پشت صحنه لیبرال دموکراسی

● نگاهی به مولفه های امنیتی حاکم برجامعه آمریکا
اگربخواهیم ازواژه امنیت ومفهوم ثبات وآرامش درجوامع انسانی یک تعریف جامع ومانع ارائه دهیم ،باید ازابزاری همچون تحلیل گفتمانی استفاده کنیم .زیرا این مفهوم دراصل ازگزاره های معناداری تشکیل شده است که باید به صورت منطقی درکنارهم قرارگیرند ویک دستگاه معنایی راتشکیل دهند.پس کشف آن گزاره ها ی معناداردرراه رسیدن به یک مفهوم مشخص به نام امنیت ازراه تحلیل گفتمانی امکان پذیراست .باتوجه به این مسئله امروزه درعرصه امنیت پژوهی تعریف مفهوم امنیت ۲ نوع گفتمان ازیکدیگرمتمایز میشود:گفتمان سلبی وگفتمان ایجابی .
گفتمان سلبی عبارت است ازوضعیتی که درآن تهدیدی متوجه منافع بازیگرنبوده ویادرصورت وجود تهدید ،توان مدیریت آن درنزد بازیگر وجود داشته باشد.دراین گفتمان امنیت به ضد آن تعریف می شود.(فضای بدون تهدید)مهمترین گزاره های حاکم براین عرصه بدین ترتیب است:
▪ افراد درآن برونگرهستند وبرای ایجاد امنیت به اوضاع وفضای بیرونی توجه زیادی دارند.
▪ تهدید محورند یعنی قبل ازفرصت ها ،تهدیدات را می بینند.
▪ حوزهء مباحث وکارهای آنان عمدتا”متوجه سخت افزارها می باشد وصحبت ازقدرت نرم به طورجدی درآن مطرح نمی گردد.
اماگفتمان سلبی دارای سه اشکال عمده نیزمی باشد که درپاسخ به آن نقایص گفتمان ایجاد بی مطرح می گردد.اولا”درگفتمان سلبی افراد ازتحولات داخلی غافل می ماند .بدین معنی که تفکروتوجه بیش ازحد به تحولات بیرونی آنقدرغالب می شود که بسیاری ازمسائل داخلی مغفول مانده ونهایتا”به فروپاشی سیستم موردنظرمی انجامد (شوروی ) ثانیا” زندگی انسانها درعصرمدرن به سوی رفتار نرم افزارانه وجنبه قدرت نرم گرایش بالایی پیدادچارمحدودیتی می نماید که راه برون رفت ازآن وجود ندارد.به طور مثال وقتی بازیگرالف قصد تحصیل امنیت داشته باشد ،آنقدرتوانش رابالامی بردکه ازطرف بایگرب تهدید نشود .ب هم ازآن طرف برای اینکه ازسوی الف احساس تهدید نکند بازبرقدرت خود می افزاید واین سیرصعودی ادامه خواهد داشت (مثل فضای جنگ سرد)
بنابراین این مسئله خود به یکی جریان تهدید زاتبدیل می شود.امادرکلام پژوهشگران منظورازگفتمان ایجابی وضعیتی است که درآن نسبتی متعادل بین دومولفه خواسته ها وداشته ها به وجود آید به گونه ای که تولید رضایتمندی دربازیگران بنماید ودرسطح ملی وبین المللی پیاده شود .دراین گفتمان برعکس گفتمان سلبی که محورآن قدرت می باشد، محورآن رضایتمندی است وبدین ترتیب خواسته ها وافکارمفهومی درحاکمیت امنیت برجامعه بسیارمهم وقابل توجه می باشد.
درحال حاضروباتوجه به شرایط دنیایی امروزبه نظر می رسد گفتمان ایجابی به نوعی باتوجه به ابعادمختلفش باید،تفکرحاکم برعرصه های سیاسی واجتماعی درمقوله امنیت باشد.زیراکه امروزقدرت توده ها ، افکارمفهومی و خواسته های شهروندان جامعه درحرکت روبه جلوی جوامع ورسیدن به اهداف آنها نقش بسیارمهم وقابل توجهی دارد.
▪ گفتمان امنیتی حاکم برآمریکا
ایالا‌ت متحده آمریکاباتکیه برثبات مبتنی برسیطره ‌دردستیابی به منافع ملی اش وهمچنین هژمون طلبی درعرصه های مختلف جهان امروز،به نوعی قصد داشته تایک تفکرونظم جدیدی رابردنیاحاکم نماید.ازبعد ازفروپاشی شوروی وپایان جنگ سرد،آمریکاباخالی دیدن عرصه جهانی ازهرگونه رقیب جدی بااستفاده ازابزارمیلیتاریستی سعی کرده تاجهان تک قطبی رادرعرصه بین الملل وبازیگران مختلف ثابت کنداماحوادثی که شخصا” گریبانگیراین دولت می گردد به نوعی عرصه عمل واندیشه آنهارادچارتعارض نموده است .
باید اذعان کنیم باتوجه به تعاریف مذکورگفتمان امنیتی حاکم برفضای فکری سیاستگذاران کاخ سفید واستفاده ازابزارنظامی درجهت ازبین بردن گزینه های احتمالی تهدیدزاحادثه تروریستی ویرجینیا وحوادث وحشتآوری که هفته گذشته در این کشور اتفاق افتاد همگی تبعات سیاست خارجی آمریکا است که در داخل انعکاس یافته است.
