استراتژی تامین انرژی در ترکیه چیست؟

در این گزارش به صورت مختصر و خلاصه به کلیه ایده ها و طرحهای انتقال انرژی از طریق ترکیه به اروپا پرداخته می شود. ترکیه با امکان اجرای طرحهای ذیل در نظر دارد بعنوان یکی از تامین کنندگان اصلی انرژی برای اروپا مطرح و از امکان کسب امتیاز از اتحادیه برخوردار گردد.
ترکیه به لحاظ جغرافیایی در کنار خاورمیانه و آسیای میانه قرار گرفته است که تامین کننده ۷۱.۸% گاز و ۷۲.۷% نفت جهان محسوب می گردد. ترکیه بدین لحاظ در نظر دارد با بااهمیت جلوه دادن موقعیت سرزمینی خود نسبت به عبور خطوط انرژی از این مناطق به کشورهای اروپایی نظر مساعد هر دو طرف تولید کننده و مصرف کننده این منابع را جلب نموده و خود را بعنوان کشوری کلیدی در هدایت امن و با ثبات این منابع نشان دهد.
ترکیه در خصوص نشان دادن مسیر سرزمینی خود برای عبور انرژی از آسیای میانه و منطقه قفقاز به کشورهای اروپایی تلاش فراوان کرده و این مسئله بعنوان یکی از مهمترین مواردی است که از سوی وزارت امور خارجه این کشور طی سالهای اخیر در الویت درجه یک قرار داشته است.
طرح کریدور انرژی شرق - غرب و یا ایجاد جاده ابریشم در قرن ۲۱ ( برای ایجاد ثبات و امنیت منطقه ای ) همگی دلالت بر این ایده از سوی ترکیه دارند.
ایجاد کریدور انرژی شرق به غرب موسوم به خط لوله باکو - تفلیس - جیحان (BTC) خط لوله ای است که نفت را از بندر کونشلی در آذربایجان به گرجستان و سپس بندر جیحان ترکیه در مدیترانه منتقل می نماید. این خط لوله قابلیت انتقال یک میلیون بشکه نفت در روز را دارا است (و حداکثر ۱.۵ میلیون بشکه نفت در روز) و مسیری در حدود ۱۷۶۰ کیلومتر را در بر می گیرد.
در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۶ قزاقستان رسما موافقت خود را با پیوستن به پروژه خط لوله BTC اعلام نمود و در این ارتباط موافقتنامه ای بین روسای جمهور دو کشور قزاقستان و آذربایجان در آلماتی به امضاء رسید. بر اساس موافقتنامه مذکور مقرر گرد که نفت قزاقستان از طریق عبور از زیر دریای خزر به آذربایجان منتقل و از طریق آذربایجان به بندر جیحان انتقال یابد.
در حال حاضر ۳.۷% کل نفت جهان از طریق خطوط لوله های انتقال از مسیر ترکیه منتقل می گردد. مقدار نفت انتقال یافته به استانبول در سال ۱۹۹۶ بالغ بر ۶۰ میلیون تن بوده است و این رقم در سال ۲۰۰۶ به مقدار ۱۴۳.۴ میلیون تن بالغ گردیده است. بر همین اساس پیش بینی افزایش ۲۰۰ میلیون تنی آن در سال ۲۰۰۹ می رود که در این خصوص نفت قفقاز و روسیه از طریق ترکیه به دریای سیاه انتقال یابد.
با توجه به مقرون به صرفه بودن انتقال نقت از طریق ترکیه در حال حاضر شرکتهای مهم نفتی آمریکا و انگلیس نظیر تکزاسکو، کنوکو، شل،BP و برخی سازمانهای غیر دولتی در این عرصه در ترکیه فعال هستند.
دولت ترکیه در خصوص طرحهای پیشنهادی متفاوت، علاقه دارد طرح خط لوله ترانس آناتولی (سامسون - جیحان) را اجراکند. دومین طرح انتقال گاز طبیعی تحت عنوان خط لوله باکو - تفلیس - ارزروم BTC در تاریخ ۳ جولای ۲۰۰۷ عملیاتی گردید.
