یلدا در جهان

گروهی از مورخین بر این باورند كه شاید شكنجه ها و بدرفتاری هایی كه با مسیحیان صورت می گرفت آنها را در زمان ساسانیان به سوی ایران روانه كرد و این گروه با مهاجرت به این سرزمین این لغت را در زبان پارسی جای دادند.براساس برخی نظرات یلدا زمان تولد مسیح در سال های دور بوده است ، كه همزمان زرتشتیان نیز آن را به مناسبت شروع چرخه زمستانه با عنوان شب چله جشن می گرفتند. این جشن ۴۰ روز قبل از جشن سده برگزار می شود و زرتشتیان از سراسر دنیا با برگزاری مراسم مختلف این جشن چند هزار ساله را برپا می دارند.براساس فرهنگ های باستانی خصوصاً فرهنگ دیرینه پارسی آغاز ماه شمسی براساس پیروزی نور بر تاریكی و تابش مجدد خورشید جشن گرفته می شود. آخرین روز آذر ماه طولانی ترین شب سال زمانی كه اهریمن تلاش می كند تا قدرتش را گسترده كند و فردای آن روز اولین روز ماه جدید (دی) به نام خرم روز یا روز خورشید وابسته به اهورا مزدا خدای پاكی آغاز می شود. از این زمان به بعد روزها بلندتر و شب ها كوتاه تر می شود و خورشید آرام آرام سیطره را بر تاریكی می گستراند.«هترالیزابت پترسون» محقق زرتشتی از دانشگاه بالتیمور می نویسد: براساس اعتقاد زرتشتیان آتش باید در تمام شب بسوزد تا اهریمن مغلوب شود و افراد خانه ضمن جشن و سرور برای در امان ماندن محصولات از سرما، دعا كنند.با اینكه بسیاری از مراسم این جشن در طول سالیان دراز از میان رفته اما براساس مدارك موجود در این روز پادشاهان ساسانی با تن پوش های سفید مانند افراد عادی با ترك طبقه خود در میان مردم عادی حاضر می شدند و شاه بدلی كه از میان مردم انتخاب می شد در خیابان های شهر قدم می زد.در دوران قدیم مصری ها نیز به مانند ایرانیان در این روز جشن فصل بذر را برپا می كردند كه با الهام از این جشن ایرانی، مصری ها خانه ها یشان را تزیین می كردند و جنگ و خشونت در این روز فراموش می شد و همه در كنار هم جمع می شدند، پولدار و فقیر و برده ها. از نكته جالب این مراسم این است كه فرزندان در این روز سرپرست خانه بودند و در همین حال تا صبح شمع روشن می كردند تا تاریكی و ظلمت فرار كند.همزمانی تولد مسیح با شب یلدا سبب شد كه این دو جشن با هم برگزار شود ولی به تدریج با تغییر مداوم تاریخ، زمان آن تغییر كرد. در قرن هیجدم «نوتران» آلمانی با اقتباس از درخت یلدای پارسیان درخت كریسمس را به جمع تزیینات شب تولد مسیح آورد. یكی از محققان زرتشتی در یكی از مراسم شب یلدا خطاب به مدعوین گفت: چقدر از مردم حاضر در اینجا درخت كریسمس را آماده كرده اند. تعدادی دست بالا رفت. سپس پرسید چند تن درخت یلدا را تزیین كرده اند، مدعوین متعجب شدند و برخی خندیدند. این محقق با تندی گفت این چیزی است كه شما باید داشته باشید «درخت یلدا» زیرا درخت كریسمس از درخت یلدا گرفته شده است. وی سپس ادامه داد كه در دوران پارس باستان در شب یلدا درخت سبزی را تزیین می كردند كه نشانه سبزی همیشگی باشد. یعنی روز تولد خورشید دختران جوان آرزو می كردند و لباس های بافته شده از نقره را به دور درخت می بستند تا به خواسته خود برسند اما این رسم آرام آرام تغییر كرد زیرا مسیحیان و پاپ لئو در قرن چهارم برای از بین بردن این سنت تلاش كردند و سرانجام پیروز شدند. این محقق زرتشتی می نویسد: با پیروزی اسلام در سرزمین پارس و شرایط حاكم بر ایران در سال های نخست، بسیاری از جشن های پارسی به فراموشی سپرده شد. زرتشتیان مدت ها در خفا مراسم خود را برگزار می كردند تا حدی كه بسیاری از سنت ها به دلیل مخفی شدن این جشن منسوخ شد و در بسیاری از نقاط مانند پاكستان و هند این رسم بسیار كم رنگ شده اما در ایران هنوز پابرجاست. در حال حاضر شب چله به یك جشن اجتماعی بدل شده كه اقوام و دوستان در كنار هم جمع می شوند و میوه های خشك و تازه زمستان در این مراسم خورده می شود. مردم دعا می كنند تا سرما محصولات آنها را از بین نبرد.به قولی شب یلدا زمان تولد مهر یا میترا است. طرفداران قوم آریا در ایران و هند و اروپا این شب را با كمی تغییرات در سنت ها جشن می گیرند. در ابتدای شب اقوام و گروه های مختلف مردم گردهم جمع می شوند و با روشن كردن آتش میوه های فصل زمستان و میوه هایی را كه در طول تابستان خشك كرده اند می خورند و دعا می كنند و شعر می خوانند.مردم نقاط مختلف دنیا شب چله را به اشكال مختلف برگزار می كنند. در این شب میوه های مختلف زمستانه و تابستانی مانند هندوانه، انار، خربزه استفاده می شود و در كشورهای تاجیكستان، ارمنستان، چین، كانادا، تركیه، شمال آمریكا، ارمنستان و... زرتشتیان و ایرانیان برگزاركننده براساس رسم گذشته نوشیدنی سنتی به همراه آجیل های شب چله، كتاب حافظ، اوستا، شمع و... بر سفر می نهند و برخی كشورها به مناسبت این روز كنسرت های موسیقی همراه با مراسم رقص و آواز برگزار می كنند.اهالی خانه براساس رسم قدیمی در روستاهای ایران، تاجیكستان، افغانستان و چین زیر كرسی گردهم می آیند و ضمن خوردن تنقلات و خوراكی های متنوع تا پاسی از شب به شادمانی می گذرانند و زیر كرسی در كنار هم می خوابند. اما متاسفانه در سال های اخیر با رشد تكنولوژی و جایگزینی برق آرام آرام از بین می رود. یهودیان ایرانی ساكن كشورهای مختلف نیز شب چله را در همین زمان با نام فستیوال درخت جشن می گیرند و در این شب میوه های تازه زمستانه به همراه غذای سنتی خورده می شود.
جنوب روسیه نیز از دیگر نقاطی است كه شب چله را جشن می گیرند. در این شب شیرینی های مختلف كوچكی به شكل انسان و حیوان پخته می شود و در میان افرادی كه به رقص و پایكوبی در میادین می پردازند پخش می شود. در حال حاضر تمامی مسیحیان جهان كه آماده برگزاری جشن كریسمس هستند شب یلدای ایرانی را نیز با جمع شدن در كنار هم و ایجاد فضای آرام جشن می گیرند و به صبح می رسانند.

منبع : باشگاه اندیشه