آزمایش‏های غیرضروری

استفاده از حیوانات مختلف در آزمایش‏های پزشکی به بخشی غیرقابل اجتناب تبدیل شده است. در حال حاضر سالانه میلیون‏ها حیوان مختلف در دانشگاه، شرکت‏ها و مؤسسه‏های تحقیقاتی تحت آزمایش‏های گوناگون قرار می‏گیرند و هدف اصلی آن هم رسیدن به راهی برای درمان بیماری‏های انسانی است. اما بررسی‏های مختلف علمی بیانگر آن است که توسل به این رویکرد، نه تنها در غالب موارد منفعتی به همراه نداشته بلکه با آسیب‏هایی جدی برای سلامت بشریت همراه بوده است.
بسیاری از مردم از منظری اخلاقی با آزمایش بر روی حیوانات مخالفند؛ اگرچه تصورشان بر آن است که این آزمایش‏ها منافعی برای پزشکی دارد. عمدتاً این گونه افراد در قالب کسانی به تصویر کشیده می‏شوند که برای جلوگیری از درد و رنج حیوانات، حاضرند پیشرفت‏های پزشکی، قربانی احساساتشان شود. در این جاست که دولت و رسانه‏ها این‏گونه افراد را با نام «ضدعلم» می‏شناسد؛ عنوانی ساده، اما کاملاً کلیشه‏ای و البته غلط.
حال اگر به راستی این آزمایش‏ها منفعت خاصی برای پزشکی ما نداشته باشد، چه؟ و اگر مانعی برای پیشرفت در این عرصه باشد، چه؟ دانشمندان غافل با اتکای به این آزمایش‏ها، علاوه بر آسیب‏هایی که به بیماران خود وارد می‏سازند، هزینه‏هایی هنگفت مصروف این حوزه می‏نمایند که بهتر است در راستای تحقیقات بیمار محور هزینه شود. بی‏شک توقف این آزمایش‏ها می‏تواند منفعت بیشتری را به همراه داشته باشد و یا به عبارت دیگر، می‏توان آن را موقعیت برد - برد برای هر دو طرف یعنی انسان و حیوان دانست.
بی‏شک برای رسیدن به یک قضاوت آگاهانه باید دست به مطالعات دقیق در این حوزه زد. من و همسرم پس از گذراندن دوره‏ها و آموزش‏های مرتبط با این حوزه، ده سال وقت صرف تحقیق در این بخش نمودیم که نتیجه آن انتشار نخستین کتابمان با نام «گاوهای مقدس و غازهای طلایی؛ هزینه انسانی آزمایش بر روی حیوانات» بود.
در این ده سال، هزاران مقاله علمی را مورد بررسی قرار دادیم و به تاریخ پزشکی و تحولات آن پرداختیم. نتیجه این تحقیقات آن بود که هرچه بیشتر به بررسی این موضوع پرداختیم، دریافتیم که منافع پزشکی آن ناچیز و برعکس، آسیب‏های آن بر انسان بسیار زیاد است. این ادعای رایج که همه پیشرفت‏های عرصه پزشکی بر پایه آزمایش بر روی حیوانات است، بیانگر آن است که چگونه دروغ‏هایی تکراری به منزله واقعیات پذیرفته شده است.
دکتر آلبرت سابین، کاشف واکسن فلج اطفال، با ابراز تأسف در این‏باره می‏گوید: «به واسطه درک غلط از ماهیت این بیماری انسانی که بر پایه الگوهای گمراه‏کننده آزمایشگاهی این بیماری بر روی میمون‏ها شکل گرفته بود، مدت‏ها کشف این واکسن به تأخیر افتاد.» از دیگر این موارد می‏توان به پنی‏سیلین، تعویض دریچه قلب و بسیاری موارد دیگر اشاره نمود که در نتیجه اتکای به این آزمایش‏ها با تأخیر همراه شده و بی‏شک افراد بسیاری نیز در نتیجه این تأخیر، جان خود را از دست داده‏اند. حتی استعمال سیگار و مصرف مقادیر بالای کاسترول نیز در نتیجه تأیید بر روی حیوانات گسترش یافت که شاید این دو خطا را بتوان خطاهایی دانست که هزینه آن از دست رفتن جان بسیاری بوده است.
