وعده های یک رئیس جمهور

بیست و سوم اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۴، ساعت ۲۰/۱۱ دقیقه محمود احمدی نژاد- شهردار وقت تهران- به همراه مسعود زریبافان، شریعتمداری و حبیب کاشانی که از اعضای شورای شهر تهران بودند به ساختمان وزارت کشور در خیابان فاطمی رفت تا نامزدی خود را برای انتخابات ریاست جمهوری به طور رسمی اعلام کند. او تقریباً آخرین نفری بود که به جمع ثبت نام کنندگان انتخابات ریاست جمهوری پیوست. احمدی نژاد روز قبل ثبت نام در جمع برخی از مردم تهران گفته بود «باید به نقطه یی می رسیدم که مطمئن می شدم می توان به مردم خدمت بیشتری کرد.»۱ هرچند او تاکنون نقطه مورد اطمینان خود را بازگو نکرده و این نقطه همچنان از نقاط مبهم انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری به حساب می آید اما به نظر می آید این نقطه اطمینان، آنچنان برای احمدی نژاد امیدبخش بود که او از همان هفته اول خرداد پیش بینی های غریبی می کرد و معتقد بود پیروز این میدان است، چنان که «احمدی انقلابی - ۱۰۰ درصد انتخابی»۲ یکی از شعارهای هواداران او در دو هفته قبل از انتخابات مرحله اول بود. این پیش بینی در طول روند انتخابات مرحله اول جریان داشت برای مثال در حالی که احمدی نژاد در فهرست نظرسنجی های تمام دستگاه های اعم از صدا و سیما و وزارت اطلاعات در ردیف های آخر بود، او در هشتم خرداد اظهار داشت؛ «اتفاقات زیادی در ۲۰ روز آینده می افتد زیاد عجله نکنید.»۳ یا آنکه «من معتقدم آرایش سیاسی انتخابات در کشور ظرف چند روز آینده دستخوش تغییراتی خواهد شد، اما بنده جزء این مذاکره و ائتلاف های صورت گرفته نخواهم بود.»۴ با این احوال محمود احمدی نژاد جزء دو نفری بود که به مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری راه یافتند. اما جدا از نقطه اطمینانی که او بدان دست یافته بود چه تحولات دیگری روی داد که اقبال ریاست جمهوری به او روی آورد؟ چه وعده هایی داد که مردمی که به او رای داده بودند خیال می کردند «او از جنس خودشان است»؟ اکنون که سه سال و هشت ماه از دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد می گذرد او تا چه اندازه توانسته است به وعده های خود تحقق ببخشد؟
● شعارهای مردمی
محمود احمدی نژاد بدون شک جزء معدود افرادی است که در دوران انتخابات ریاست جمهوری، شعارهای بسیار مردمی داده است. اگر نگاهی به سخنرانی های دیگر نامزدان انتخابات ریاست جمهوری ۳۰ سال گذشته بیندازیم و به آنها در خصوص وعده های مردمی که داده اند امتیاز بدهیم بی تردید احمدی نژاد که در نظرسنجی های رئیس جمهور مقبول در ردیف آخر بود، در این زمینه نمره اول را می آورد.
شهردار وقت تهران در سخنرانی های انتخاباتی خود به طور عمده روی پنج محور «علت حضور»، «جوانان»، «مشکلات اقتصادی»، «برنامه اقتصادی» و «نوع دولت» تکیه می کرد. در این میان ایجاد «قله های ثروت و دره های فقر» جزء مهم ترین انتقادها و شعارهایی بود که او به دولت وقت و دولت های سابق می کرد. به همین خاطر اگر بگوییم احمدی نژاد در دوران انتخابات ریاست جمهوری بیشتر بر مشکلات اقتصادی تکیه می کرد تا برنامه های خود،بیراه نگفته ایم. در طول چهار هفته تبلیغات انتخاباتی، احمدی نژاد حدود ۱۱ مورد مشکلات اقتصادی را برشمرد که نگاهی به این ۱۱ مورد خالی از لطف نیست.
