پوتین بعد از پوتین

انتخابات ریاست جمهوری روسیه درحالی صورت گرفت که نتیجه آن از مدتها پیش معلوم بود؛ و با وجود سیاستمدار کهنه کاری چون گنادی زیوگانف، نامزد حزب کمونیست، دیمیتری مدودف ۴۲ ساله بیشترین شانس موفقیت را داشت.
بی شک مهمترین عامل پیروزی مدودف حمایت های بی دریغ ولادیمیر پوتین است. این دو از سال ۱۹۹۰ و نزدیک به دو دهه است که همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند به گونه ای که مدودف در سال ۱۹۹۹ از پترزبورگ به مسکو رفت تا ریاست ستاد انتخاباتی پوتین را به عهده بگیرد و تا کنون یکی از مهره های کلیدی او بوده است.
مدودف توانست با کمک پوتین و به سرعت پله های ترقی را بپیماید؛ وی معاون رییس جمهور، مسئول دفتر ریاست جمهوری، معاون اول نخست وزیری و ریاست هیئت مدیره اصلی ترین شرکت نفتی روسیه یا گازپروم را به عهده داشته است. علاوه بر این، باید به نقش کلیدی وی در بسیاری از پروژه ها در زمینه آپارتمان‌سازی، بهداشت، آموزش و پرورش و کشاورزی اشاره کرد.
اما چرا فرد قدرتمندی چون پوتین باید این چنین به وی توجه داشته باشد و در مورد او بگوید؛ دیمیتری آناتولیویچ مدودف یک انسان کاملا شریف و درستکار است؟ موضوع اول در قابل اعتماد بودن مدودف است.
واقعیت این است که حزب روسیه متحد از عناصر با سابقه و کارکشته کا.گ.ب تشکیل شده و عوامل قدرتمند آن در کرملین نقش بسزایی در ساختار قدرت حاکم بر روسیه دارند. روشن است که پوتین به کسی در مقام ریاست جمهوری آینده احتیاج دارد که بتواند این عوامل قدرتمند یا «باند عقاب ها» را کنترل کند.
در اوایل امسال، سرگئی ایوانف نسبت به مدودف بیشترین شانس را برای جانشینی پوتین را داشت، اما او نیز چون پوتین از افسران قدیمی سازمان اطلاعات روسیه بود و یکی از اعضای شاخص «عقاب ها» به شمار می رفت. برخلاف وی، مدودف هیچگاه در سازمان اطلاعات روسیه عضویت نداشته و شخصیت وی به عنوان یک حقوق دان که به خوبی توانسته از عهده مسئولیتهای اجرایی خود برآید، گزینه قابل قبول پوتین برای ریاست جمهوری آینده بوده است.
این مسئله که آیا مدودف می تواند «باند عقاب ها» را کنترل کند یا نه به آینده مربوط می شود، اما تاکید تبلیغاتی او بر مبارزه با فساد و بی قانونی به معنای شروع چنین امری است که البته بدون تایید و همراهی پوتین نخواهد بود.
به نظر می رسد که پوتین با انتخاب مدودف به دنبال دو هدف خواهد بود. نخست، او با کنترل سازمان امنیت روسیه و عوامل آن در کرملین سعی خواهد کرد تا قدرت را در آن کشور بیش از گذشته متمرکز کند و مدودف خارج از این سازمان بهترین کمک برای او خواهد بود.
دیگر آن که، او با انتخاب جانشینی این چنین به کشورهای غربی اطمینان لازم را در مناسبات خود با روسیه خواهد داد. روزنامه انگلیسی گاردین حدود سه ماه پیش نوشت؛ «کشورهای غربی می‌توانند نفس راحتی بکشند که دیمیتری مدودف نه از کادرهای پیشین دستگاه امنیتی کشور است و نه به باندهایی تعلق دارد که بر سر قدرت نزاع می کنند.»
