کنگو قلب متلاشی آفریقا؟

کنگو، قلب متلاشی شده آفریقاست و متلاشی باقی خواهد ماند تا زمانی که همسایگانش به ثروت عظیم آن چشم دوخته اند، حاکمانش درآمدهای ناشی از این ثروت را در بانک های خارجی پس انداز می کنند، شرکت های چندملیتی با هدف تسهیل در غارت ثروت این کشور خواهان ادامه هرج و مرج در آن هستند، مشکل قبایل هوتو که از روآندا فرار کرده و در شرق کنگو مستقر هستند همچنان پابرجاست و شورش ژنرال لوران نکوندا و دوستانش علیه دولت و جنایات ضدبشری که در این چارچوب مرتکب می شود ادامه دارد. کنگوی دموکراتیک کشوری پهناور است که مساحتش تقریبا به اندازه اروپای غربی است و از منابع و معادن سرشار است. زمین های کشاورزی، آب های زیرزمینی و جنگل و همچنین معادن طلا و الماس به میزان زیادی در این کشور وجود دارد، به طوری که ۳۰درصد طلا و الماس جهان را تامین می کند. به رغم تمامی این امکانات، ۷۵درصد مردم آن زیر خط فقر زندگی می کنند و تنها یک دلار در روز درآمد دارند.
به طور میانگین ر وزانه حدود ۲۰۰ نفر از مردم کنگو به دلیل عدم نظارت بهداشت و تندرستی جان خود را از دست می دهند و از معدود کشورهای جهان است که میزان مرگ و میر کودکان قبل از پنج سالگی در آن به رقم ۲۰درصد می رسد.
این در حالی است که این رقم در کشورهای مترقی تنها ۶دهم درصد است. از سوی دیگر درگیری های قبیله ای، طمع برخی کشورهای همسایه کنگو و اختلافات برخی از آنان با این کشور سبب شعله ور شدن جنگی ویرانگر از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۳ در کنگو شد که البته ۶ کشور دیگر را نیز درگیر این جنگ کرد.
روآندا و اوگاندا شورشیان کنگو را مسلح کرده و آموزش دادند و آنان را در سال ۱۹۹۶ روانه کینشازا پایتخت کنگو کردند تا موبوتو سه سسکو رئیس جمهوری وقت را سرنگون سازند. این امر پس از آن صورت گرفت که روآندا توان اخراج افراد مسلح قبیله روآندایی هوتو را از شرق کنگو نداشت. این افراد در پی به قدرت رسیدن قبیله توتسی در سال ۱۹۹۴ در روآندا پس از کشتارهای جمعی در این کشور که طی آن ۸۰۰ هزار هوتویی و توتسایی میانه رو قتل عام شدند به شرق کنگو پناهنده شدند و حملاتی را از این منطقه به داخل روآندا انجام می دادند.
● ریشه های درگیری
مو بو تو با تمام مفاسد و بدی هایش به تبعید رفت و لوران کابیلا جای او را گرفت بدون آنکه تغییری در اوضاع نابسامان کنگو حاصل شود. او در همان آغاز کار، سه میلیارد دلار از ثروت کشورش را به حساب های خارجی خود ریخت.
پس از مدتی، کابیلا خزانه بانک مرکزی کنگو را به منزل خود انتقال داد تا از طریق آن به هوادارانش در داخل و خارج کشور کمک کند. وی نه تنها در اخراج افراد مسلح هوتو از شرق کنگو موفق نشد بلکه با آنها یک ائتلاف نیز تشکیل داد.
در پی این مسئله، روآندا نیز با اوگاندا علیه حکومت کابیلا ائتلاف تشکیل داد و دو کشور در سال ۱۹۹۸ جنگی خونین را ضد شورشیان هوتو که در شرق کنگو به سر می بردند آغاز کردند.
کابیلا نیز بلافاصله از نیروهای آنگولا، زیمبابوه و نامیبیا کمک گرفت و بدین ترتیب جنگ بزرگ آفریقا تا سال ۲۰۰۳ ادامه یافت بدون آنکه هیچ یک از طرف های درگیر، به پیروزی یا تحقق اهداف خود برسد. در فاصله این جنگ و در سال ،۲۰۰۱ لوران کابیلا به دست یکی از محافظان خود ترور شد. پس از ترور وی، پسرش جوزف کابیلا به قدرت رسید و تلاش ها برای تحقق صلح را آغاز کرد تا اینکه سرانجام در سال ۲۰۰۳ توافقنامه صلح را با طرف های منطقه ای و بین المللی امضا کرد. بدین ترتیب جنگ بزرگ آفریقا به پایان رسید و کشورهای حاضر در جنگ، از خاک کنگو خارج شدند. اما این خروج به قیمت ویرانی و غارت ثروت های هنگفت کنگو تمام شد، تا جایی که کابیلای پدر، معادن الماس و طلای کشورش را در اختیار ارتش های زیمبابوه، آنگولا و نامیبیا قرار داده بود تا به شرط دفاع از حکومت او در برابر روآندا و اوگاندا، هر میزان الماس و طلا می خواهند غارت کنند.