او در یکی از سخنرانی های خود «یکی از عوامل اصلی بی عدالتی در کشور را سود بالای بانکی»۵ دانست و معتقد بود طیف خاصی از کشور این سود بالای بانکی را به نفع خود هدایت می کند چراکه «بیش از ۸۰ درصد سپرده های بانکی متعلق به سه درصد مردم است.»۶ اینکه این آمار تا چه اندازه درست است جای بحث دارد و در اینجا مجال آن نیست ولی اینکه رئیس دولت نهم برای این مساله چه وعده یی داد و این وعده تا چه حد بر مبنای کارشناسی بود و چرا پس از سه سال و اندی نتوانسته آن را اجرایی کند، سوالی است که او باید پاسخ آن را دهد. احمدی نژاد درخصوص حل این «سودهای بالای بانکی» که «فقر و فساد و تبعیض» را به وجود آورده بود «به طوری که کدام کار تولیدی می تواند سرمایه ۱۵ میلیارد تومانی یک بانک خصوصی را در مدت کوتاهی به ۲۰۰ میلیارد تومان افزایش دهد و آیا دستیابی به چنین سرمایه یی جز از طریق دلال بازی امکان دارد»۷ وعده داد «سود بانکی در مناطق مختلف غیرثابت و متنوع باشد. در روستاها نزدیک به صفر و هرچه به سمت شهرهای بزرگ نزدیک می شویم سود بانکی زیادتر شود تا در کشور شاهد رونق و آبادانی بیشتر باشیم.»۸ اما آنچه را که می دانیم آن است که از زمانی که دولت نهم به ریاست احمدی نژاد تشکیل شد برداشت از منابع بانک ها در جهت دستورات ویژه دولت آنقدر زیاد شد که بنا بر گفته علی صدقی، مدیرعامل بانک ملی «دیگر مصارف با منابع نمی خوانند»۹ یا آنکه بهمنی رئیس کل فعلی بانک مرکزی بانک ها را در مرز ورشکستگی اعلام کرد. با آنکه احمدی نژاد در جهت وعده خود که متنوع کردن نرخ سود بانکی بود عمل نکرد «مطالبات معوقه بانک ها به ۳۱ هزار میلیارد تومان رسید»۱۰ و بنا بر گزارش پولی بانک مرکزی نرخ رشد سپرده های بخش خصوصی منفی شد و روند به گونه یی پیش رفت که بنا بر گفته علی صدقی مدیرعامل بانک ملی «سپرده های بخش خصوصی از بانک های دولتی خارج می شوند».۱۱
البته این تنها وعده احمدی نژاد نبود که به آن عمل نشد. او اقتصاد پایتخت یعنی تهران را به شلاق نقد کشید و در اکثر سخنرانی انتخاباتی خود مدعی شده بود «۶۰ درصد چرخش اقتصادی کشور در تهران متمرکز شده است در حالی که ۱۰ درصد جمعیت کشور را دارا است».۱۲ این ادعای وی در نزد مردمان شهرستانی که آن را طرح می کرد به آن معنا گرفته می شد که تمامی منافع این چرخش اقتصادی به جیب مردمان تهرانی می رود، اما راه حل و وعده او برای این مهم که «بیش از ۱۵۰۰ موسسه و شرکت دولتی که ماموریت اصلی آنها در خارج از تهران است اما در تهران متمرکز شده اند که بالا رفتن قیمت ساختمان ها ثمره این موسسات در تهران است»۱۳ چه بود؟ او در جمع مردم بندرعباس وعده داد «بسیاری از اختیارات دولت مرکزی را به استان ها واگذار می کنم» ۱۴و اتفاقاً در اولین مصوبه های دولتش هم خارج کردن دفاتر مرکزی این اداره هایی که ماموریت اصلی شان خارج از تهران بود از اولویت های دولت اعلام شد و مهلت آن هم خرداد ۱۳۸۵ تعیین شد. اما چه اتفاقی افتاد؟ اختیارات زیادی به استان ها واگذار نشد و اداره های زیادی هم از تهران خارج نشد.