هم‏اکنون در نتیجه هورمون درمانی بر روی زنان که بر پایه آزمایش‏هایی بر روی میمون‏ها صورت می‏گیرد، میزان ابتلا به سرطان سینه و بیماری‏های قلبی در زنان دو برابر شده است. به راستی چه تعداد دیگری از مردم باید در نتیجه این پدیده، جان خود را از دست دهند؟
در حال حاضر بیماری‏های قلبی و سکته دو عامل اصلی مرگ و میر در غرب می‏باشد، اما بسیاری از مردم بی‏شک از دیگر عامل مرگبار یعنی تأثیرات جانبی تجویزهای پزشکی شگفت‏زده می‏شوند. همه ساله واکنش‏های ناشی از تجویز اشتباه، جان یکصد هزار نفر را در ایالات متحده و تقریباً جان همین تعداد را در بریتانیا می‏گیرد و این رقم بیش از تأثیرات مرگبار مواد مخدر است.
آشکار است که شیوه آزمایش داروها پیش از عرضه به بازار کاملاً غلط است و بزرگ‏ترین مشکل هم آزمایش آن‏ها بر روی حیوانات است. اساساً حیوانات، در قبال داروهای تجویز شده فعل و انفعالاتی متفاوت با انسان دارند و همین مسأله سبب می‏شود تا مثلاً موادی که برای سگ‏ها یا موش‏ها بی‏خطرند، برای انسان مضر باشند.
به عنوان نمونه، داروی رزولین که برای درمان دیابتی‏ها مورد استفاده قرار می‏گیرد، پیش از عرضه، بر روی حیوانات آزمایش شد و پیش از ممنوع شدن عرضه در بازار در سال ۲۰۰۰، مرگ هزاران نفر را به دنبال داشت. پنی‏سیلین که دارویی بسیار ارزشمند برای انسان می‏باشد، در مراحل آزمایش، خوکچه‏های هندی و هامسترهای بسیاری را از پای درآورد اما بعدها مشخص شد که برای انسان بسیار مفید است.
شواهد بسیاری نشان می‏دهد که آزمایش داروها بر روی حیوانات نمی‏تواند همان ارزش و معنا را برای انسان داشته باشد. به عنوان نمونه، در بررسی داروهایی که در خلال سال‏های ۱۹۶۰-۹۰ از بازار جمع‏آوری شد، تنها در چهار مورد از بیست و چهار مورد مطرح، عوارض جانبی آن بر پایه آزمایش بر روی حیوانات قابل پیش‏بینی بود. بررسی دیگر نشان داد که تنها ۶ مورد از ۱۱۴ مورد از مسمومیت‏زایی در انسان و حیوان با یکدیگر ارتباط دارند. این شواهد بدین معناست که حتی شیر یا خط کردن برای بررسی سلامت داروها، بهتر از آزمایش آن‏ها بر روی حیوانات است و این همان مطلبی است که مدیر سابق مؤسسه علوم زیستی هانتینگتون بدان معترف است.
پروفسور آن‏درملکین از دانشگاه لندن در این‏باره می‏گوید: «بله! فکر می‏کنم که برای همه ما که به بررسی اطلاعات مرتبط با مسمومیت‏زایی مواد و داروها می‏پردازیم، کاملاً آشکار شده که مطالعات در مورد مسأله سرطان‏زایی، در اغلب موارد تضییع وقت و نابودی دردناک حیوانات است. در بسیاری از موارد، این آزمایش‏ها بدین علت انجام می‏شود که ما گزینه دیگری نداریم و بخشی از آن هم بدین خاطر است که نوعی ژست سیاسی و البته حقارت بار تلقی شود.
بی‏شک در صورتی که این داروها به جای حیوانات بر روی انسان آزمایش شود، نتایج آن مطمئن‏تر خواهد بود؛ چرا که پیشرفت‏های شکل گرفته در حوزه علوم پزشکی، نتیجه تحقیق بر روی انسان‏ها و عمدتاً هم در نتیجه مشاهدات دقیق بالینی، مطالعات جمعیتی و تحقیقات آزمایشگاهی است که بر روی خود انسان انجام شده است.
به راستی به رغم این شواهد، چرا آزمایش بر روی حیوانات کماکان ادامه دارد؟ دلایل آن بسیار است که از جمله آن‏ها می‏توان به سنت علمی و محافظه‏کاری در عرصه پزشکی اشاره نمود. اما بی‏شک دلیل مهم‏تر آن «پول» است. امروزه این آزمایش‏ها به تجارتی میلیاردی تبدیل شده است. دانشگاه‏ها، پرورش‏دهندگان حیوانات، شرکت‏های دارویی و حتی تأمین‏کنندگان تجهیزات نگهداری حیوانات از این تجارت، سود کلانی عاید خود می‏سازند. تنها فروش سالانه موش آزمایشگاهی در انگلستان به دویست میلیون پوند می‏رسد. به رغم آن که بسیاری از پزشکان و دانشمندان با این آزمایش‏ها مخالفند، اما گروه‏های ذی‏نفوذ و ذی نفع، ضامن اصلی تداوم این آزمایش‏ها محسوب می‏شوند.
