گوانتانامو سیاهچال ارزش های بشری

پس از انتشار تصاویر شكنجه زندانیان گوانتانامو و اعمال فشار از سوی نهادهای بین المللی و شخصیت های سیاسی جهان مبنی بر تعطیل شدن این زندان، اكنون رسانه های جهان و غرب هم رویكرد جدیدی را در خصوص بازداشتگاه گوانتانامو دنبال می كنند. آنچه كه هم اكنون در رسانه های مذكور مطرح می شود را می توان در سه قالب گنجاند: نخست؛ این زندانیان چه كسانی هستند؟ دوم؛ آنها در كجا و به چه دلیلی دستگیر شده اند؟ و بالاخره اینكه، وضعیت پرونده آنان در چه مرحله ای است؟ در اینجا می خواهیم برخی از این نگاه های رسانه ای به پدیده گوانتانامو را جهت آگاهی یافتن از وضعیت نابهنجار زندانیان مورد مداقه قرار دهیم.
منطقه گوانتانامو واقع در جنوب شرقی كوبا، از سال ۱۹۰۳ به اشغال آمریكا درآمد و پایگاه نیروی دریایی آمریكا در آن تأسیس شد. درست روز ۱۳ نوامبر ۲۰۰۱، یعنی روز سقوط كابل به دست اشغالگران، حكم ریاست جمهوری آمریكا مبنی بر تشكیل بازداشتگاه گوانتانامو صادر شد. باید راه حلی برای برخورد با افرادی كه رئیس جمهور آمریكا آنان را «دشمنان محارب» می نامید پیدا می شد و او می توانست ورای قوانین آمریكا و قوانین بین المللی عمل كند.
پس از اشغال افغانستان توسط آمریكا، نیروهای آمریكایی اطلاعیه هایی را در میان نظامیان افغانی و پاكستانی توزیع كرده و در این اعلامیه ها عنوان كردند كه هركس یك «تروریست عرب» را تحویل دهد، ۵ تا ۲۵ هزار دلار جایزه می گیرد. اینجا بود كه این نظامیان فقیر به خیابان ها ریختند و افرادی را شكار كردند.
پرونده های موجود در پنتاگون نشان می دهد كه اكثر زندانیان گوانتانامو نه در جریان جنگ اسیر شده اند و نه متهم به شركت در اقدامات ضدآمریكایی هستند.
بنابه گزارشی كه كارشناسان سازمان ملل متحد ارائه كرده اند مداركی كه برای بازداشت این افراد در پرونده شان موجود است، در هیچ دادگاهی قابل استناد نیست. به عنوان مثال، علت بازداشت یكی از زندانیان این بوده كه هنگام گفت وگو با دو تن از افراد مظنون به عضویت در شبكه القاعده، دیده شده بود! «مدرك» موجود علیه دیگری، استفاده از نوعی ساعت «كاسیو» توسط وی بوده كه «بسیاری از تروریست ها از آن استفاده می كردند.»!
آسوشیتدپرس اخیراً با بررسی اسناد موجود اعلام كرد كه اكثر زندانیان اتهام «تروریست بودن» را انكار می كنند و می گویند كه بدون هیچ گونه جرم و یا محاكمه ای زندانی شده اند، و به همین خاطر، از كشاورز فقیر گرفته تا تاجر ثروتمند در میان زندانیان دیده می شوند.
«بشیر راوی» تبعه انگلیس كه اصالتاً عراقی است، بدلیل ارتباط داشتن با یك مبلغ دستگیر شده است. «عماد عبدالله» دانشجوی ۲۵ ساله رشته قرآن در یمن، به دلیل سفرش به افغانستان برای شركت در جهاد زندانی شده است.
۸ اوت ۲۰۰۵ (۱۷مرداد ۱۳۸۴) بیش از ۸۰ زندانی برای اظهار بی گناهی خود و همچنین در اعتراض به چهارسال بازداشت بدون محاكمه شان دست به اعتصاب غذا زدند. آنها می گفتند: یا می خواهد محاكمه شده و در برابر اتهامات وارده از خود دفاع كنند و یا اینكه بمیرند.
خبر این اعتصاب هم منتشر شد و فشارهای وارده بر آمریكا شدت گرفت. سایت «عملیات روانی» ۲۳ بهمن ماه به نقل از یك سخنگوی پنتاگون نوشت، مقامات پنتاگون با وارد كردن لوله ای داخل بینی این زندانیان، به آنها غذا می دهند. «نیویورك تایمز» هم با اشاره به عدم موفقیت این روش برای شكستن اعتصاب زندانیان فاش كرد كه مسئولان گوانتانامو برای ممانعت از بازگرداندن غذا توسط زندانیان، ساعت های متوالی آنها را به صندلی های مخصوصی زنجیر می كرده اند. دیگر اعتصاب كنندگان نیز برای مدت های مدیدی بدون لوازم رفاهی همچون پتو، بالش و حوله در سلول های انفرادی حبس می شده اند. بالاخره در عرض كمتر از دو هفته اعتصاب شكسته شد. از آن ۸۰ زندانی اعتصاب كننده، تنها سه یاچهار نفر به اعتصاب ادامه دادند كه مدتی بعد این رقم به یك نفر كاهش یافت.
