در این مکان سیگار نکشید

طبق آمارهای جدید تخمین زده شده که حداقل چهار و نیم میلیون نوجوان در آمریکا سیگاری هستند. متاسفانه بیشتر از ۹۰ درصد از نوجوانان سیگاری در آینده بزرگسالان سیگاری خواهند شد که با مشکلات جدی روبه‌رو هستند. عواقب سیگار کشیدن در بزرگسالان کاملا مشخص است. با این وجود شروع استفاده از سیگار در نوجوانان، قدم اول اعتیاد به سیگار در بزرگسالان است. نوجوانان سیگاری از مشکلات تحصیلی و سلامتی متعددی رنج می‌برند که کلیه ابعاد زندگی آنان را در سال‌های بعد تحت تاثیر قرار می‌دهد. انجمن سرطان آمریکا کاهش ۱۰ درصدی در تعداد نوجوانان سیگاری را تا پایان سال ۲۰۱۵ هدف قرار داده است.
اعتیاد به سیگار در واقع معضلی است که نوجوانان هم در آن شریکند و مشکلاتشان را در بزرگسالی خود به دوش می‌کشند.
● دلایل اعتیاد به سیگار در نوجوانان
برخی چنین تصور می‌کردند که روی آوردن نوجوان به سیگار، بخشی از رشد اجتماعی او تلقی می‌شود و نه اعتیاد. البته امروزه دلایلی که برای روی آوردن نوجوانان به سیگار در نظر گرفته می‌شوند، با گذشته متفاوت‌اند. مطالعات اخیر نشان داده‌اند بر خلاف آنچه تصور می‌شد، نوجوانان سیگار کشیدن را نه به تبعیت از رفقای سیگاری خود انجام می‌دهند، بلکه از احساسی که سیگار کشیدن به آنها می‌دهد، لذت می‌برند. مطالعه‌ای در دانشگاه ماساچوست روی اعتیاد به سیگار در نوجوانان انجام شد و نشان داد که کودکان احساس آرامش حاصل از سیگار کشیدن را دوست دارند. مواجهات مکرر قبلی با تبلیغات سیگار هم نقش مهمی‌ را در انتخاب سیگار از سوی نوجوانان ایفا می‌کند. در نهایت، نوجوانی که والدین سیگاری دارد، بیشتر از سایرین در معرض خطر سیگاری شدن است.
● چگونه نیکوتین بر مغز اثر می‌گذارد؟
نیکوتین در مغز بر گیرنده‌های کولینرژیک که اغلب به وسیله استیل‌کولین فعال می‌شوند، اثر می‌کند. استیل‌کولین در مغز و نیز در دستگاه عصبی محیطی ساخته می‌شود. ساختمان شیمیایی نیکوتین شبیه استیل‌کولین است و می‌تواند گیرنده‌های کولینرژیک را فعال کند. استفاده طولانی‌مدت از نیکوتین موجب افزایش تعداد گیرنده‌های کولینرژیک و حساس شدن گیرنده‌ها به نیکوتین و استیل‌کولین می‌شود. این تغییرات در اعتیاد به نیکوتین دخیل هستند. وقتی اعتیاد رخ می‌دهد، فرد باید به طور منظم مغز را با نیکوتین تغذیه کند تا بتواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. اگر سطح نیکوتین بدن افت کند، فرد معتاد به سیگار احساس ناراحتی کرده و به سندرم ترک مبتلا خواهد شد.
همچنین نیکوتین با مکانیسمی ‌مشابه هروئین و کوکائین، موجب آزادسازی دوپامین می‌شود. این مکانیسم سبب احساس رضایتی می‌شود که سیگاری‌ها پس از مصرف سیگار تجربه می‌کنند.
● دارودرمانی ترک سیگار
▪ درمان با جایگزینی نیکوتین(NRT):
درمان با جایگزینی نیکوتین، خط اول درمانی مورد تایید FDA برای ترک اعتیاد بزرگسالان است. کمیته سوء‌مصرف مواد آکادمی ‌طب اطفال آمریکا پیشنهاد کرده که در افرادی که بیشتر از ۱۰ نخ سیگار در روز مصرف می‌کنند، درمان با جایگزینی نیکوتین موثر است. درمان با جایگزینی نیکوتین به شکل برچسب پوستی، آدامس، اسپری استنشاقی و آب‌نبات موجود است. البته این ترکیبات برای استفاده در بیماران ۱۷ سال و کم سن‌و‌سال‌تر مورد تایید FDA قرار نگرفته است. در مطالعات محدودی، ایمنی و اثربخشی درمان با جایگزینی نیکوتین در نوجوانان مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه آن که این محصولات اثربخشی مشابهی در این گروه سنی دارند و عوارض جانبی آنان نیز مشابه است.
گزارش‌هایی وجود دارند مبنی بر اینکه استفاده از درمان با جایگزینی نیکوتین در بزرگسالان خود با خطر سوء‌استفاده از این ترکیبات همراه است، اما نتایج یک تحقیق دیگر نشان داده که درمان با جایگزینی نیکوتین در نوجوانان مشکل‌ساز نیست و خطر سوء‌مصرف را افزایش نمی‌دهد.
▪ بوپروپیون:
بوپروپیون، یک داروی غیرنیکوتینی است که برای ترک سیگار در بزرگسالان مورد تایید قرار گرفته است. این ترکیب اولین بار با نام Wellbutrin-SR وارد بازار شد و با این نام تجاری برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار ‌گرفت. به عنوان یک اندیکاسیون تایید نشده، از بوپروپیون برای درمان علایم ADHD در کودکان استفاده می‌شود. بوپروپیون با نام تجاری «زیبان» (Zyban)، از سوی FDA برای درمان اعتیاد به دخانیات مورد تایید قرار گرفته است. همچنین روی جعبه آن هشدار درباره خطر خودکشی کودکان ذکر شده است. بوپروپیون را نباید در بیمارانی که سابقه تشنج، بولیمیا یا آنورکسی را در گذشته داشته‌اند، تجویز کرد.
▪ وارنیکلین:
این دارو با نام تجاری «چانتیکس» (Chantix) تنها در ترک سیگار بزرگسالان کاربرد دارد و یک آگونیست انتخابی برای گیرنده‌های نیکوتینیک استیل‌کولین است. وارنیکلین آثار نیکوتین را با فعال‌کردن این گیرنده‌های مغزی تقلید می‌کند. هم‌چنین وارنیکلین، آنتاگونیست نیکوتین است و جلوی ورود آن را به مغز می‌گیرد، در نتیجه احساس لذت حاصل از سیگار کشیدن حذف می‌شود.
دوز مصرفی این دارو ارتباطی با تعداد نخ سیگارهای مورد استفاده در روز ندارد. دوز معمول شروع این دارو، روزانه ۵/۰ میلی‌گرم برای سه روز اول شروع درمان است. سپس همین دوز دو بار در روز برای روزهای چهار تا هفت ادامه می‌یابد. بعد از روز هفتم، دوز دارو را کاهش داده و برای مدت ۱۲ هفته آن را به میزان ۱۲ میلی‌گرم دو بار در روز ادامه می‌دهیم.
● عوارض جانبی بوپروپیون
در اواخر سال ۲۰۰۷ میلادی، FDA علایم عصبی ‌روانی مشاهده شده را در بیماران تحت درمان با وارنیکلین گزارش کرد. این سازمان در فوریه ۲۰۰۸ میلادی نیز یک شورای سلامت ملی متشکل از مسوولان بهداشت، بیماران و کادر درمانی تشکیل داد تا درباره خطرات احتمالی تجویز این دارو در بیماران کسب اطلاع کند. البته این شورا هنوز نمی‌داند که آیا این علایم ناشی از دوره ترک سیگار است یا خود داروی وارنیکلین موجب ایجاد آنها شده است. به نظر می‌رسد که این علایم عصبی‌روانی حتی در بیمارانی که درمان با وارنیکلین را ادامه داده‌اند ولی سیگار را هنوز ترک نکرده‌اند هم وجود دارد.
به هر حال، همه بیماران تحت درمان با وارنیکلین باید از لحاظ علایم عصبی- روانی شامل تغییرات رفتاری، بی‌قراری، خلق افسرده، افکار خودکشی و برنامه‌ریزی برای خودکشی تحت نظر قرار گیرند. در گزارش‌هایی که پس از ورود وارنیکلین به بازار تهیه شده، مواردی از بدتر شدن علایم بیماری روانی قبلی در بیماران تحت درمان برای ترک سیگار وجود دارد.
متاسفانه بیماران با مشکلات روانی جدی نظیر اسکیزوفرنی، اختلالات خلقی و اختلال افسردگی اساسی در مطالعات پیش از ورود به بازار داروی وارنیکلین شرکت داده نشده بودند و ایمنی و اثربخشی این دارو در این گروه بیماران به اثبات نرسیده بود.
تا به امروز وارنیکلین برای تجویز نوجوانان مورد تایید قرار نگرفته و مطالعات چاپ‌شده‌ای نیز که به بررسی ایمنی و اثربخشی وارنیکلین در نوجوانان پرداخته باشد، وجود ندارد. البته شرکت داروسازی تولیدکننده این دارو مشغول فراهم آوردن امکانات برای انجام مطالعه‌ای در زمینه بررسی اثربخشی و ایمنی این دارو در نوجوانان ۱۲ تا ۱۶ ساله است. اگر این دارو از مطالعه مذکور سربلند بیرون بیاید، دارویی کارآمد در میان تعداد محدود داروهای موجود در زمینه ترک سیگار نوجوانان خواهد بود.
● پیشرفت‌های به دست‌آمده
در سال‌های اخیر پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه راهکارهای ترک سیگار انجام شده است. محققان هنوز هم سرگرم انجام مطالعات بالینی دقیق‌تر روی نوجوانان سیگاری و یافتن راه‌های درمانی کم‌خطر و در عین حال موثر در آنان هستند. خوشبختانه آگاهی روزافزون در زمینه بیماری‌های مرتبط با سیگار در بزرگسالان نیز به نوجوانان اخطار می‌دهد که سیگار نکشند یا اگر به آن دچارند، در جهت ترک سیگار گام بردارند.

دکتر شیرین میرزازاده

منبع : هفته نامه سپید