به رغم خروج نیروهای خارجی، جنگ داخلی در کنگو پایان نیافت و همچنان شرق این کشور را در بر گرفته، به طوری که ۱۷ هزار نیروی حافظ صلح سازمان ملل توانایی کنترل آن را ندارند.
● صلح متزلزل
صلح در کنگویی که متشکل از ۲۵۰ گروه نژادی و قبیله ای است و دائم با هم بر سر قدرت و ثروت درگیری دارند، طبیعی است که هرگز تحقق نیابد. در این کشور هرگاه فردی به قدرت برسد، به سرعت فراموش می کند که منتخب همه مردم است و تلاش خواهد کرد تنها قبیله خودش را به مقام و منصب برساند تا قدرتش را تثبیت کند. این پدیده البته در اقصی نقاط آفریقا مشاهده می شود اما در کنگو به میزان بیشتری رواج دارد. افرادی که در کنگو به قدرت می رسند، در اولین فرصت قبایل دیگر را از حق و حقوق قانونی خود ساقط می کنند تا توان رویارویی با هیئت حاکمه را نداشته باشند. به همین دلیل است که این کشور همیشه در وضعیت جنگ، تشویش و اضطراب به سر می برد، بودجه ای برای توسعه وجود ندارد، مردم آن محتاج لقمه ای غذا هستند و وقت و زمانی برای اندیشه دستگاه حاکم در سیاست و حکومتداری وجود ندارد.
صلح در کنگو باید متزلزل باشد، در حالی که دارای ثروت هنگفت و حاکمان ضعیف النفس است و شرکت های چندملیتی موجود در این کشور با پرداخت رشوه به چنین حاکمانی، این ثروت انبوه را با قیمت های بسیار پایین به تاراج می برند.
گویی در این کشور، نه حکومت مرکزی وجود دارد و نه پارلمانی که بر چنین حاکمانی نظارت کند. برخی تخمین می زنند که تا سال ،۲۰۰۰ ۶۰ میلیارد دلار فقط الماس از کنگو غارت شده که این علاوه بر اورانیومی است که به طور انبوه از معادن این کشور به تاراج رفته است؛ اورانیومی که کشورهای صنعتی برای ساخت تسلیحات هسته ای و راه اندازی تاسیسات انرژی، به آن نیاز دارند.
● بهشت تبدیل به جهنم
تنش و درگیری در شرق کنگو طی هفته های اخیر افزایش یافته، زیرا دو توافقنامه صلحی که در سال های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ میان دولت کنگو و ژنرال نکوندا به امضا رسید، هنوز به مرحله اجرا درنیامده است.
در حقیقت شرق کنگو که شبیه بهشت بود و نهرهای روان در آن جاری بود، به جهنمی تبدیل شده که در آسمانش گلوله های توپ و خمپاره و در زمینش جنازه های افراد بی گناه مشاهده می شود.
نیروهای حافظ صلح سازمان ملل نیز توانایی حمایت کامل از این منطقه را ندارند. زیرا شورشیان تحت رهبری نکوندا به دلیل آشنایی با منطقه، تبحر در جنگ های چریکی و همچنین ضعف نیروهای دولتی، در موضع بهتری نسبت به نیروهای سازمان ملل قرار دارند.
پنج میلیون انسان در جنگ کنگو از زمان آغاز آن در سال ۱۹۹۶ به دلایل مختلف اعم از گرسنگی، بیماری و آوارگی جان خود را از دست داده اند. تعداد آوارگان تنها در شرق کنگو به یک میلیون نفر می رسد و بیشتر آنها به شهر «گوما» پناهنده شده اند.
این در حالی است که ژنرال نکوندا تهدید به حمله به این شهر کرده و به همین دلیل نیروهای دولتی برای دفاع از آوارگان در این شهر در برابر شبه نظامیان نکوندا، از هلی کوپترهای جنگی استفاده می کنند. این موضوع سبب شده که شورشیان نکوندا، آوارگان را به پناه گرفتن در کنار نیروهای دولتی متهم کنند و از هیچ تلاشی برای حمله به شهر گوما فروگذار نکنند.
