بوم‌ شناسی

در جهان زنده، هیچ جانداری جدا از دیگر جانداران زندگی نمی‌کند، بلکه به روش‌های گوناگون با آن‌ها در ار تباط است . گاهی ارتباط بین دو جاندار چنان نزدیک می‌شود که پیکر یکی کاشانه‌ی دیگری می‌شود. این اقامت گاهی به صورت تهاجمی و بدون اجازه‌ی صاحبخانه صورت می‌گیرد. در این حالت، مهاجم با ولع تمام صاحب‌خانه را می‌دوشد.
اما گاهی موجر و مستاجر رابطه‌ی صمیمانه‌ای با هم برقرار می‌کنند. به گونه‌ای که موجر در برابر دریافت اجاره ‌بها، به روش‌های گوناگون به مستاجر یاری می‌رساند. این رابطه، گاهی چنان عاشقانه می‌شود که زندگی بدون دیگری امکان‌پذیر نیست. در این‌جا نمونه‌ی شگفت‌انگیزی از این گونه رابطه معرفی می‌شود.
سرزمین‌های گرمسیری در سراسر جهان، رستنگاه درختان آکاسیا هستند. بسیاری از گونه‌های این درختان خارهایی دارند که آن‌ها را در نظر جانوران گیاه‌خوار ناخوشایند می‌سازد. در سال ۱۸۷۴ میلادی، توماس بلت(Tomas Belt) گونه‌ای از درختان آکاسیا را معرفی کرد که مورچه‌هایی از جنس Pesudomyrmex خارهای متورم و تو خالی آن‌ها را به عنوان اقامتگاه همیشگی خود برگزیده بودند. از آن زمان، در این مورد که آیا این مورچه‌ها به‌راستی برای آکادسیا سودمند هستند یا نه، مجادله‌های زیادی بین دانشمندان درگرفت.
این پرسش سرانجام در سال ۱۹۶۴ میلادی به کوشش دانیل جانزن(Daniel Janzen)، که در آن زمان دانشجوی دانشگاه برکلی کالیفرنیا بود، پاسخ داده شد. او دریافت که مورچه‌های کارگری که روی شاخه و برگ‌های گیاه رژه می‌روند، جانورانی را که به گیاه نزدیک می‌شود، در هر اندازه‌ای که باشند، نیش می‌زنند و به این ترتیب، گیاه و در حقیقت خانه‌ی خود و نسل‌های پس از خود را از یورش گیاه‌خواران نگهداری می‌کنند.
هم‌چنین، وقتی شاخه‌های گیاه دیگری با درخت آکاسیا تماس پیدا می‌کند، این مورچه‌ها پوست شاخه‌ها را حلقه‌وار بر می‌دارند و ارتباط فلوئمی بخش‌های پایینی و بالایی شاخه‌ها را قطع می‌کنند و به این ترتیب، شاخه‌های یورش‌گر را نابود می‌کنند. مورچه ها با این کار، از لابه لای رستنی‌های پیرامون که رشد تندی دارند، برای آکاسیا سوراخی به سوی نور باز می‌کنند.
جانزن به آزمایش جالبی دست زد. او با دور کردن مورچه‌ها از درخت، با کمک سم یا با قطع کردن خارهای متورم,، مشاهده کرد که رشد گیاه آهسته شد و سرانجام گیاه در نتیجه یورش حشره‌ها یا سایه‌اندازی گونه‌های پیرامون، از بین رفت. او هم ‌ چنین دید که به‌ندرت پیش می‌آید که یک درخت آکاسیا به طور طبیعی بدون این مورچه‌های نگهبان باشد. در این صورت، آن درختان در ادامه ‌ی زندگی خود با مشکل روبه رو می‌شدند و سرانجام از بین می‌رفتند. در حالی که درختانی که پادگان‌های آن‌ها از مورچه پر بود، به تندی رشد می‌کردند، به بلندی ۶ متر دست می‌یافتند و بالاتر از رستنی‌های پیرامون قد بر می‌افراشتند.
این مورچه ها تنها در گونه‌های خاصی از آکاسیا سکنی می‌گزینند و به طور کامل به آن‌ها وابسته‌اند. در پایه‌ی خارهای متورم این گونه‌ها، غده‌های شهدی وجود دارد که منبع غذایی خوبی برای این نگهبان‌های همیشه هوشیار است. علاوه بر این، مواد پروتئینی ویژه‌ای که در نوک برگچه‌های این گیاهان اندوخته می‌شود، نیتروژن مورد نیاز مورچه‌ها را فراهم می‌سازند.
مانند همیشه، پاسخ دادن به یک پرسش، باعث به وجود آمدن پرسش‌های دیگری می‌شود. هر چند این مورچه‌ها هر روز درخت آکاسیا را آب و جارو می کنند و حتی از هاگ‌های قارچ ها، دانه‌های گرده و تارهای عنکبوت ها هم نمی‌گذرند،این درختان همانند بسسیاری از گیاهان گلدار برای گرده‌افشانی به زنبورها و سایر حشرها وابسته‌اند. اما این حشره‌ها چگونه از خطر حمله‌ی مورچه‌ها در امان می‌مانند و به گرده افشانی گیاهان آکاسیا می‌پردازند؟
دو جانور شناس به نام‌های ویلمر(Pat Willmer) و استون(Graham Stone) عقیده دارند که آن‌ها در این راه از خود گیاه کمک می‌گیرند. آن‌ها در فصل گلدهی گیاه آکاسیا، سربازان همیشه هوشیار آکاسیا و حشره‌های گرده‌افشان آن‌ها به دقت زیر نظر گرفتند و دریافتند که وقتی جوانه‌ی گل‌ها بسته است، مورچه ها مدام در اطراف آن ها پاسبانی می دهند . اما وقتی گل‌ها شروع به باز شدن می‌کنند، مورچه‌ها‌ی ناگهان غیبشان می‌زند. به نظر می‌رسد که گل‌ها به احتمال زیاد در دانه‌های گرده موادی را علیه مورچه‌ها تولید می‌کنند که این مواد، مورچه‌ها را از گل‌ها دور می‌کنند.
حشره‌های گرده افشان نیز با بهره‌برداری از چنین موقعیتی، به سوی گل‌ها یورش می‌برند و دانه‌های گرده را با خود می‌برند. سرعت عمل حشرات گرده افشان به اندازه‌ای است که گلی که در صبحدم شکفته می‌شود، در امیانه‌ی روز، همه‌ی دانه‌های گرده خود را از دست می‌دهد. با مسن‌تر شدن گل، مورچه‌ها به سر پست‌های ‌خود بر می‌گردند و پاسبانی از گل و دانه‌ی در حال رشد موجود در درون آن را از سر می‌گیرند.
اما این که مواد ضد مورچه با چه سازو کاری مورچه‌ها را از گل‌های شکفته شده دور می‌کنند و ماهیت شیمیایی آن‌ها چیست، پرسشی است که دانشمندان برای دستیابی به پاسخ آن تلاش می‌کنند.

http://www.sasan۱۱.blogfa.com