شش وظیفه کلیدی در مدیریت منابع فناوری

در این مقاله شش وظیفه كلیدی مدیریت منابع فناوری یك شركت یا كشور شامل موجـــــودی گیری، ارزیابی، بهینه سازی، غنی سازی، نظارت و حمایت تشریح می شود. این شش فعالیت اولیه اساس عملیات، مسئولیتها، وظایف و كاركردهای مدیریت منابع فناوری (TRM) یك شركت یا كشور (كه مفهوم نسبتاً جدیدی در علم مدیریت است) تشكیل می دهند، مانند سیستم مدیریت منابع فناوری كه بر مفاهیم، ابزارها، تكنیك ها، رویه ها و سیستم های مدیریتی برای انجام موفقیت آمیز آن استوار است.
● شش وظیفه كلیدی
سیستم مدیریت منابع فناوری (TECHNOLOGICAL RESOURCE MANAGEMENT = TRM) (مورین ۱۹۸۵) یك رویكرد مدیریت وظیفه ای است كه بر ضرورت آنچه برای مدیریت موجودیها، دارائیها و منابع فناوری موردنیاز است، تمركز می كند. این شش وظیفه عبارتند از:
۱ - موجودی گیری منابع فناوری (فناوریها، تخصصها، مهارتها و...) كه در سازمان وجود دارد و یا برای رقابت پذیری و موفق بودن بایستی وجود داشته باشد‍‍؛
۲ - ارزیابی منابع فناوری ازنظر نقاط قوت و ضعف، شیوه مدیریت شركت و توان بالقوه فناوری و اقتصادی آنها؛
۳ - بهینه سازی و به كارگیری بهترین روش استفاده از منابع فناوری (مدیریت مناسب نقاط قوت و ضعف) قابلیت رقابت پذیری فناوری، موقعیت در بازار و چگونگی و توان بالقوه اقتصادی آنها؛
۴ - غنی سازی منابع فناوری (شناسایی، اكتساب، اتحاد استراتژیك، تحقیق و توسعه، ارتقا، نوآوری، بازسازی و جایگزینی منابع فناوری) و همچنین توسعه تخصصهای فناوری و مهارتهای نیروی انسانی (ازطریق استخدام، آموزش، تیم سازی و غیره...)؛
۵ - نظارت (عملكرد مراقبت) پیشرفت در محیط علمـی، فناوری و رقابتی امروز نیازمند به كارگیری یك «سیستم هوشیار و هوشمند فناوری (TECHNOLOGICAL VIGILANCE &INTELLIGENCE SYSTEM=TVIS) مناسب باشد؛
۶ - حمایت از منابع فناوری ازطریق حفاظت و نگهداری از حوزه های فناوری و مالكیت معنوی، از طریق جلوگیری از انتقال منابع فناوری، نگهداری منابع فناوری و نیروی انسانی متخصص.
این شش وظیفه كلیدی مستقل، یك پیكره واحد را تشكیل می دهند كه به عنوان یك كل برای مدیریت منابع فناوری موفق بایستی صورت پذیرد. (شكل ۱)
● اهمیت سیستم مدیریت منابع فناوری
سیستم مدیریت منابع فناوری برای شركتها (كشورها) یك سیستم عملی، با قابلیت كاربرد گسترده است كه روش مناسبی برای مدیریت منابع فناوری آنها و همچنین برای بسیج استـــراتژی های رقابتی ازنظر فناوری، ارائه می كند. درواقع، یك نحوه مدیریت وظیفه ای، عملیاتی و استراتژیك است كه روشن می سازد چه شركتها یا كشورهایی می توانند منابع فناوری مناسب داشته باشند و یا آن را به كار بگیرند و یا چه كاری می توانند انجام دهند تا از آنها در ارائه خدمات به مشتریان استفاده كنند. (عملیاتی، اجرا، كیفیت، رقابت پذیری، تخصص، مهارت و غیره). این سیستم، «چه چیز»، «چرا»، «چه وقت»، «كجا»، «چگونه» و «چه كسی» را برای كاربردهای عملیاتی و استراتژیك مشخص می كند. به عبارت دیگر، تشریح می كند كه چگونه شركتها (یا كشورها) می توانند فعالانه تحول فناوری را ازطریق مدیریت منابع فناوری خویش تضمین كنند.
