ابیانه موزه زنده

روستای سرخ، با مردمی كه فرهنگ بومی را همچنان حفظ كرده اند. هر روزه ده ها گردشگر به روستای تاریخی ابیانه سفر می كنند و زندگی مردم، خانه ها، ارسی ها و... را تماشا كرده و روستا را ترك می كنند. اما بسیاری از زندگی ساكنین ابیانه اطلاعی ندارند و تنها به قصد تفریح به این روستا سفر می كنند.
این در حالی است كه برخلاف گذشته ها، دیگر جوانانی كه در ابیانه زندگی می كنند از وضعیتشان راضی نیستند. روستایی كه براساس برآوردهای تاریخی چهار هزار سال قدمت دارد و از سال ۱۳۵۲ شمسی به بعد توجه مهندس و كارشناسانی كه به این ده رفت و آمد داشتند به بافت قدیمی روستا جلب شد. اداره كل باستان شناسی آن زمان در سطح كشور این روستا را به ثبت رساند.
ساكنین آن به زبان پهلوی ساسانی سخن می گویند،اصطلاحاً به فورس قدیم شهرت دارد و شاخه ای از زبان رایج مردم منطقه نطنز، سیمه و جوشقان قالی است و به زبان بعضی از نقاط مركزی ایران و حدود سمنان و سبزوار نزدیك است.
از ویژگی های این زبان این كه از نظر ساختار در گردش خود خیلی روان است. واژه ها را صریح ادا می كند و دنباله واژه ها را كش و قوس آنچنانی نمی دهد تا لهجه به وجود آید.
دچار تضاد نسل ها شده است. ساكنین این روستای خوش منظره از دوران صفوی تاكنون تغییری در چهره روستا و نحوه لباس پوشیدن خود وارد نكرده اند.
مردم ابیانه به سبب كوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آنها از مراكز پرجمعیت و راه های ارتباطی، قرن ها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسومشان را حفظ كرده اند.
لباس سنتی ساكنین ابیانه همچنان متداول است و از زمانی كه این روستا در زمره فهرست آثار ملی ایران زمین ثبت شده، بر اهمیت پوشش سنتی آنها افزوده شده است.پوشاك مردان ابیانه عبارت بوده از كلاه نمدی، قبا، زیرپوش قبا، شال كمر، تنبان گشاد از كرباس یا متقال، گیوه محلی و پوشش زمستانی كمرچین یا سرداری، كفش چرمی، شنل ترمه ای، كلاه كله قندی دست دوز و عرقچین كه در حال حاضر در لباس محلی مردان تنها تنبان گشاد باقی مانده است.
پوشاك زنان نیز شامل چارقدی از پارچه گلدار مربع شكل به ابعاد ۵/۱ متر است كه سروگردن و سینه ها را به خوبی می پوشاند، پیراهن گشاد با یقه و چاك های آرایش ده از پارچه گلدار، و تنبان یا شلیته است كه جامه ای پرچین بوده و ازكمر تا پایین زانو را می پوشاند و درهوای زمستانی به این لباس روپوشی به نام « آرخالق» زنانه یا نیم تنه مخملی اضافه می شود.
اما جوانان از پوشیدن لباس های سنتی چندان راضی نیستند. البته به گفته افراد مسن در این روستا دیگر تعداد معدودی جوان در این روستا حاضر به زندگی هستند و بسیاری از آنها مهاجرت كرده اند. در حالی كه بسیاری از گردشگران خارجی و داخلی از دیدن پوشش اهالی این روستا به وجد می آیند و تلاش می كنند از آنها عكاسی كنند، برخی از جوانان این روستا در حالی كه از نگاه های غریبه ها ناراضی هستند، با لهجه خاص می گویند چرا نباید آنطور كه دوست داریم لباس بپوشیم، ما در این روستا كار چندانی برای انجام نداریم، پس بهتر است حداقل در قبال نگاه به این موزه زنده پولی نیز به ما پرداخت شود.