اعتصاب غذا آخرین حربه ای بود كه زندانیان گوانتانامو برای روشن شدن وضعیت حقوقی خود بدان متوسل شدند. اما با اینكه این عمل پنج ماه به طول انجامید، بالاخره متوقف شد و نتیجه ای هم در پی نداشت. هیچ اقدامی درخصوص رسیدگی به پرونده این زندانیان انجام نشد.
از سوی دیگر، كارشناسان سازمان ملل پس از ارائه گزارش از این زندان، درخواست كردند كه یا باید هرچه سریعتر این زندان بسته شود و یا اینكه زندانیان آن محاكمه و یا آزاد شوند. اما ماه گذشته وزارت خارجه آمریكا این صدا را هم خاموش و چنین اعلام كرد: مبنای گزارش كارشناسان سازمان ملل شایعات است.
نخستین بار در نوامبر ۲۰۰۳ بود كه مسئله گوانتانامو از سكوت خارج شد و اما دولت آمریكا بدون توجه به انتقادات و اعتراض های وارده، به اجرای سیاست های خود ادامه داد.
بنابه اظهارات حقوقدانان بین المللی، بوش یك «حفره سیاه حقوقی» در گوانتانامو ایجاد كرده است. بوش لقب «دشمنان محارب» را به زندانیان داد تا آنها «اسیر جنگی» تلقی نشوند و او بتواند توجیهی در مقابل كنوانسیون حقوق بشر برای اقدامات وحشیانه اش داشته باشد. او حتی به مراجع قضایی آمریكا هم اجازه دخالت در این امر را نداد. «لردجان استین»، حقوقدان انگلیسی، این وضعیت را پیش بینی و چنین توصیف كرده بود: «نظامیان به مثابه بازجو، دادستان، مشاور دفاعی، قاضی، و اگر حكم مرگ صادر شود، قرار است به عنوان جلاد عمل كنند. آنها تنها در مقابل رئیس جمهور بوش پاسخگو خواهند بود.»
هم اكنون اردوگاهی به نام «اردوگاه شماره پنج» در گوانتانامو احداث شده است، تا وقتی كه كمیسیون های نظامی آمریكا حكم محكومیت زندانیان را صادر كردند، این زندانیان در آنجا حبس شوند و اگر این حكم، اعدام باشد، در اتاقی موسوم به «اتاق مرگ» حكمشان اجرا خواهد شد.
اما تاكنون كه چهار سال از بازداشت اكثر این زندانیان می گذرد، هیچ كدام از آنان محاكمه نشده اند.
گویا نشریه «وال استریت ژورنال» كه می توان آن را در میان روزنامه های آمریكایی معترض، پشتیبان همیشه در صحنه دولت آمریكا خواند، تریبون خوبی برای بیان اهداف بوش بوده است. دو سال پیش بود كه این نشریه نوشت، این «دشمنان محارب» باید تا پایان جنگ علیه تروریسم اسیر بمانند. این نبردی نیست كه به مثل مبارزه با جنایت و فقر پایان یابد. این، جنگی است میان ایالات متحده و القاعده، گروه های وابسته به آن و دولت های حامی آنان. این نبرد هنگامی پایان می یابد كه القاعده كاملا درهم كوبیده شده باشد و دیگر قادر به حمله علیه اهداف آمریكایی نباشد...
اما جنگی كه آمریكا در افغانستان آغاز كرد، به گفته خانم «بئاتریس مژوكن روگو» نماینده كمیته بین الملل صلیب سرخ در اروپا و آمریكا، در چارچوب سومین كنوانسیون ژنو انجام شد و ۱۹ ژوئن ۲۰۰۲ (۲۹ دی ۱۳۸۱) با تشكیل دولت رسمی «حامد كرزای»، اقدام در چارچوب این كنوانسیون پایان یافت. مطابق كنوانسیون ژنو مصوب دو اوت ۱۹۴۹ باید پس از خاتمه جنگ، تنها افرادی كه جرائم معینی مرتكب شده اند، آن هم در چارچوب مفاد سومین كنوانسیون ژنو، در اسارت بمانند.
به وضوح دیده می شود كه اقدامات دولت بوش در گوانتانامو و زندان های مشابه آن ناقض تمامی قوانین و پیمان های بین المللی است كه آمریكا نیز پای آنها را امضا كرده است.
با این حال، «كوفی عنان» دبیركل سازمان ملل متحد، بدون این كه گزارش كارشناسان این سازمان را تأیید یا رد كند، گفت: «دیر یا زود» آمریكا مجبور می شود این زندان را ببندد.

سید یاسر جبرائیلی

منبع : روزنامه کیهان