● آثار رشد بر سر سفره ها
بدون شک بحث برانگیزترین وعده یی که به نقل از احمدی نژاد گفته شد «آوردن نفت بر سر سفره ها» بود. هرچند احمدی نژاد به طور رسمی شعار «نفت بر سر سفره ها» را در سخنرانی های خود طرح نکرد و این شعار از ناحیه هواداران و طرفدارانش داده شد، ولی او در وعده های خود به گونه یی سخن گفت که شعار «نفت بر سر سفره ها» تلقی می شد.
محمود احمدی نژاد اولین بار در سفرهای انتخاباتی خود و در جمع مردم یاسوج به طرح نکته یی پرداخت که از دل آن شعار «درآمدهای نفتی بر سر سفره ها» درآمد. او در آنجا چنین گفت؛ «چگونه ممکن است به رشد ۵/۸ درصدی دست یافته باشیم در حالی که مردم آثار آن را بر سر سفره های خود مشاهده و لمس نمی کنند.»۱۵ او در این سفرها بیش از چهار بار به طرح این نکته پرداخت و در جمع هواداران خود در ورزشگاه شیرودی اعتقاد راسخ داشت که «آثار رشد اقتصادی باید در سفره های ملت دیده شود.» ۱۶و «امروز با وجود زحمات مدیران کشور چون محور توسعه اقتصادی عدالت نبوده است شاهد گسترش فساد و تبعیض در جامعه هستیم و قله های ثروت و دره های فقر ایجاد شده است.»۱۷ اما در این سه سال و اندی که از ریاست جمهوری احمدی نژاد می گذرد، آیا این وعده او محقق شده است؟ آیا آثار رشد شش درصدی در سفره های مردم آمده است؟ آیا مردم از درآمدهای ۲۰۰ میلیارد دلاری نفت در این مدت بهره مند شده اند؟
واقعیت های اقتصادی در این مدت چیز دیگر و خلاف وعده احمدی نژاد را نشان می دهد. بنا بر آمارهای رسمی در مدت سه سال و هشت ماه گذشته نرخ تورم که مهم ترین شاخص «ایجاد قله های ثروت و دره های فقر» است نه فقط کاهش نیافته بلکه روند افزایشی آن به گونه یی بود که اگر رکود جهانی همراه با کاهش نرخ تورم رخ نمی داد نرخ تورم که اکنون ۲۵ درصد است در دوره پایانی دولت نهم به بالاتر از ۳۰ درصد می رسید، این در حالی بود که او اقتصاد کشور را با کاهش روند نرخ تورم همراه با افزایش تولید تحویل گرفته بود به طوری که در سال ۱۳۸۴ این نرخ به ۱۲ درصد رسیده بود. (احمدی نژاد شش ماهه دوم سال ۱۳۸۴ در عمل رئیس دولت بود و نرخ تورم ۱۲ درصدی ربطی به سیاست های اقتصادی او ندارد).
از سوی دیگر اقتصاد کشور در حال حاضر به گونه یی پیش می رود که کاهش رشد تولید اقتصادی همراه با رکود بر فضای کشور حاکم شده است. به طور قطع بخشی از افزایش نرخ تورم در کشور به رشد بیش از ۱۰۰ درصدی نقدینگی برمی گردد؛ نقدینگی که بخش مهمی از آن به سمت بخش مسکن رفت و باعث رشد بیش از ۲۰۰ درصدی قیمت مسکن در کشور شد که تلاقی دیگری با وعده های رئیس جمهوری دارد.