این در حالی است كه وقتی به این روستا سفر می كنید معدودی از ساكنین این روستای تاریخی كه در كوچه های سنگ فرش ابیانه ایستاده اند، لبخند می زنند و زمانی كه سوژه عكس می شوند با دلخوری مانع شده و گاهی نفرین می كنند، برخی نیز در قبال دریافت پول اجازه عكاسی می دهند. در كوچه های این روستا كودكان با قلك های پلاستیكی قرمز رنگ بازی می كنند. مادران بعضی از این كودكان لواشك، آلوچه و... می فروشند و تعدادی از ساكنین ابیانه، با دیدن افراد خارجی تلاش می كنند دست و پا شكسته ارتباط برقرار كنند و وسایل تزئینی مختلف اعم از مهره، گردنبند و... را بفروشند.
برخی از آنها مهمانان داخلی را دعوت می كنند تا در خانه هایشان چای بنوشند و با نحوه زندگی آنها آشنا شوند. جمعیت ابیانه به گفته اهالی هر روز كمتر می شود و دلیل آن كمبود امكانات است.
یكی از زنان مسن این شهر كه حدود ۶۵ سال دارد و در كنار خانه اش روی برمی گرداند تا تصویرش ثبت نشود، می گوید: برای من فرقی نمی كند كجا باشم، من در همین روستا متولد شده ام و ۶۵ سال است كه پا از روستا بیرون نگذاشته ام. وقتی همسر وی مرده، فرزندانش نیز روستا را ترك كرده اند و در كنار شهرهای اطراف ساكن شده اند.
دختر ۱۵ ساله ای كه در كنار درخت تنومند و بلندی در حال فروش لواشك است، می گوید: وقتی آدم هایی با رنگ و لباس های مختلف می بینم، دلم می خواهد مانند آنها بپوشم، از اینكه همیشه یك نوع لباس بر تن دارم خسته ام. تنها دلخوشی من، بافتن قالی در اتاق كوچكی است تا با به كارگیری رنگ های مختلف در این قالی كمی از احساسات درونی ام را مطرح كنم.
روستای ابیانه در ۴۰ كیلومتری شمال غرب نطنز در استان كاشان واقع شده است. خانه های این روستا بر روی دامنه پرشیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده، به صورتی كه پشت بام مسطح خانه های پایین دست، حیاط خانه های بالادست است. هیچ دیواری این خانه ها را محصور نمی كند. در این روستا آثار تاریخی مختلف چون آتشكده ابیانه، گورستان و چند امامزاده وجود دارد. از آن جمله بناهای مذهبی و عمومی ابیانه مسجد جامع در وسط ده واقع شده است كه با طاق بندی ضربی و مخصوصاً درهای ورودی منبت كاری با گل و بوته و خطوط برجسته و گل درشت توجه هر تازه واردی را جلب می كند.
مسجد «پرزله» در محله معروف «پرزله» واقع شده است و مشتمل بر یك شبستان در طبقه همكف با كوچه است كه با در دو لنگه ای به راهرو كوچكی متصل می شود. مسجد «حاجتگاه» در قسمت غربی ده و در كنار قبرستان سابق واقع شده است. جبهه شرقی آن با روكاری آجری و دریچه ها و پنجره های مشبك هلالی نمای جالبی دارد.
مسجد «یسمان» در میان محله «یسمان» واقع شده واثر یا نوشته ای تاریخی ندارد اما آنچه مسلم است از بناهای قبل از دوره صفویه است.
«امامزاده ابیانه» یا « زیارت» مدفن دو تن از فرزندان امام موسی كاظم(ع) است.
این بنا در محله پایین ده واقع است و دارای گنبد كاشیكاری فیروزه ای است كه در میان خانه های سرخرنگ ده جلوه ای ویژه دارد.
زیارتگاه «هینزا» نیز در زاویه جنوب شرقی ده و در دره كم عرض و طویلی شامل قریب یك هكتار باغ های میوه قرار دارد.
از جمله دیگر آثار تاریخی ابیانه می توان به آتشكده، قلعه ها، حمام ها، آسیاب ها، و... اشاره كرد.

منبع : روزنامه شرق