جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ، استان کردستان

استان كردستان منطقه‌ای كاملاً كوهستانی است كه از مریوان تا دره قزل اوزن و كوه‌های زنجان جنوبی در مشرق گسترده شده است. ناهمواری‌های این استان كه تحت عنوان ناحیه كوهستانی كردستان مركزی بررسی می‌شود، مشتمل بر دو بخش غربی و شرقی است. این دو قسمت از نظر شكل پستی و بلندی و جنس زمین متفاوتند.
قسمت وسیعی از سنندج، مریوان و سرزمین‌های اطراف آن‌ها تا جنوب كردستان بخش كوهستانی غربی را تشكیل می‌دهد. در این ناحیه، یكنواختی و سستی جنس زمین اَشكال مشابهی را به وجود آورده كه از ویژگی‌های آن كوه‌های گنبدی شكل با شیب یكنواخت و ملایم همراه با درّه‌های باز است. این یكنواختی را طبقات آهكی سخت و سنگ‌های درونی كه بین لایه‌های سست ظاهر می‌شوند، درهم ریخته و آن را به صورت صخر‌ه‌های عریان درآورده است. نوع مشخص این ناهمواری‌ها،‌ ناحیه كوهستانی چهل چشمه در بین مریوان و سقز است كه دنباله پستی و ‌بلندی‌های این ناحیه را در جنوب و مشرق، تشكیل داده‌اند و دامنه غربی آن تا داخل كشور عراق كشیده شده است. در این ناحیه شعبه‌های رود قزل اوزن در شرق و شمال شرقی و رود سیران در جنوب چهره زمین را به طور كامل تغییر داده‌اند.
بخش كوهستانی شرقی، قسمت‌های شرقی سنندج را در بر می‌گیرد و در حد فاصل ناحیه غربی و شرق، یك رشته از ارتفاعات آتشفشانی شمالی ـ جنوبی را به وجود می‌آورد. در شرق این رشته كوه، شهرستان‌های قروه و بیجار قرار گرفته‌اند كه شكل زمین در آنها با پستی و بلندی‌های ناحیه غربی به كلی متفاوت است. از ویژگی‌های این ناحیه، وجود یك حصار كوهستانی متشكل از سنگ‌های دگرگونی و رسوبی است كه دشت‌های مرتفع هموار و تپه ماهوری را احاطه كرده است. در این ناحیه به استثنای كوه‌های بیجار، دشت‌های نسبتاً وسیعی نیز وجود دارد. این دشت‌ها به وسیله شعبه‌های رود قزل‌اوزن قطع شده و به صورت تپه ماهور در آمده‌اند. مرتفع‌ترین دشت این ناحیه «هوه‌تو» خوانده می‌شود كه با 2200 متر ارتفاع در شمال سنندج واقع شده است. بلندترین كوه‌های این ناحیه، شاه‌نشین در شمال بیجار، شیدا در مركز و پنجه علی بین قروه و سقز است.
استان كردستان به طوركلی تحت تأثیر دو جریان عمده هوای گرم و سرد قرار دارد و اقلیم‌های گوناگونی را به وجود می‌آورد. بیش‌ترین میزان بارش جوی در ناحیه غربی استان (شهرهای بانه و مریوان) حدود 800 میلی‌متر در سال و كم‌ترین میزان بارندگی آن در ناحیه شرقی حدود 400 میلی‌متر در سال است. میزان نزولات جوی در قسمت مركزی استان (شهرهای سقز و سنندج) نزدیك به 500 میلی‌متر در سال است.
تمام قلمرو استان در بهار و تابستان آب و هوایی خنك و معتدل دارد. مقایسه ارقام میانگین‌ دمای ماه‌های مختلف سال در مركز استان نشان می‌دهد كه متوسط دمای روزانه در اردیبهشت ماه 16/1 و در مهرماه 16/9 درجه سانتی‌گراد است. میانگین دمای ماه‌های این دوره از 22 تا 28 درجه سانتی‌گراد متغیر است. این درجه، دمای مطلوبی برای صنعت گردشگری می‌باشد. از این‌رو 6 ماه از سال در مركز استان كردستان برای جریان جهانگردی بهترین و مناسب‌ترین ایام به حساب می‌آید.
سردترین ماه سال در شهرستان سنندج، بهمن‌ماه است كه حداقل دمای آن به حدود یك درجه زیر صفر می‌رسد. تعداد روزهای یخبندان در سنندج 92 روز در سال گزارش شده است.
در پهنه استان كردستان پاره اقلیم‌های گوناگونی وجود دارد كه در زیر به انواع و نواحی مشخص آن اشاره می‌شود:
- دره میرآوا (امیرآباد) كه زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل دارد.
- مسیر سنندج به سمت سقز (دشت اوباتو) كه زمستان‌های فوق‌العاده سرد و تابستان‌های معتدل دارد.
- مسیر مریوان به بندر دزلی كه زمستان‌های سرد با یخبندان‌های طولانی دارد و در فصل تابستان روزهای آن گرم و شب‌های آن خنك است.
- ناحیه اورامانات كه آب و هوای آن مرطوب و معتدل است.
- مسیر سنندج به مریوان كه اقلیمی نیمه خشك و نیمه مرطوب دارد. نفوذ توده‌های مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان و دریاچه زریوار تأثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگل‌های انبوه بلوط و گونه‌های مختلف درختان جنگلی شده است. پوشش گیاهی این ناحیه مناظری شگفت‌انگیز و باشكوه دارند.
از آنجا كه تنوع اقلیمی همراه با سایر شرایط مناسب، از جاذبه‌های مهم در صنعت جهانگردی به شمار می‌رود و جهانگردان خواهان دمای مطلوب و مطبوعی (25-22 درجه سانتی‌گراد) هستند، استان كردستان به ویژه در فصول بهار و تابستان از این نظر بسیار مناسب و دارای قابلیت‌های جهانگردی ویژه است.