قولهایی که امریکا شکست

این یك تراژدی است. سالها، معاهده منع گسترش هسته ای تنها مانع در مقابل گسترش سلاح های هسته ای در سطح جهان بوده است. این معاهده با حمایت بسیاری از كشورهای جهان توانست گسترش سلاح های هسته ای را به شكل تابو در آورد. این فشارها اكنون باعث شده است كشورهای اندكی به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای روی آورند.آفریقای جنوبی از زمان سقوط رژیم آپارتاید، راه نابودی سلاح های كشتار جمعی خود را در پیش گرفته است. كشورهای شوروی سابق مانند اوكراین هم از تجهیزات هسته ای كه در اختیار داشتند، دست كشیده اند. آرژانتین و برزیل، پس از امضای معاهدات ضد هسته ای، تلاش برای دستیابی به فن آوری پیشرفته هسته ای را متوقف كردند. حتی عراق هم برنامه تسلیحات هسته ای خود را كنار گذاشته است اما در این مورد خاص، ایجاد نظام منع گسترش هسته ای، واقعاً به مایه ننگ و شرمساری جورج بوش تبدیل شد. كنفرانس های پیشین بازنگری معاهده منع گسترش هسته ای(كه هر پنج سال یك بار برگزار می شوند) به عنوان فرصتی مناسب برای جلب حمایت جهانی از این معاهده معرفی شده اند.اما این بار، چنین وضعی رخ نداد. تمام وزن دیپلماسی واشنگتن بر تلاش برای فرار از تعهداتی متمركز شده بود كه دولت كلینتون در كنفرانس پیشین، متقبل شده بود. در نتیجه، دو هفته اول مذاكرات، تنها به بحث در مورد دستور كار این كنفرانس محدود شده بود . فقط یك هفته به مذاكرات ضروری در این خصوص اختصاص یافت.درعین حال ،مجادله اصلی میان كشورهای هسته ای وغیر هسته ای بود. كشورهای غیر هسته ای تاكید داشتند كه برای دستیابی به سلاح هسته ای تلاش نخواهند كرد. قدرت های هسته ای نیز درمقابل، تعهد به خلع سلاح را مورد توجه قرار داده بودند. حالا دولت بوش می تواند هدف این معاهده را مقابله با گسترش هسته ای بخواند، اما هدف اصلی، ایجاد جهانی عاری از سلاح های هسته ای است. مجادلات خصمانه كشورهای مختلف در كنفرانس نیویورك، در عین حال، حاكی از نارضایتی اكثر كشورهای عضو NPT است. این كشورها معتقدند كه به تعهدات خود عمل كرده و از تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای اجتناب كرده اند، اما نشانه ای از تعهد كشورهای هسته ای به خلع سلاح صرفنظر از این سلاح ها مشاهده نكرده اند. در كنفرانس پیشین بازنگری در NPT كه درسال ۲۰۰۰ میلادی برگزار شد، هیات بریتانیا به سرپرستی پیترهین تلاش كرد موافقت جمعی را برای اجرای ۱۳ گام اصلی كشورهای هسته ای در راه خلع سلاح به دست آورد. بریتانیا خود در این راه موفق بوده است. این كشور، تمام سلاح های هسته ای غیر استراتژیك خود را از رده خارج كرده است و در نتیجه، هفتاد درصد از قدرت انفجاری هسته ای خود را كاهش داده است. بریتانیا همچنین تولید مواد تسلیحاتی را متوقف كرده و تمام مواد شكافت پذیر را تحت كنترل بین المللی قرار داده است. اما این تلاش ها در صحنه واقعیت، نمود چندانی ندارد چون در سایه اتحاد بریتانیا با امریكا مخفی می ماند. امریكا نیز از سوی دیگر، موضع خود را طوری بیان می كند که گویا تعهدات در چارچوب معاهده منع گسترش هسته ای برای امریكا كاملاً اختیاری است اما برای كشورهای دیگر، اجباری