروههای تروریستی سلفی-وهابی و القاعده از این نارضایتی ها شد و كم كم شعله جنگ های فرقه ای درعراق افروخته شد و متاسفانه برخی كشورهای عربی هم با حمایت از اقلیت سنی وارد این میدان شدند و صحنه عراق شكل فاجعه بار فعلی را پیدا كرد. درواقع استراتژی جدید امریكایی درعراق بازگرداندن عراق به همان مدل اولیه و مورد نظر امریكا است چون در شرایط فعلی بحران و بن بست ناشی از جنگ های فرقه ای كاملا فلج كننده است و خستگی و عصبانیت گسترده مردم عراق را نیز به دنبال داشته این شرایط می تواند آرمانی ترین زمینه را برای القای فضای سكولار و ایجاد فضای امنیتی گسترده توام با سركوب در عراق ایجاد كند.
در همین راستا حركت امریكایی ها درعراق علیه ایران را می توان اولین نتایج قطعنامه ناعادلانه و ضدایرانی شورای امنیت توصیف كرد.
از سوی دیگر حمله به ساختمان كنسولگری ایران در شهر اربیل و منطقه كردنشین عراق در نخستین روزهای اجرای استراتژی جدید بوش كاملا قابل توجه است می توان گفت كه هدف مهم وموازی امریكا از بكارگیری استراتژی جدید در واقع مهار و مرعوب كردن ایران به خصوص در موضوع هسته ای است. این اقدام زنجیره ای كه بلافاصله بعد از گروگانگیری ماموران سفارت ایران دربغداد صورت گرفت می تواند نشاندهنده آن باشد كه واشنگتن می خواهد به سرعت نفوذ رسمی و غیر رسمی ایران را در عراق قطع یا به كمترین میزان برساند و یك فضای ارعاب آمیز سیاسی برای دیپلماسی ایران ایجاد كند.
اما حمله به ساختمان متعلق به ایران در منطقه كردنشین از منظر دیگری نیز قابل تحلیل است، كردها تاكنون از منازعات فرقه ای عراق به دور بوده اند وقوع بحران اخیر در اربیل می تواند تلاش برای وارد كردن اقلیت ذی نفوذ كرد به صحنه عراق و بهره گیری از ظرفیت و نقش ویژه كردها در میان منازعه شیعه- سنی در عراق باشد. با ورود كردها به صحنه بحران های عراق طبعا هزینه های این بحران بین كردها هم سرشكن شده و فشار این بحران بر امریكایی ها كمتر می شود ضمن اینكه كردها در معادله «فرقه ای» عراق بیشتر به اهل سنت تمایل دارند و با ورود آنها به بحران موقعیت شیعیان تضعیف خواهد شد.
اقدام امریكا در محدود كردن نفوذ ایران درعراق می تواند كاملا رضایت كشورهای عربی و اقلیت سنی در عراق را كه تمایلی جدی به ایجاد مدل امریكایی (حكومت سكولار در عراق) دارند را فراهم كند. قرائن فراوان موجود نشان می دهد امریكا بعد از یك دوره دوری از اعراب بعد از حادثه یازده سپتامبر ۲۰۰۱ دوباره به سیاست جلب اعتماد اعراب روی آورده است. رایزنی های گسترده امریكا با «مصر، سوریه و عربستان» برای حل و فصل بحرانهایی چون «فلسطین، عراق و لبنان» كاملا می تواند نشانگر دور جدید سیاست های خاورمیانه ای امریكا باشد. به گزارش مهر در این معادله طراحی شده جدید عربستان متصدی حل بحران لبنان و تقویت و تثبیت دولت سنیوره شده و مصر به میانجیگری های بی سابقه در فلسطین و بین گروههای فلسطینی روی آورده و با سوریه هم برای كاهش بحران عراق مذاكراتی جدی صورت گرفته است این تغییر سیاست در پی عدم موفقیت امریكا برای استفاده ازتوانایی های ایران و تركیه برای اهداف مورد نظر به خصوص در مورد موضوع عراق می باشد.
ضمن اینكه شروع استراتژی خاورمیانه ای روسیه در منطقه حساسیت و حسادت امریكایی ها را برانگیخته است و آنها درصدد هستند نگذارند روسیه جای پای محكمی در منطقه مهم واستراتژیك خاورمیانه پیدا كند.
همه فرصت بوش برای سامان دادن به اوضاع عراق كمتر از یكسال است و باید دید در این فرصت كم و با مشكلات بزرگ بوش پسر كه اصرار دارد راه خودش را در عراق برود چه سرنوشتی برای خود و حزب جمهوری خواه رقم می زند؟

منبع : روزنامه جوان