گرداب امتحان

امتحان و ارزشیابی در نظام آموزشی ما مثل هیولایی وحشتناک ،اضطراب و نگرانی دانش آموزان را به دنبال دارد. هرچند امتحان مفهومی فراتر از آنچه در ذهن معلمان و دانش آموزان است ولی همچنان شاهد تاثیرات منفی نگرش غلط از ارزشیابی گریبان گیر کودکان و نوجوانان در مدارس هستیم.
ارزشیابی به عنوان یکی از فعالیت های آموزشی بعد از تدریس قسمتی از فرایند یادگیری است. یادگیری با مفهوم تغییر رفتار با استفاده از روشها و امکانات مختلف زمانی به سرانجام می رسد که ارزشیابی جایگاه درست و واقعی خود را در فرایند تدریس و آموزش پیدا کند.
وقتی که معلمین تمام تمرکز و تلاش خود را برای موفقیت دانش آموزان در امتحان بکار می برند؛ ارزشیابی از مفهوم واقعی خود فاصله می گیرد. در واقع ارزشیابی که باید ملاک رسیدن یا عدم رسیدن به هدفهای آموزشی باشد تبدیل به هدفهای آموزشی می شود.
ارزشیابی در عین اینکه باید همواره در مراحل مختلف فرایند آموزشی وجود داشته باشد نباید به عنوان هدف مطرح شود. به کارگیری صحیح ارزشیابی یکی از فعالیتهای مهم آموزشی معلمان است که سبب می شود معلم از میزان یادگیری شاگردان، اشکالات و نقص های موجود در هدفها ، محتوا و شیوه ها و وسایل آموزشی آگاه شوند و میزان آمادگی دانش آموزان برای فعالیت های بعدی مشخص شود. در واقع ارزش یابی همچون دیگر فعالیت های آموزشی مشخص می کند که معلم و شاگرد تا چه حد به هدفهای آموزشی دست یافته اند .
ارزشیابی اغلب با آزمون و اندازه گیری تعبیری مترادف می یابد. در حالی که ارزشیابی عملی فراتر از آزمودن واندازه گیری است. آزمون و اندازه گیری زمانی انجام می شود که لازم باشد توانایی یا دیگر ویژگیهای دانش آموزان به صورت کمی مشخص شود.
در واقع اندازه گیری آموخته های شاگردان را به صورت اعداد در اختیار معلمین می گذارد و آزمون که یکی از روش های اندازه گیری است به سوالاتی گفته می شود که در اختیار شاگردان قرار می دهند تا به آنها پاسخ گویند. ارزشیابی اطلاعات به دست آمده از طریق آزمون و اندازه گیری را تفسیر می کند . در حالیکه اندازه گیری، توصیفی کمی از وضعیت شاگردان به دست می دهد؛ ارزشیابی هم توصیف کمی و هم کیفی از رفتار ارائه می دهد که این توصیف کیفی بر اساس اطلاعات معتبر و معیارهای ویژه ای باید صورت گیرد و هدفهای آموزشی تعیین کننده معیارهای مذکور هستند؛ که آیا شاگردان به هدفهای در نظر گرفته شده در محتوای دروس رسیده اند یا نه؟
امتحان یا ارزشیابی به عنوان فرایندی که میزان پیشرفت دانش آموزان را در رسیدن به هدفهای آموزشی تعیین می کند باید به صورت منظم و متوالی صورت گیرد چرا که یادگیری امری است متوالی و به هم پیوسته. کسب مهارت و دانش در هر زمینه مستلزم داشتن زمینه ها و مقدماتی است که به عنوان آمادگی برای یادگیری مهارتهای جدید ضروری است. یکی از کارکردهای ارزشیابی تعیین میزان این آمادگی است.
در واقع ارزشیابی ،نارسائیها و نقصهای موجود در آموخته های دانش آموزان را مشخص می کند و نشان می دهد که آنها چه مطالبی را فراگرفته اند و چه مفاهیمی را نیاموختند و راهنمای معلم در تصمیم گیری برای تنظیم فعالیتهای آموزشی جدید است .
این نوع ارزشیابی که ارزشیابی تشخیصی نامیده می شود در آغاز هر فعالیت آموزشی انجام می شود، به معلم کمک می کند تا مراحل بعدی تدریس را طراحی کند ، نیاز های دانش آموزان را تشخیص می دهد و معیارمناسبی برای شروع نقطه فعالیت های آموزشی در اختیار او قرار می دهد.
زمانی که فعالیت آموزشی و یادگیری شاگردان در حال شکل گیری است نیاز است که معلم و دانش آموز از میزان پیشرفت خود مطلع شوند. به این منظور ارزشیابی مرحله ای یا تکوینی که در پایان هر بخش از مطالب تدریس شده ضروری به نظر می رسد ارزشیابی تکوینی اشکالات و کمبودهای موجود در تدریس و هم یادگیری دانش آموزان را مشخص می کند و چون فرایند یادگیری در حال انجام است معلم فرصت ترمیم، اصلاح یا ایجاد تغییرات لازم در روشهای تدریس خود را می یابد و دانش آموز نیز اشکالات و ضعف های یادگیری خود را ملاحظه می کند و در رفع آنها می کوشد.
ولی آن نوع ارزشیابی که در مدارس ما اتفاق می افتد ارزشیابی پایانی است که در پایان یک دوره یا ترم آموزشی صورت می گیرد و مقدار آموخته های شاگردان را در طول یک دوره آموزشی برای دادن نمره یا صدور گواهینامه مشخص می کند . ارزشیابی پایانی هادفهای نهایی آموزشی را بررسی می کند و به عنوان تجربه ای برای طراحی و اجرای فعالیت های آموزشی بعدی کاربرد دارد.
نادیده گرفتن هر یک از انواع ارزشیابی فرایند آموزش را دچار نقص می کند آگاهی از مشکلات کمبودها و ایرادات موجود در هر یک از بخش های فعالیت های آموزشی از طریق ارزشیابی مشخص می شود. ارزشیابی تشخیصی نقطه شروع فعالیت آموزشی را مشخص می کند.
ارزشیابی تکوینی نقاط ضعف روشها و شیوه تدریس معلم و نیز اشکالات موجود در آموخته های دانش آموزان را به آنها می نمایاند و به علت داشتن زمان کافی فرصت اصلاح و رفع مشکلات شاگرد و معلم را به آنها می دهد. ارزشیابی پایانی زمانی اعتبار و ارزش واقعی خود را دارد که بعد از گذراندن دو نوع ارزشیابی دیگر انجام گرفته باشد.
اکثر دانش آموزان با تصور اینکه در روزهای پایانی سال تحصیلی درسهای ناخوانده را مطالعه خواهند کرد و با سپردن اطلاعات موجود در کتابهای درسی در حافظه کوتاه مدت خود نمره کافی برای دریافت مدرک و گواهی ورود به کلاس بالاتر را خواهد گرفت خود را از یادگیری معنا دار و عمیق محروم می کند و این بیش از آنکه متوجه دانش آموز باشد مربوط به سیستم ارزشیابی است که هم معلم و هم دانش آموز را به حفظ و تمرین مطالب بی معنا و دشوار برای موفقیت در جریان ارزشیابی می کشاند و ارزشیابی را هدف فرایند آموزش و یادگیری می سازد. هدفی که این روزها جامعه آموزشی را در خود غرق کرده است.

http://leilarabei.blogfa.com
لیلا ربیعی