● دهمین برنامه اقتصادی فرانسه
كمیسیون دولتی تحقیق و توسعه فناوری فرانسه (DF ۱۹۸۹a) در پیشنهاداتش برای دهمین برنامه اقتصادی دولت (DF.۱۹۸۹b)(۱۹۸۹-۱۹۹۰) به منظور تقویت اقتصاد فرانسه در بازار مشترك اروپا در سال ۱۹۹۲ و همچنین برای افزایش رقابت در سطح جهانی در دهه ۱۹۹۰، سیستم مدیریت منابع فناوری را در سطح ملی توصیه كرد. كمیسیون موارد ذیل را تصریح كرده است:
اهمیت مدیریت پویا و یكپارچه و بهینه سازی تمامی منابع (مالی، تجاری، انسانی، فناوری و اطلاعاتی)؛
نوآوری فناوری كه عاملـی ضروری در رقابت پذیری شركتها و صنایع است یكی از فاكتورهای اساسی برای رقابت در اقتصاد جهانی است و استراتژی های نوآوری فناوری نیز شرط واجب رقابت پذیری بین المللی است.
نوآوری فناوری بایستی با مدیریت كلان شركتها یكپارچه شود، همان طور كه بایستی به طور فزاینده ای مدیریت منابع فناوری را در شركتها به كار گرفت.
مدیریت منابع فناوری شركتها یك عامل كلیدی و بحرانی است.
این كمیسیون موارد، استفاده گسترده تری را از شش وظیفه كلیدی سیستم مدیریت منابع فناوری پیشنهاد داد.
در بحث «تقویت تحقیق و توسعه فناوری» كه به عنوان یك «تعهد ملی» مطرح شده بود، در این برنامه خاطرنشان شده است كه: «...هر شركتی كه تنها با اتكا به دانش اكتسابی و فضائل گذشته خود تولید می كند، محكوم به فنا است. رقابت پذیری یك شركت از طریق توانایی و ظرفیت آن در نوآوری مشخص می شود. منابع فناوری سازمانها در این رابطه یك فاكتور كلیدی در تولید و فرایند نوآوری و همچنین اساس رقابت پذیری بین المللی است». علاوه بر این، در ارتباط با تحقیقات فناوری و علمی، این گزارش بیان می كند كه: «... تحقیقات علمی و فناوری فقط یك جنبه از یك مجموعه موضوعات گسترده تر و پیچیده تری است كه آن، مدیریت دارائیهای فكری (از قبیل دانش و هوشمندی فناوری) در فرایند به كارگیری اصول مدیریت منابع فناوری پایه است».
● راهنمای پورتر در تنظیم استراتژی فناوری
مدیریت منابع فناوری به دلیل تحلیل سیستماتیك و یكپارچه سازی وظایف و فعالیتهای مدیریت منابع فناوری، یك متدولوژی كلی و جامع را برای تدوین استراتژی های توسعه منــابع فناوری و یكپارچه سازی آنها با استراتژی های كلان ارائه می كند. این روش به كارگیری اجزای نظام مند راهنمای مایكل پورتر را در تدوین استراتژی فناوری به طور واقعی امكان پذیر می ساهای متمایز در زنجیـــره ارزش. كه همان، موجودی گیری فناوریهای داخلی، زیر فناوریها و منابع فناوری در سیستم مدیریت منابع فناوری است.
۲ - تشخیص بالقوه فناوریهای مرتبط با دیگر صنایع كه همان فهرست كردن موجودی منابع فناوری دردسترس یا قابل دسترسی در خارج از شركت در سیستم مدیریت منابع فناوری است. (كه به صورت منابع فناوری غیرقابل دسترس توسط شركت نگه داشته شده است)
۳ - تعیین مسیر احتمالی تغییر فناوریهای كلیدی. این تركیبی از وظیفه نظارت، بخصوص زیر عملكرد پیش بینی فناوری و ارزیابی در سیستم مدیریت منابع فناوری است.
۴ - تعیین فناوریهای مناسب و تغییرات بالقوه (برای مثال تغییرات و پیشرفتهای موردنیاز برای كسب فناوریهای مناسب) كه مهمترین عامل برای مزیت رقابتی و ساختار صنعت است.
این عامل با فرضیه استراتژیك سیستم مدیریت منابع فناوری برای ساختار صنعت آینده مرتبط است و ازطریق تركیب وظایف موجودی گیری، ارزیابی، نظارت، غنی سازی و بهینه سازی فرموله می شود.
۵ - ارزیابی قابلیتهای نسبی یك شركت در فناوریهای مهم و هزینه های بهبود. این فاكتور با تحلیل استراتژیك سیستم مدیریت منابع فناوری و تركیبی از فعالیتهای موجودی گیری، ارزیابی و بویژه بهینه سازی، غنی سازی و حمایت مرتبط است.
۶ - انتخاب یك استراتژی فناوری، شامل تمام فناوریهای مهم كه استراتژی كلی رقابتی شركت را تقویت می كند.
