تجلیل از سردار رشید ایرانی جوادخان گنجه‌ای پس از دو قرن

سرانجام پس از دو قرن از رشادت‌ها و حماسه‌های سردار رشید ایرانی جوادخان گنجه‌ای، مرزدار ایرانی قفقاز به همت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران تجلیل شد. غفلت و ناآگاهی مسوولا‌ن فرهنگی کشور از تاریخ در گذشته وضعیتی فراهم آورده است تا همسایگان امروزی که در گذشته جزیی از ایران پهناور بوده‌اند مدعی تاریخ، فرهنگ و مفاخر ایران اسلا‌می گردند. جای بسی تاسف، البته شرمساری برای مسوولین ذی‌ربط است عید نوروز که از نمادهای هویت ایرانی اسلا‌می است توسط کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان در یونسکو به ثبت رسیده است. بگذریم و درددل را برای وقتی دیگر بگذاریم...
طی دو جنگ تحمیلی سنگین به ایران توسط روسیه تزاری و تحمیل دو قرارداد ننگین، ۱۷ شهر ایرانی آران از ایران به زور جدا گردید. به دلا‌یل گوناگون از جمله تاسف و حسرت این جدایی بر آن نبودیم تا یاد حماسه‌ها و رشادت‌های مبارزان و مجاهدان دلیر گلگون‌کفن ایران عزیز را در دفاع از کیان اسلا‌می گرامی بداریم.
هرچند خیلی دیر شده است لیکن اقدام شایسته‌ای که به همت مدیریت محترم پژوهش موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران جناب آقای حقانی و تلا‌ش‌های خستگی‌ناپذیر دوست گرامی جناب آقای دکتر حسین احمدی در تجلیل از یکی از مرزداران دلیر و شجاع ایران اسلا‌می قابل تقدیر است.
این مراسم روز ۲۵ آذرماه ۱۳۸۵ در محل موسسه با تلا‌وت قرآن مجید و ارائه گزارشی از سوی دبیر همایش دکتر حسین احمدی آغاز شد، ریاست جلسه اول با آقای موسی حقانی بود. در جلسه نخست اولین سخنران آقای محمد بهمنی قاجار از نوادگان عباس میرزا، مقاله‌ای از تبار و خاندان تاریخی جوادخان گنجه‌ای و جایگاه ایل و تبار آن در دولت صفویه ارائه داد.
در مقاله بعدی که توسط آقای علی پورصفر محقق و پژوهشگر قفقاز ارائه گردید قلمرو خاندان زیاداوغلی قاجار را مورد بحث قرار داد و آقای مسعود عرفانیان در سخنرانی مستند و ارزشمند خود به بررسی چهره ارائه‌شده در منابع رسمی جمهوری آذربایجان از جوادخان گنجه‌ای پرداخت.
چهره‌ای که منابع این جمهوری تازه‌استقلا‌ل‌یافته از جوادخان ارائه داده‌اند بر اساس مستندات تاریخی و معتبر که پژوهشگر ارشد تاریخ آذربایجان مطرح نمود کاملا‌ با واقعیت‌های تاریخی در تناقض است. داده‌های تاریخی که در منابع اصلی وجود دارد همگی بر ایران‌گرایی و دفاع وی از مرزهای ایران اسلا‌می در مقابل تجاوزات روس‌ها تکیه دارند.
جلسه دوم سخنرانی با ریاست آقای دکتر صدر از مدیران ارشد وزارت خارجه شروع گردید. در جلسه دوم، اولین سخنرانی را دکتر رحیم رئیس‌نیا پژوهشگر نام‌آشنای تاریخ آذربایجان با موضوع نبردهای جوادخان زیاداوغلی قاجار ایراد کرد. در این سخنرانی مراحل مختلف رویارویی جوادخان با روس‌ها و سرانجام او را بر اساس منابع و مأخذ معتبر مورد بررسی قرار گرفت.
سخنرانی بعدی توسط محقق جوان محمدعلی بهمنی قاجار پیرامون فرزندان و بازماندگان جوادخان گنجه‌ای ایراد گردید. در این سخنرانی نوادگان جوادخان یک قرن بعد و تلقی آنها از ایران و تاریخ مبارزات و مجاهدات نیای بزرگ خود جوادخان که در نوع خود بسیار جالب بود طرح و بحث گردید.
تعلق خاطر به ایران و آرزوی مجدد عظمت آن علی‌رغم جدایی آران از ایران در آثاری که از نوادگان جوادخان چون عادل‌خان زیادخان اف چون <طیران قلم> برجای مانده است در سخنرانی شنیدنی آقای بهمنی قاجار بررسی شد.
پایان‌بخش <همایش ملی جوادخان گنجه‌ای مرزدار ایرانی قفقاز> سخنرانی دبیر همایش آقای دکتر حسین احمدی با موضوع <قره‌باغنامه‌ها؛ ایران‌گرایی جوادخان گنجه‌ای> بود. دکتر حسین احمدی که طی چند سال گذشته فعالیت‌های ارزشمندی با برپایی نشست‌های تخصصی پیرامون مسائل تاریخ معاصر قفقازیه و انتشار منابع ارزشمند تاریخ آران چون قره‌باغنامه لر و دیگر منابع اصلی تاریخ این خطه در کارنامه خود دارد بر اساس منابع اصلی تاریخ آران مبارزات و مجاهدات جوادخان گنجه‌ای را تصویر نمود.
از موضوعات مهم و جالب توجه، ایستادگی جوادخان در مقابل روس‌ها علی‌رغم تمام موانع و سختی‌هاست. در زمانی که روس‌ها به لطایف‌الحیل حکمرانان محلی دیگر چون مصطفی‌خان تالش، ابراهیم‌خان جوانشیر و دیگران آران را به اطاعت خود فرا خوانده بودند وی به استقبال خطر رفت و به مبارزه با روس‌ها پرداخت.
جوادخان گنجه‌ای اولین سردار ایرانی بود که از دسیسه روس‌ها برای تسلط بر آران و آذربایجان آگاه شد، مسأله‌ای که ابراهیم‌خان جوانشیر و مصطفی‌خان تالش زمانی از آن آگاهی یافتند که دیر شده بود. خاندان جوانشیر هنگامی که قصد پیوستن به ایران را داشت توسط روس‌ها قتل عام گردید.

رحیم نیکبخت

منبع : روزنامه اعتماد ملی