دوران امامت و اقدامات فرهنگی امام سجاد (ع)

امام زین العابدین پیش از شهادت اولین شهید معصوم محراب، امام عدالت حضرت علی(ع) چشم به جهان گشود. در حالی كه جدّ بزرگوارش امیرمؤمنان با پیمان شكنان به شدت درگیر بود و طولی نكشید كه این معصوم بزرگوار در ماتم شهادت مولود كعبه و شهید محراب عزادار شد و پس از آن هم بی وفائیهای پایان ناپذیر و سست عهد مردم كوفه در حق امام مظلوم حضرت حسن مجتبی علیه السلام كه در خانه ی خویش هم غریب بود را می دید كه باعث آزار روح لطیف ایشان بود و سپس تداوم توطئه های قاسطین كه به سركردگی معاویهٔ بن ابی سفیان و بی وفایی یاران دروغین كه اطراف تنهاترین سردار موحدین را گرفته بودند و سرانجام صلح تحمیلی و روزهای تلخ و تاریكتر از شب پس ازصلح كه سرشار از فتنه های بی پایان اموی از یكسو و زخم زبانهای جانكاه دوستان ناآگاه و جاهل را از سوی دیگر شاهد بودند و سرانجام توسط یكی از عناصر محوری غاصب خلافت و از مهاجمان سنگدل بر حریم اهل بیت عصمت و طهارت و كانون پذیرش فتنه حكمیت یعنی اشعث بن قیس و جعده همسر آن امام ، شهادت مظلومانه ی عموی گرانقدرش امام حسن مجتبی (ع) را مشاهده كرد و در محنت جانكاه آن حضرت بود ، و در ادامه ابتلا و امتحان الهی خویش در عنفوان جوانی شاهد و شهید زنده ی قیامی جاوید همراه با نظاره شهادت مظلومانه پدر بزرگوارش، برادرها و عموزاده ها و اصحاب بی نظیر منای خلیل كربلا و اسارت خواهران و عمه ها و همسر و بیش از یكصد زن و بچه از اهل بیت و اصحاب بود و بدین وسیله با جلای روحی شایسته مقام امامت بار سنگین وصایت حضرت ثارالله و ایفای نقش خطیر رهبری مرحله ی رهبری نهضت خونین عاشورا همراه عقیله ی بنی هاشم حضرت زینب را بر دوش كفایت خویش گرفت .
● دوره امامت حضرت سجاد (ع)
۱) دوران امامت حضرت سجاد (ع) دشوار و تلخترین دوران امامت است كه در آن ، كشتار با اندك بهانه ای و نیز مثله كردن امری رایج بود و گستاخی در قبال مقدسات تا آن حدّ رسیده بود كه اسبهای طاغوت را در مسجد النبی می بستند و آبروی مسلمانان را مورد هتك حرمت قرار دادند و امام سجاد (ع) در این عرصه با هیبت خدادادی خویش هم بخشی از كرامات الهی راجع به آن اسوه صبر و ایثار و عرفان را به نمایش گذاشتند و هم علاوه بر خاندان امامت و منسوبین ، ناموس صدها مسلمان را پناه داده و از تعرض مسلمان نماهای سركش حفظ كردند .
۲) حضرت زین العابدین علیه السلام از دعایی كه مخ عبادت و یكی از تعالیم مؤكّد در فرهنگ اهل بیت وسیله ارتباط بسیار صمیمی انسان با معبود یكتا و انیس انسان در تنها ترین لحظات زندگی است، به صورت شمشیر و سپر استفاده كرد و كارائی بسیار موفقی از هر دو صورت را برای شیفتگان چشمه حیات حقیقی متجلّی ساخت .
۳) حضرت سجاد (ع) با بكارگیری شمشیر مظلومیت و برگزیدن انزوای سیاسی و احیای مداوم و بسیار ظریف، یاد واقعه ی خونین عاشورا در اذهان عموم مدینه منوره را زنده نگه داشت و زشتی و وحشیانه بودن اقدام جانیان بنی امیه را تا عمق جان مردم رسوخ داد .
۴) حضرت علی بن الحسین (ع) با شیوه ای بسیار مؤثر وجدان انقلابی توده ی مردم را برانگیخت و احساس گناه را در آنان احیا كرد و عوام مردم و حتی خواص دارای نفوذ را برای جبران گذشته وادار ساخت و عمق این نقش خطیر آن حضرت تا حدّی بود كه مورخین با صراحدت تمام می نویسند كه در اثر اقدامات به جای امام چهارم احدی از مردم در زشتی عمل و بدی غصبان امری به خود تردید راه نمی داد. و همین امر زمینه را جهت تحقق اهداف سیاسی و فرهنگی نهضت خونین حسینی و توجه بیش از پیش مردم به خاندان امامت فراهم ساخت .