تازه ترین دور درگیری ها در آگوست سال جاری میلادی روی داد، یعنی زمانی که ژنرال نکوندا اعلام کرد از توافق صلح خارج می شود و هدفش نه تنها حمایت از توتسی ها، بلکه آزادسازی تمام کنگو و ساقط کردن حکومت جوزف کابیلا ق€… که در انتخابات مردمی سال ۲۰۰۶ به قدرت رسید - است. کابیلا ژنرال نکوندا را خلع درجه کرده، او را تروریست نامیده و متهم به ارتکاب جنایات جنگی و ضدبشری کرده است. همچنین در سال ۲۰۰۴ دستور بازداشت بین المللی او را به اتهام ارتکاب جنایات جنگی در جریان تسلط نیروهایش بر شهر «بوکاوو» مرکز منطقه «کیوو جنوبی» صادر کرد. حکمی که هنوز به مرحله اجرا درنیامده است.
● توجیهات نکوندا
ژنرال نکوندا نقض توافقنامه صلح از سوی خود را به دلیل حمایت نیروهای دولتی کنگو از شبه نظامیان روآندایی هوتو علیه توتسی اعلام کرده است. وی می گوید دولت کنگو به جای خلع سلاح این شبه نظامیان، از آنها حمایت می کند و به همین دلیل نیروهای تحت تابعیت وی نیز نمی توانند سلاح هایشان را زمین بگذارند، زیرا با این سلاح ها از توتسی ها حمایت می کنند.
دولت کنگو این اتهامات را رد می کند. دلیل دیگر بحران، عدم اعتماد میان نیروهای نکوندا و دولت کنگو است و به همین دلیل درگیری های پراکنده ای میان دو طرف به رغم توافق آتش بس در جریان است و نکوندا نیز با خلع سلاح نیروهایش مخالفت می کند. اما دلیل مهم تر، ترس نکوندا از دستگیری و تحویلش به دیوان کیفری بین المللی است. او نگران است که نتواند اتهامات علیه خود و نیروهایش را مبنی بر جنایات جنگی و ضدبشری ساقط کند و اگر چنین توفیقی نیابد، در آینده ای نه چندان دور تحت پیگرد بین المللی قرار خواهد گرفت و نخواهد توانست به کشوری دیگر پناهنده شود و برای نیروهایش درخواست عفو کند. از همه مهم تر، هیچ گاه نخواهد توانست شبه نظامیان هوتو را که علیه افراد قبیله اش اقدام می کنند، به زانو درآورد.
● خطرات بازگشت به نقطه صفر
اگر که تحرکاتی سریع برای جلوگیری از اقدامات شورشیان نکوندا صورت نگیرد و اگر آنگولا به درخواست کمک دولت کابیلا پاسخ مثبت دهد که در آن صورت، اوگاندا نیز مداخله کرده و در کنار روآندا علیه ائتلاف کنگو ق€… آنگولا قرار خواهد گرفت، ممکن است اوضاع نه تنها در شرق کنگو بلکه در تمام نقاط این کشور به نقطه صفر بازگردد. چه بسا نامیبیا و زیمبابوه نیز مداخله کنند که اگر این گمانه زنی ها جنبه عینی پیدا کند، دومین جنگ بزرگ در آن منطقه شعله ور خواهد شد و جان صدها هزار نفر به خطر می افتد. علاوه بر این، اوضاع اقتصادی کشورهای آن منطقه نیز دچار بحران خواهد شد، آن هم در شرایطی که اوضاع اقتصادی کشورهایی چون آنگولا و روآندا طی سال های اخیر روندی رو به بهبود داشته است.
خروج از این بحران جز با توافق صلح فراگیر که روآندا یکی از طرف های آن باشد، ممکن نیست.
در چنین شرایطی روآندا حمایت از شورشیان کنگو را متوقف خواهد کرد که این امر سبب توقف حملات هوتویی ها به خاک روآندا نیز می شود و تمام شبه نظامیان سلاح هایشان را زمین خواهند گذاشت و تمام بندهای توافقنامه ژانویه ۲۰۰۸ به اجرا درخواهد آمد و نکوندا و دوستانش تضمین عدم تحویل به دیوان کیفری بین المللی را دریافت خواهند کرد.

ترجمه : نادر مازوجی
منبع: الجزیره

منبع : روزنامه جوان