اما این تمام ماجرا نیست. توجه به سابقه کاری مدودف روی دیگر کارت بازی پوتین را نشان می دهد. لازم به یادآوری است که مدودف به عنوان رییس هیئت مدیره شرکت گازپروم بازی پیچیده و سختی را با کشورهای غربی بر سر قیمت گاز ارسالی روسیه به آن کشورها بازی کرد. عملکرد وی نشان می دهد که علی رغم لبخندی که به غرب می زند شخصیت و اعمالش به گونه ای دیگر است.
رجب صفراف، مشاور رئیس دومای روسیه، معتقد است که وی وامدار دنیای غرب نیست وتعهدی نسبت به غرب ندارد. وی با بیان اینکه، روسیه فردا از روسیه امروز مقتدرتر خواهد بود؛ جسارت بیشتردرحوزه سیاست خارجی و افزایش قدرت روسیه در همه حوزه ها را از پیامدهای انتخاب مدودوف ارزیابی کرد.
ارزیابی صفراف چندان دور از ذهن نیست. شاید مدودف در مقام رییس جمهور همان کاری را با بوش کند که پوتین در نخستین سال ریاست جمهوری خود با بیل کلینتون کرد. شروع ریاست جمهوری پوتین با ماههای پایانی حضور کلینتون در کاخ سفید مصادف شده بود و بی توجهی پوتین به رییس جمهور آمریکا باعث شد روابط دو کشور تا زمانی که بوش با پوتین در ژوئن سال ۲۰۰۱ دیدار کند، به سردی گرایید.
هر چند که مدودف در تبلیغات خود بر لزوم همکاری بین روسیه و آمریکا تاکید کرده است، اما سخنان وی چنان کلی بوده که نمی توان آن را چندان جدی تلقی کرد. در واقع، چالشهای بین روسیه و آمریکا بیشتر و عمیق تر از دو سال گذشته شده است و پرونده هسته ای ایران، سامانه دفاع موشکی آمریکا در لهستان و مسئله تازه صربستان و استقلال کوزوو از مهمترین آنها است.
صفراف پیش بینی می کند که در دوره مدودف «روسیه جدید مصمم تر از گذشته به حمایت از ایران و گسترش روابط با این کشور ادامه خواهد داد». در واقع، وی «سیاست خارجی روسیه در زمان مدودوف را ادامه سیاست خارجی گذشته این کشور، اما با اقتدار و جسارت بیشتر» ارزیابی می کند. دلیل صفراف بیشتر متوجه «استقلال فکری و مالی وی ازغرب» است که سابقه اش نیز چنین امری را تایید می کند.
انتخاب هوشمندانه پوتین در جانشین خود نشان دهنده حاکمیت آینده روسیه در قالب تیم دو نفره پوتین-مدودف است که دو هدف عمده را دنبال می کند. نخست، این تیم دو نفره به دنبال قدرت متمرکز بیشتر در داخل روسیه و از این طریق تسریع توسعه اقتصادی روسیه است. تجربه موفقیت مدودف در انجام پروژهای متعدد و نفوذ قدرتمند پوتین ضامن تحقق چنین هدفی خواهد بود.
دوم، تیم دو نفره پوتین-مدودف گسترش قدرت خارجی روسیه را پیش خواهد گرفت و تزلزل تصمیم گیری حاکمان کاخ سفید در ماههای پایانی ریاست جمهوری بوش فرصت لازم را به این تیم خواهد داد. روشن است که برای دست یابی چنین هدفی، این تیم بیشتر از گذشته به محورهای خارجی خود توجه کرده و از این رو، ایران در سیاست خاورمیانه ای روسیه نقش کلیدی بیشتری را بازی خواهد کرد.
هر تحولی که در آینده پیش بیاید یک امر به خوبی قابل پیش بینی است و آن این که آینده روسیه تداوم گذشته هشت ساله پوتین خواهد بود اما با جسارت ها و تصمیمهای قاطعانه بیشتر. در حقیقت، پس از ریاست جمهوری پوتین باز او است که تصمیم گیر و بازی گردان اصلی کرملین خواهد بود.

دکتر سید نعمت الله عبدالرحیم زاده

منبع : پایگاه خبری ـ تحلیلی فرارو