۵) برنامه های فكری و فرهنگی گسترده متناسب با نیازهای روز توده ی مردم با رعایت اولویت اقشار مختلف، به عنوان مثال :
الف ) گاهی بدعتها در قالب عرفان خود نمایی می كرد و آن امام عارفان و اسوه ی پارسایان با نشان دادن جلوه ای از اسرار اعمال عبادی اسلام همچون كنگره جهانی سیاسی و عبادی حج منظره ای گیرا و دلربا از عرفان نغز اسلامی و نیاز همه مكاتب مدّعی عرفان به چشمه ی زلال عرفان اسلامی را به نمایش می گذاشت .
ب ) گاهی با تعلیم دعاهای نغز ضمن تسهیل راز و نیاز عبد سراپا نیاز با جانان بی نیاز گوشه ای دیگر از غنای معارف شیعی را نشان می داد .
ج ) گاهی احیای حقوق بسیار مترقی دین اسلام را مدّ نظر قرار می داد با رساله حقوق خویش صحنه ای جذاب از غنای حقوقی آخرین و كاملترین ادیان الهی را به تصویر می كشید.
د ) زمانی برای ترویج فقه و قواعد كلی فقهی و تبیین احكام ، دومین حوزه ی گسترده اسلامی بعد از عصر امام علی (ع) را دوباره بنا نهاد و از طریق تربیت شاگردان برجسته و جوابگوی مستقیم به سؤالات و شبهات فقهی مسئولیت خطیر هدایت را ایفا می فرمود .
هـ ) در مقطعی دیگر از ستیز همه جانبه با افول ارزشها و آفت دنیازدگی شمشیر وعظ و ترویج فرهنگ زهد اسلامی را بكار می گرفت . و ....
۶) مراقبت جدّی و همیشگی بر قضایای داخلی جامعه اسلامی بویژه اوضاع و احوال دانشمندان مسلمان و مقابله با آفتهای تهدید كننده علوم اسلامی از برنامه های كاری مستمر حضرت سجاد علیه السلام بود.
۷) سازماندهی و باز سازی جمعیت شیعه و رهبری و هدایت آنان یكی از موضوعات بسیار مهمی بود كه در آن اوضاع خطرناك عصر خفقان بر دوش حضرت سجاد(ع) سنگینی می كرد و به حق ، آن حضرت نه تنها جامعه تشیع را با ظرافت و قدرت ، اراده فرمودند بلكه حقانیت تشیع را در نزد نخبگان و بزرگان عصر خویش جا افتاده كردند.
۸ ) یكی از محورهای درخشان موفقیت حضرت زین العابدین علیه السلام تربیت فرزندان خلف و شایسته و خدمتگزارانی با كفایت به دین حنیف و مذهب حق الیقین بود كه در رأس آنها بعد از وجود پنجمین مهر تابناك امامت و شكافنده ی علوم نبوی حضرت باقر علیه السلام وجود زید بن علی آن شهید بزرگوار و گل سرسبد اولاد حضرت سجاد علیه السلام بودند .
۹) حمایت از مستضعفان و مظلومان در برابر حكام جنایت پیشه زمان حتی اگر آنان با سابقه خصومت و ظلم در حق ایشان و خانواده محترمشان بودند یكی از محورهای درخشان كارنامه عملكرد افتخار آمیز حضرت زین العابدین است .
در مجموع می توان گفت كه دوران سی و چهار ساله امامت آن حضرت كه عصر اقتدار قلدران ، اوج خفقان و جنگ روانی بنی امیه و بنی مروان بر علیه السلام ، ولایت و امامت بود، سیاستهای اتخاذ شده توسط حضرت افضل المجاهدین و سید العابدین (ع) توانست چهره ای جذاب از اسلام ارائه نماید و غنای فرهنگی خط سرخ علوی و تشیع را اثبات كند و امواج خانمان براندازی بر علیه نظام ستم اموی و فرزندان غاصب مروان به راه اندازد و زمینه را برای عبرت از عاشورا توسط مردم مدینه ، اقبال و آمادگی جهت بهره مند شدن از دانشگاه علوم اسلامی در عصر شكافنده علوم نبوی حضرت محمد باقر (ع) فراهم سازد و لیكن با كمال تأسف باید گفت كه ظلم ناشی از تحریف شخصیت حضرت سجاد(ع) پس از شهادت ایشان توسط عده ای قلم به مزد و یا گروهی دوست نادان ، كمتر از ستمهای روا داشته شده در عصر امامت آن حضرت نیست و در اثر همان ظلمهاست كه امروزه از مسلمانان جهان گروهی اندك از توان تحلیل و تبیین دوره سرشار از موفقیت و افتخار ، امامت آن حضرت برخوردار هستند.

منبع : سایت مداحی