این طرح برای انتقال گاز از منطقه شاه دنیز در دریای خزر (آذربایجان) از مسیر گرجستان و مرز مشترک گرجستان - ترکیه به داخل ترکیه است و قادر خواهد بود با ظرفیت نهایی ۶.۶ میلیارد متر مکعب گاز را سالانه از خود عبور دهد.
دولت ترکیه تلاش بسیاری برای ترغیب دیگر کشورها برای عملیاتی نمودن طرح اجرای خط لوله انتقال گاز طبیعی ترانس کاسپین می نماید. در این راستا دولت ترکیه دو کشور قزاقستان و ترکمنستان را برای اجرایی نمودن این طرح تشویق می نماید تا این دو کشور قادر باشند بدون واسطه (روسیه یا ایران) منابع انرژی خود را از طریق ترکیه به اروپا منتقل نمایند.
ترکیه در نظر دارد کلیه این طرحها را تحت عنوان پروژه انتقال گاز اروپای جنوبی (ترکیه - یونان - ایتالیا) مطرح و این کشورها را برای سرمایه گذاری در این پروژه ترغیب نماید.
در این ارتباط علاوه بر امضای قراردادهای فوریه ۲۰۰۳ بین ترکیه و یونان و بوتاش و دپا در دسامبر ۲۰۰۳ ، و قرارداد بین ترکیه - یونان و ایتالیا در ۲۶ جولای ۲۰۰۷ و تفاهم نخست وزیران ترکیه و یونان در ۳ جولای ۲۰۰۵ ، شرکتهای مشترک ترکیه - یونان در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۷ توافق بر عملیاتی نمودن طرح مذکور گرفتند.
در حال حاضر دولت ترکیه تلاش وسیعی را در خصوص اجرایی نمودن خط لوله طرح ناباکو دارد. بر اساس این پروژه، انرژی از طریق ترکیه به بلغارستان - رومانی - مجارستان به اطریش انتقال خواهد یافت.
دیگر خط لوله مطرح، خط لوله انتقال گاز طبیعی عرب است که در این خصوص گاز از کشور مصر (از طریق اردن و سوریه) منتقل خواهد گردید. این طرح قرار است در سال ۲۰۰۹ مورد بررسی عملی قرار گیرد.
ترکیه همچنین به امکان انتقال گاز عراق نیز توجه خاصی مبذول داشته است و در نظر دارد گاز عراق را تحت عنوان خط لوله کرکوک - جیحان به ترکیه منتقل نماید. در این ارتباط یادداشت تفاهمی بین مقامات دو کشور در تاریخ ۷ آگوست ۲۰۰۷ به امضا رسیده است.
توسعه خط لوله انتقال گاز تحت نام بلو استریم به بندر جیحان و سپس بندر آشکلون در اسرائیل پروژه ای است که دولت ترکیه در نظر دارد از طریق آن گاز طبیعی را از روسیه به اسرائیل منتقل نماید.
بر اساس یادداشت تفاهم امضا شده بین ترکیه و ایران در تاریخ ۱۴ جولای ۲۰۰۷ نیز در حال حاضر انتقال گاز طبیعی از ایران به ترکیه با گنجایش ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز در جریان است.
بر اساس طرحهای مذکور، ترکیه قادر خواهد بود ۶ تا ۷ % مقدار انتقال انرژی از مجموع کل نقل و انتقال انرژی در جهان را تا سال ۲۰۱۲ به خود اختصاص دهد. افزون بر این، دولت ترکیه در نظر دارد از طریق استفاده از ذخائر طبیعی و منابع دیگر، نظیر آب و یا انرژی خورشیدی و حتی انرژی اتمی بر توان تامین انرژی خود بیافزاید و قادر باشد در صورت تامین نیاز خود به صادرات انرژی به دیگر کشورها نیز بپردازد.
بر اساس قانون شماره ۵۷۱۰ که در تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۰۷ توسط دولت ترکیه به تصویب رسیده است دولت ترکیه در نظر دارد از طریق انرژی اتمی مقدار ۵۰۰۰ مگاوات انرژی برق را تا سال ۲۰۱۲ تامین نماید.

منبع : دیپلماسی ایران