یکی از نقدهای احمدی نژاد در دوران انتخابات ریاست جمهوری نهم به دولت های خاتمی و هاشمی، بالا بودن قیمت مسکن بود. بنا بر ادعای احمدی نژاد افزایش قیمت مسکن باعث دوری جوانان از تشکیل خانواده شده است. اینکه چرا چنین اتفاقی روی داده از نگاه رئیس جمهور فعلی به همان حضور ۱۵۰۰ موسسه و شرکت دولتی در تهران و نیز هزینه های زائد دولت برمی گشت که باعث دولت ناکارآمد شده بود؛ هزینه های زائد دولت، مسافرت های خارج از کشور، هزینه های مصرفی بالا و ناتوانی مدیران از علل ناکارآمدی دولت است.۱۸ همچنین «۶۰ درصد بودجه دولت صرف هزینه سمینارها، همایش ها و مسافرت ها می شود.»۱۹ اما وعده احمدی نژاد چه بود؟ احمدی نژاد معتقد بود «با صرفه جویی یک درصد از هزینه های جاری دولت بسیاری از مشکلات جوانان از جمله ازدواج و مسکن حل می شود.»۲۰ آیا چنین اتفاقی افتاد؟ آیا دولت در هزینه های خود صرفه جویی و مشکلات جوانان را حل کرد؟ بررسی بودجه سنواتی نشان می دهد رشد هزینه های جاری بودجه دولت در سه سال گذشته به طور متوسط بیش از
۲۰ درصد بوده است و در این میان گزارشی که نشان دهد دولت در هزینه های خود به منظور رفع مشکلات جوانان از جمله ازدواج و مسکن، صرفه جویی کند، وجود ندارد. کمااینکه در این مدت، رشد قیمت های مسکن به حدی بوده است که باعث شده سن ازدواج نسبت به دوره قبل از دولت نهم افزایش بیشتری یابد.
از سوی دیگر مسافرت های دولت و به ویژه شخص رئیس جمهور نسبت به دوره قبل نه فقط افزایش نیافته بلکه بیشتر هم شده است. احمدی نژاد نه فقط کوچک ترین دعوتی را رد نکرد، مثل دعوت برای بازی های آسیایی قطر، بلکه «در طول دو سال و ۱۰ ماه ریاست جمهوری خود ۴۷ سفر خارجی داشت.»۲۱ یعنی در هر ماه از ریاست جمهوری اش بیش از یک سفر خارجی داشته و به عبارتی پرسفر ترین رئیس جمهور کشور لقب گرفته است؛ سفرهایی که نتایج آن را باید در سرفصلی دیگر تحلیل کرد.
● جوانان
موضوع جوانان در سخنرانی های انتخاباتی محمود احمدی نژاد بیشتر حول و حوش ازدواج آنها دور می زد و به نوعی آن را یک دغدغه اجتماعی می دانست لذا برای حل آن وعده هایی را داد که یک محور آن در بالا آمد. اما مهم ترین وعده احمدی نژاد در خصوص حل مشکلات جوانان، وعده یی است که شاید او یا رئیس سازمان جوانان دولت آن را فراموش کرده باشند. رئیس دولت نهم در ۱۶ خرداد سال ۱۳۸۴ در جمع دانشجویان دانشگاه امام صادق گفت؛ «اولین لایحه ارسالی دولت من به مجلس رفع مشکلات جوانان خواهد بود.»۲۲ او همچنین در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی درخصوص تهاجم فرهنگی که جوانان را مورد هدف قرار داده و از این رو به جوانان گیر می دهند، گفت «ما معتقدیم جوانان مورد هجوم قرارگرفته را باید نجات داد و آنها را پشتیبانی و حمایت کرد نه اینکه به جوانان گیر بدهیم و آنها را محدود کنیم.» در این خصوص که رئیس جمهور چه کرد نیاز به هیچ شرح و بسطی نیست.
● دولت کریمه
دولت تبلیغی نامزد ریاست جمهوری دوره نهم و رئیس جمهوری فعلی، دولتی است کریمه و اسلامی که مبنای آن توزیع عدالت است و همه چیز در قالب عدالت تعریف می شود و لذا بدون آن نه رشد اقتصادی مفهوم دارد و نه افزایش ثروت.