است. حتی وقتی كه كنفرانس بازنگری در معاهده منع گسترش هسته ای(NPT) برگزار می شد، كاخ سفید از كنگره خواست بودجه لازم برای تحقیقات در مورد بمبهای سنگركوب هسته ای راتصویب كند. این در حالی است كه ساخت و گسترش سلاح های هسته ای جدید، بخصوص سلاح هایی كه نه برای پیشگیری، بلكه برای به راه انداختن جنگ به كار می روند، كاملاً بر خلاف وظایف امریكا است. توجیه امریكا برای ساخت بمب های سنگركوب،كاملاً این شرایط را روشن می كند. هدف این كار، نفوذ و تخریب زراد خانه های هسته ای در اعماق زمین است. در عین حال، امریكا گسترش و تولید این سلاح هسته ای را مانعی برای رسیدن به توافق چند جانبه در امور منع گسترش هسته ای نمی داند و حتی آن را تنها ابزار توقف گسترش هسته ای می خواند. به این رویكرد می توان نامهای مختلفی داد اما مسلماً هیچ دورنمایی از موفقیت مذاكرات برای مشروعیت بخشیدن به این فعالیت های امریكا وجود نخواهد داشت. بنابراین، هر گونه پیشرفتی در حل این بن بست، به زمانی موكول می شود كه رئیس جمهور دیگری به جای جورج بوش سركار بیاید که به دیپلماسی چند جانبه معتقد باشد. اما این ایده هم خطرناك است زیرا مسائل زیادی وجود دارد كه حل آنها نباید به تعویق بیفتد. یكی از نقاط ضعف بنیادین در معاهده منع گسترش هسته ای، حس خوش بینی ای بود كه در زمان پیش از وقوع فاجعه چرنوبیل نسبت به انرژی هسته ای وجود داشت. به همین جهت، معاهده ای تنظیم شد كه بر اساس آن، قدرت های هسته ای ،موظف به انتقال فن آوری صلح آمیز هسته ای به كشورهای غیر هسته ای می شدند و آنها نیز در مقابل ، باید استفاده نظامی از فن آوری هسته ای را متوقف می كردند. در آن زمان، بسیاری از كشورها هشدار دادند كه گسترش انرژی هسته ای با معاهده ای كه به منظور مقابله با سلاح هسته ای تدوین شده است، مناسبتی ندارد. بنابراین،تمایل ایران به استفاده از فن آوری پیشرفته هسته ای، مسئله عجیبی نیست. یكی از نقاط ضعف موضع غرب در این راستا، این است كه هیچ معاهده منع گسترشی، ایران را از دستیابی به برنامه هسته ای اعلام شده، باز نداشته است. بنابراین ،بهترین راهكار آن است كه ماده ای به این معاهده اضافه شود كه كشور های غیر هسته ای را از دستیابی به فن آوری چرخه سوخت هسته ای باز دارد و به همین ترتیب، راه دسترسی آنها به مواد شكافت پذیر هسته ای را نیز سد كند. اما این مسئله، نا برابری فعلی میان كشور های هسته ای وغیر هسته ای را تشدید می كند و فقط در صورتی قابل بحث خواهد بود كه در مورد خلع سلاح، شواهد متقنی به دست بیاید. با شكست كنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش هسته ای، امریكاییها خوشحال می شوندو جشن می گیرند. در چار چوب تنگ نظری امریكایی، آنها برنده شده اند. از توافق برسر معاهدات چند جانبه جلو گیری كرده اند و از انتقادات جهانی نسبت به وظایف تعهداتشان هم فرار كرده اند. اما واقعیت، آن است كه آمریكا نظام منع گسترش هسته ای را تضعیف كرده و جهان را مكانی ناامن تر از گذشته ساخته است. بنابراین اگر آنها باز هم بخواهند خطابه ای در مورد لزوم مقابله با گسترش سلاح های هسته ای ایراد كنند، كسی آنها را جدی نخواهد گرفت.

منبع : خبرگزاری آفتاب