خجالتی‌های بالفطره

به عقیده كارشناسان، اكثر كودكان كمرو، ذاتا خجالتی به دنیا می‌آیند. به نظر می‌رسد آسیب پذیری آنها در برابر افراد و موقعیت‌های جدید ارثی است و علایم آن در ظاهرشان همان گونه كه از روشهای روان شناسی مشخص می‌شود، نمایان است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد كه قسمت خاكستری مغز افراد خجالتی فوق العاده فعالی است كه این قسمت از مغز واكنش‌های عاطفی بسیار دقیق را كنترل می‌كند. دقیقا مانند عكس العمل‌های سریعی كه افراد عادی هنگام خطر از خود نشان می‌دهند و از آن می‌گریزند، افراد خجالتی نیز هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی احساس نگرانی می‌كنند.
برای این كه كودكان پیش دبستانی كمرو و خجالتی به تشویق زیادی نیاز دارند، لذا ترتیب دادن و هماهنگ كردن وقایع ساده‌ای مانند تعیین زمان مشخص بازی، آنها را بیشتر آماده می كند. البته برای این كه یك كودك خجالتی را بتوان از پوست خود بیرون آورد، راه ساده‌ای وجود ندارد، به عقیده یكی از كارشناسان: «اگر شما به زور و اجبار او را وادار به این كار كنید، فرزندتان بیش از پیش در كارش پافشاری می‌كند.»
روش‌های كمك به كودك خجالتی
۱ـ مدرسه خوب و بزرگی انتخاب كنید. كودكان خجالتی در محیط مناسب می‌توانند شكوفا شوند. بكوشید مدرسه‌ای انتخاب كنید كه نسبت معلم به دانش آموزان بیشتر از یك به ۲۰ نباشد. قبل از شروع كلاسها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جدیدش ببرید. همچنین او می تواند معلمها را از نزدیك ببیند و با محیط مدرسه آشنا شود. به معلمش بگویید كه او خجالتی است و با كم یكدیگر برنامه‌ای طراحی كنید تا فرزندتان احساس راحتی بیشتری كند و با آموزگار او در طول سال تحصیلی ارتباط نزدیك داشته باشید تا بدین وسیله بتوانید در حل مشكلاتش راحت‌تر برخورد كنید.
۲ـ به فرزندتان فرصت آمادگی دهید. اگر كودكتان بداند كه در تمام موقعیت‌ها چه اتفاقی می‌افتد، نگرانی او كم می‌شود، به عنوان نمونه، چند روز قبل از یك جشن تولد، شما او را به خانه دوستش ببرید تا با والدین او آشنا و همچنین وقایعی كه قرار است در این جشن اتفاق افتد آگاه شود. به نظر روان شناسان بهتر است كودك را از یك هفته قبل برای انجام كاری یا تجربه جدیدی آماده كرد؛ مثلا اگر قرار است فرزندتان را به دندانپزشكی ببرید یك هفته زودتر او را به مطب برده تا محیط آنجا را ببیند و احساس راحتی بیشتری كند.
۳ـ به حرفهای او با صبر و حوصله گوش كنید. كودكتان را تشویق كنید تا درباره آنچه او از آن واهمه دارد صحبت كند و بكوشید بدون این كه نگرانی‌اش را فراموش كند روی تجربیاتش تاكید كنید. باید بگویید: بعضی اوقات، من هم این احساس را دارم.
۴ـ در خانه با او تمرین كنید، بازیهای مختلفی خارج از فعالیت‌های روزمره فرزندتان انجام دهید، مانند ملاقات با یك شاگرد جدید در مدرسه، كارها و بازیهایی كنید تا او بتواند به طور یكسان همه موقعیت‌های اجتماعی را تجربه كند. به فرزندتان كمك كنید‌ آنچه را كه انجام می‌دهد، تجربه كند؛ به طور نمونه اگر كودك دیگری عروسكش را می‌خواهد، با هم بازی كنند یا اگر پسر بچه‌ای سعی در گرفتن اسباب بازی‌اش دارد، با همدیگر از آن وسیله استفاده كنند و لذت ببرند. به عقیده روان شناسان تكرار بعضی از بازیها و نقشها كمك می كند فرزندانتان كمتر احساس ترس و نگرانی كند و راحت‌تر دوستی صمیانه‌ای با دیگران داشته باشند.
۵ـ بدبینی او را از میان ببرید. خجالتی بودن معمولا از الگوها و تفكرهای منفی كه باعث بدبینی می‌شود نشات می‌گیرد (مانند بچه‌ها مرا دوست ندارند) و با تقویت و جایگزین كردن افكار مثبت به فرزندتان در از میان بردن بدبینی و تفكرهای منفی ذهنی او كمك كنید.(شما خیلی خوب بازی كند و كاری انجام دهد.
اگرچه معمولا فكر می‌كنیم خجالتی بودن یك معضل اجتماعی است، ولی این گونه افراد در آینده بزرگسالانی حساس و سرشار از حس همدردی هستند. یكی از روان‌شناسان می‌گوید: «آنها یك دنیای غنی و پربار مخصوص به خود را دارند. آنها وقتشان را در تجزیه و تحلیل می‌گذرانند كه چرا مردم كارهایی می‌كنند كه آنها انجام می‌دهند و به طور كلی تصورات و افكار عجیب و غریبی دارند.» در حقیقت برخی از بازیگران معروف، از دوران بچگی تاكنون با مشكل كمرویی و خجالتی بودنشان مبارزه می‌كنند.
در پایان، به دلیل این كه كودكان خجالتی آمادگی زیادی در گوشه گیری دارند، پس بهتر است بزرگسالان مواظب رفتار خود باشند و به كودكشان اجازه دهند تا نظاره گر كارهای اجتماعی آنها به عنوان بخشی از زندگی روزمره‌شان باشند. با این وجود، بهتر است كه صبور باشید. اگرچه به فرزندتان كمك می كنید تا با یك برنامه ریزی صحیح در موقعیت‌های جدید احساس خوب و راحتی داشته باشد، ولی نتایج كارتان به مرور زمان خود را نشان می‌دهد.
چگونه كودكانی مستقل داشته باشیم
ممكن است كودكانی كه در بیرون از خانه عادی رفتار می‌كنند، در موقعیت‌های خاصی خجالتی و كم رو شوند. به عنوان مثال اگر فرزندتان دوست دارد تا در جشن تولد كنار شما بماند، مشكلی نیست، ولی باید در چارچوب قوانین مشخص شده ای قرار گیرد.( به او بگویید تو می‌توانی برای چند دقیقه پیش من باشی، ولی من دوست دارم با بچه‌های دیگر بازی كنی و در جشن تولد روی پای من ننشینی.)
در طول مسیری كه به جشن تولد می‌روید، او را از اوضاع و احوال آنجا آگاه كنید. (بگویید ما الان داریم به جشن تولد یكی از دوستانت می‌رویم. وقتی به آنجا برسیم، می‌بینی كه همه بچه‌ها با یكدیگر بازی می‌كنند. سپس به شما یك آب نبات می‌دهند و قبل از این كه به خانه بیایی همه با هم كیك می خورند. (اگر قرار است او را در آن جا بگذارید و سپس خودتان بروید، بگویید كه چه وقت برمی‌گردید. (بعد از این كه همگی كیك خوردند، دنبالت می‌آیم). همچنین اگر قرار است در چشن تولد بمانید ولی فرزندتان می‌ترسد كه شما او را ترك كنید، كودك را از این كه جایی نمی‌روید، مطمئن كنید.

رزیتا شاهرخ

منبع : بنياد انديشه اسلامي