این مورد با استراتژی توسعه منابع تكنولوژیك سیستم مدیریت منابع فناوری ارتباط دارد كه ازطریق توجه به چشم انداز استراتژیك شركت و تركیبی از تمامی شش وظیفه بویژه وظایف غنی سازی، بهینه سازی و حمایت صورت می گیرد.
۷ - تقویت استراتژی های فناوری واحدهای كسب و كار در سطح شركت.
این مورد با سیستم مدیریت منابع فناوری به عنوان یك كل ارتباط دارد. برای مثال یكپارچگی عملكردی فعالیتهای مدیریت منابع فناوری با تصمیم گیری استراتژیك سازمان در بالاترین سطح و یكپارچگی با استراتژی های شركت برای به حداكثر رساندن ظرفیت تولید ارزش در شركت و همچنین استراتژی های توسعه سازمانی و استراتژی های مدیریت تحول.
هفت اصل راهنمای پورتر و سیستم مدیریت منابع فناوری نه فقط ارتباط نزدیكی با یكدیگر دارند، بلكه در اصل، سیستم مدیریت منابع فناوری یك چارچوب مدیریت عملكردی مشخص است كه اجرای پیشنهادات پورتر را امكان پذیر می سازد.
●● نتیجه گیری
سیستم مدیریت منابع فناوری كاركردها، مسئولیتها، وظایف و فعالیتهای ویژه مدیریت منابع فناوری یك شركت (یا كشور) را مشخص می كند.
این سیستم همچنین مفاهیم، ابزارها، تكنیك هــــا، اصول مدیریتی و سیستم های موردنیاز برای انجام آنها را به منظور تعیین جشم انداز استراتژیك یك شركت (و یا كشور) درمورد فناوری و همچنین استراتژی توسعه منابع فناوری را جهت تنظیم و یكپارچـــه سازی آنها با استراتژی كلان ارائه می سازد. بنابراین، سیستم مدیریت منابع فناوری به شركتها و كشورها ابزار توسعه موقعیتهای رقابتی را براساس قابلیت رقابتی فناوری معرفی می كند. ماهیت عملكردی و تكاملی این شش وظیفه كلیدی در سیستم مدیریت فناوری و اجرایی بودن و یكپارچگی بین مسئولیتها، وظایف و فعالیتها، آنچه را كه یك شركت (یا كشور) برای تحول فناوری، برنامه ریزی استراتژیك و مدیریت استراتژیك نیاز دارد، فراهم می سازد. (كسب منابع فناوری مناسب،‌انجام اقدامات مناسب و بهره برداری از آنها در ارائه خدمات شركت یا كشور به مشتریان خود) و واكنش به نوسانات فناوری و تهدیدات رقابتی ناشی از آن. درنتیجه، مدیریت منابع فناوری، به عنوان یك كاركرد مدیریتی و به عنوان یك سیستم مدیریت، قابلیت كاركرد گسترده و موثر خود را چه برای یك شركت و چه برای یك كشور ثابت كرده است. به علاوه این سیستم تكمیل شده و درحــال حاضر برای كاربردهای گسترده تری در شركتها، موسسات آموزشی،
▪ نهادهای دولتی و هر سازمانی آماده است كه منابع فناوری را مدیریت كند. اصول سیستم مدیریت منابع فناوری عبارتند از:
- شش وظیفه كلیدی مشخص مدیریت منابع فناوری؛
- تشریح عملكرد مدیریت منابع فناوری یك شركت (یا كشور) و كاركردها،
مسئولیتها، وظایف و فعالیتهای روز به روز آن؛ - مفاهیم، ابزارها، تكنیك ها، اصول مدیریتی و سیستم های تكمیلی مدیریت منابع فناوری یك شركت یا كشور بویژه برای:
انجام روز به روز وظایف كلیدی مدیریت منابع فناوری؛
مدیریت دانش فنی، تخصص، خلاقیت و نوآوری كارشناسان برای بازسازی قابلیت رقابتی؛
تدوین و به كارگیری استراتژی های توسعه منابع فناوری؛
یكپارچه سازی استراتژی های مدیریت منابع فناوری با استراتژی های كلی؛
جهت دادن استراتژی ها در راستای به حداكثر رساندن ظرفیت تولید و ارزش افزوده؛
بسیج توسعه سازمانی و ایجاد تحول در استراتژی ها برای انجام تحولات فناوری موردنیاز در شركت.

پی.جی رافرتی (P.J.RAFFERTY) و جی مورین (J.MORIN) نویسندگان این مقاله هستند.
ترجمه: گروه مدیریت فناوری سازمان مدیریت صنعتی

منبع : ماهنامه تدبیر