یکی دیگر از دلایل تداوم این آزمایش‏ها آن است که در صورت آسیب دیدن مردم از عوارض آن، انجام همین آزمایش‏ها می‏تواند شرکت‏های دارویی را در دادگاه از هرگونه شکایت و اتهامی تبرئه نماید. حتی این شرکت‏ها به طور خصوصی و در برخی موارد به طور علنی اذعان می‏نمایند که این آزمایش‏ها ناکارآمد و تنها نوعی حمایت قانونی برای آن‏ها به همراه دارد و بی‏شک مادامی که این آزمایش‏ها بر روی حیوانات انجام شود، آثار و عوارض جانبی آن اجتناب‏ناپذیر خواهد بود.
مسلماً تا زمانی که درمانی برای بیماری‏های مرگبار خود نیافته‏ایم و در پی پیشرفت در این عرصه هستیم، باید آزمایش بر روی حیوانات را کنار بگذاریم. دکتر ریچارد کلاسز مدیر مؤسسه ملی سرطان در سال ۱۹۹۸ در این‏باره گفت: «تاریخ تحقیقات سرطان، تاریخ درمان سرطان بر روی موش‏هاست. ما چندین دهه است که سرطان را در موش‏ها درمان کرده‏ایم، اما این درمان‏ها بر روی انسان هیچ نتیجه‏ای در بر نداشته است.»
در مورد بسیاری از سرطان‏ها و نیز بیماری‏هایی چون ایدز، نه تنها پیشگیری بهتر از درمان، که تنها راه درمان است. در این گونه موارد است که حیوانات نمی‏توانند کمکی برای شناسایی عوامل مخاطره‏آفرین و یا کمکی در شیوه پیش‏گیری به ما بکنند. بیش از بیست سال است که شاهد صرف میلیون‏ها پوند برای تحقیقات مرتبط با ایدز بر روی شامپانزه‏ها بوده‏ایم اما نتیجه آن نه تنها بر روی انسان کاملاً بی‏اثر بوده است، بلکه هشت هزار داوطلب را با مخاطرات بیشتر روبه‏رو ساخته است.
از آنجا که بیماری‏های انسان با حیوان متفاوت است، برای خلق نشانه‏های آن باید از لحاظ فیزیکی و شیمیایی دست به تغییراتی روی حیوانات زد، اما از آنجا که در بسیاری از موارد، علت اصلی این نشانه‏ها در حیوانات و انسان‏ها متفاوت است، هرگونه درمانی بی‏اثر می‏باشد.
اخیراً دولت بریتانیا تأیید نمود که فعالیت آزمایشگاه تحقیقات مغز دانشگاه کمبریج که به تحقیق بر روی میمون‏ها می‏پردازد، در راستای منافع ملی این کشور نیست چرا که بررسی‏ها نشان داده که میمون‏ها اصولاً به آلزایمر و پارکینسون مبتلا نمی‏شوند و این‏ها تنها بیماری‏هایی انسانی است که باید درمان آن‏ها را در انسان‏ها یافت. آنچه که ما تاکنون درباره این بیماری واقعاً کسب کرده‏ایم، در نتیجه مطالعه بیماران مبتلا به این بیماری بوده است.
صرف مبالغ بیشتر برای آزمایش بر روی مغز میمون‏ها به معنای صرف مبلغ کمتر برای مطالعه مغز انسان است. نمونه دیگر، ده‏ها شیوه درمان سکته است که نتیجه آزمایش بر روی خانواده میمون‏ها بوده است، در حالی که این شیوه‏ها بر روی انسان بی‏اثر بوده و در موارد بسیاری هم به آزمایش‏های بالینی آسیب رسانده است.
به گفته پروفسور سرمایکل رولیزن، مدیر مؤسسه برتری بالینی، تا زمانی که آزمایش بر روی حیوانات کنار گذاشته نشود و تحقیقات مبتنی بر جدیدترین یافته‏ها جایگزین آن‏ها نشود، ما نباید به دنبال درمانی برای بیماری‏هایی باشیم که ما را مبتلا به خود ساخته‏اند و در صورتی هم که این آزمایش‏ها را دنبال کنیم، درد و رنج ناشی از این تحقیقات منسوخ و بی‏فایده کماکان ادامه خواهد داشت.

محسن داوری
ری گریک
WWW.resurgence.org منبع:
منبع:ماهنامه سیاحت غرب،شماره ۴۰