او در دوران تبلیغات خود دولت های گذشته را پرهزینه و کم فایده می دانست، به همین خاطر معتقد بود دولتی که او تشکیل خواهد داد «کم هزینه و پرفایده خواهد بود و بسیاری از اختیارات دولت مرکزی را به استان ها واگذار می کنم و اداره استان ها را به مدیران بومی محول خواهم کرد.»۲۳
این نامزد ریاست جمهوری همچنین معتقد بود «ظرف پنج سال با اراده و تدبیر می توان عمده مشکلات کشور را رفع کرد و نیز در اسلام و دولت اسلامی رشد اقتصادی و افزایش ثروت بدون عدالت مفهوم ندارد.»۲۴ احمدی نژاد حتی پا را از این فراتر گذاشت و با به نقد کشیدن توسعه سیاسی دولت های وقت و قبل معیار توسعه سیاسی را «تعدد احزاب کشور، تعدد نشریات و روزنامه ها و رقابت سنگین گروه ها برای کسب قدرت»۲۵ تعریف کرد.
پس از پایان مرحله اول انتخابات و راهیابی به دور دوم احمدی نژاد مطمئن از اینکه برنده نهایی انتخابات خواهد بود به جمع نمایندگان مجلس هفتم رفت و در آنجا علاوه بر وعده های پیشین دو وعده دیگر هم اضافه کرد؛«دعوت شهردار تهران به هیات دولت»۲۶ و نیز «شفاف سازی در حوزه نفت»۲۷ که به نظر می آید این وعده ها را همراه با وعده های دیگر باید به بایگانی سپرد.
و در آخر، زمانی که رئیس جمهور برای ارائه لایحه هدفمند کردن یارانه ها به مجلس رفت، خبرنگاری از او درباره وعده های محقق نشده پرسید که احمدی نژاد جواب داد «وعده های محقق نشده نداریم.»۲۸

منصور بیطرف
پی نوشت ها؛
۱ - خبرگزاری مهر ۲۲/۲/۸۴
۲ - همان، ۱۴/۳/۸۴ در جمع مردم یاسوج
۳- همان
۴- همان، در جمع دانشجویان دانشگاه امام صادق
۱۶/۳/۸۴
۵- همان، ۲۱/۳/۸۴ در جمع مردم رفسنجان
۶- همان، ۹/۳/۸۴
۷- همان، ۹/۳/۸۴ در جمع مردم بندرعباس
۸- همان، ۱۴/۳/۸۴ در جمع مردم شهرکرد
۹- روزنامه اعتماد، ۳۰/۴/۸۷
۱۰ روزنامه اعتماد، ۹/۹/۸۷
۱۱- روزنامه اعتماد، ۱۰/۹/۸۷
۱۲- خبرگزاری مهر، ۹ ، ۱۴ ، ۱۹ و ۲۱ خرداد
۱۳- همان، ۹/۳/۸۴
۱۴- همان، ۹/۳/۸۴
۱۵- همان، ۱۴/۳/ ۸۴
۱۶- همان، ۲۲/۳/ ۸۴
۱۷- همان، ۲۲/۳/۸۴
۱۸- همان، ۱۷/۳/۸۴
۱۹- همان، ۲۱/۳/۸۴
۲۰- همان، ۹/۳/۸۴
۲۱- روزنامه ایران، ۱۱/۳/۸۷
۲۲- خبرگزاری مهر، ۱۶/۳/۸۴
۲۳- همان، ۸/۳/۸۴
۲۴- همان، ۸/۳/۸۴ و ۹/۳/۸۴
۲۵- همان، ۱۶/۳/۸۴ و /۲۱/۳/۸۴
۲۶- همان، ۲۲/۳/۸۴
۲۷و ۲۸ - همان، ۳۰/۳/۸۴

منبع : روزنامه اعتماد