بادرنظرداشتن این مسئله واتفاقاتی همچون نمونه های مشابه این مسئله درسالهای قبل،باتوجه به حاکمیت گفتمان سلبی یک امرکاملا”طبیعی است :زیرانگاه بیرونی آمریکاوتاکیدبیش ازحد آنها به مولفه های تهدیدزا درخارج ازمرزها باعث غفلت ازجریان درونی وشرایط حاکم برآن می شود.تاکید برسخت افزاگرایی واستفاده وثبات نیزبیشتردچارخدشه قرارخواهدگرفت .بیان این فرضیه ،باقطعیت آسان نیست اماباید تصریح کنیم که دورازذهن نمی باشدکه بلوک غرب نیزهمچون بلوک شرق درسالهای گذشته ، دچارفروپاشی ازدرون گردد.
▪ پشت پرده لیبرال دموکراسی
ازسالهای بعدازجنگ سرد،آمریکایی هاتلاش داشتند تاگفتمان جدیدی رابرای انسجام سیاسی واجتماعی خود به وجود آورند .آنان دردرون این گفتمان، شاخص هایی ازمحدودیت ملی آمریکایی وجلوه هایی ازتضاد ایدئولوژیک باسایرفرهنگ ها رابه نمایش گذاشتند.نظام باورهای آمریکایی دردوران بعدازجنگ سردتغییریافت .نظرپردازان آمریکایی، اسلام گرایی رابه عنوان تهدید جدید امنیت ملی آن تلقی نمودند. آنها تلاش داشتندمقابله بااسلام سیاسی رابه عنوان بخشی ازایدئولوژی آمریکایی تئوریزه نمایند.
اولین پرسش که آمریکائیان محافظه کاردرمورد نقش ملی آمریکادر دوران بعدازجنگ سرد مطرح کرده بودند رامی توان دراین عبارت خلاصه نمود که آینده باچه تهدیداتی همراه خواهد بود؟چه کشورهایی خط مقدم جدال راتشکیل خواهند داد؟وباچنین کشورهایی چگونه می توان مقابله کرد؟
دغدغه های یاد شده رامی توان مبنای هویت جدید آمریکایی هادانست. دراین روند،اسلام گرایی به عنوان شاخص اصلی تهدید تلقی می شود. جمهوری اسلامی ایران نیزبه عنوان مرکزاسلام گرایی خاورمیانه محسوب می شود.این امرتقابل”آمریکا باایران راافزایش داد.
بنابراین ذهنیت جدیدی پیداشد که براساس آن زمینه برای گسترش انگاره ضرورت مقابله بااسلام گرایی دردستورکارنمادهای آمریکایی قرارگرفت. این امردربرخی ازمواقع بازتاب های تهدید رانیزبه نمایش می گذارد.
دراین ارتباط ،آمریکایی ها حکومت اسلامی ایران رابراساس جلوه های پوپولیسم ضد آمریکایی تفسیر کرده وزمینه مقابله موثرباآن رادردستورکارنهادهای سیاسی واستراتژیک خود قراردادند.ازدیدگاه آنان، ایران تلاش دارد تامولفه های انقلابی خود رابه سایرکشورها منتقل نماید .این امربه مفهوم توسعه انقلاب گری وگسترش جلوه هایی از رفتاربازیگر آشوب سازدرسیستم های منطقه ای تلقی می شود ازسوی دیگرآمریکایی ها اعتقاد دارند که بازیگرآشوب سازعامل تهدید منافع ملی آن کشورمی باشد بنابراین تلاش دارند تااقدامات متقابل برای محدود سازی کشورهای اسلام گرابویژه ایران رابه انجام رسانند.
دراین روند افکارعمومی آمریکادرمقابله بابنیاد گرایی سازماندهی شد.نظرسنجی های مختلف نشان می دهد که رویکرد آمریکایی ها تحت تاثیررسانه های خبری ورویکردنخبگان آمریکایی می باشد .آنان بمب گذاریهاواقدامات تروریستی رامتوجه کشورهای اسلامی نموده والگوی برتروثبات کامل رادرلیبرال دموکراسی تعریف می کنند.
دراین روند افکارمفهومی رابه این سمت هدایت می کنند که اسلام ولیبرال دموکراسی دوالگوی متقابل ومتضاد است وبه نوعی الگوی برتربرای زندگی بشرامروزلیبرال دموکراسی ودرراس آن جامعهآمریکامی باشد. آنها خصوصا”بعداز۱۱ ستپامبرتلاش داشتند تادربین افکارعمومی ایدئولوژی راسازماندهی دادند که براساس آن اسلام گرایی مترادف باتروریسم باشد لکن نکته مهم اینجاست که اقدامات اخیرآمریکایی ها درکشورهایی همچون عراق وافغانستان واتفاقات داخلی این کشورباعث شده تالیبرال دموکراسی آمریکا چهرهء واقعی خود رابرهمگان بنمایاند.
حادثه های تروریستی درنقاط مختلف جهان توسط آمریکا وناامنی روانی حاضردردنیای امروزدرواقع نشان دهنده پشت پرده نظام لیبرال دموکراسی می باشد.

منبع : روزنامه رسالت