دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا


کتابخانه‌ ملی‌ تبریز


کتابخانه‌ ملی‌ تبریز
● تاریخچة‌ تأسیس‌ کتابخانه‌ ملی‌ تبریز:
کتابخانه‌ به‌ منزلة‌ یک‌ نهاد اجتماعی‌ از دیرباز همیشه‌ بازتابی‌ از شرایط‌ زمان‌ بوده‌ وباپیشرفت‌ و رشد جامعه‌ متحول‌ شده‌ و با انحطاط‌ آن‌ روبه‌ نیستی‌ می‌ رود و از رونق‌ باز می‌ایستد و از آنجایی‌ که‌ کتاب‌ و کتابخانه‌ ،شناسنامه‌ تمدن‌ و فرهنگ‌ هر جامعه‌ محسوب‌ شده‌، بخش‌ جدایی‌ از ساختار اجتماعی‌ نبوده‌ و نخواهد بود. تفکر و اندیشه‌ ایرانیان‌ از قدیم‌ الایام‌ در جهت‌ پیشرفت‌ علم‌ و ادب‌ شاخص‌ بوده‌ و تبلور ایجاد کتابخانه‌ ازسوی‌ متولیان‌ حرکت‌ مهم‌ فرهنگی‌ از زمانهای‌ گذشته‌ وحال‌ تحسین‌ برانگیزمی‌ باشد .
درشهر تاریخی‌ تبریز هم‌ که‌ روزگارانی‌ مرکز علم‌ و هنر ومنبع‌ تحقیق‌ و تتبع‌ وملجأ فضلا و دانشمندان‌ و مرجع‌ صنعتگران‌ و هنرمندان‌ بود و کتابخانه‌ های‌ مهم‌ و نسخ‌ نفیس‌ معتنابه‌ وجود داشت‌ و همواره‌ صدها تن‌ خوشنویس‌ و مُذهِّب‌ و نقاش‌ و ُمجلَّد مشغول‌ استنساخ‌ و تذهیب‌ و تصویرسازی‌ و تجلید بودند ،خوشبختانه‌ هنوز روح‌ کتاب‌ دوستی‌ و علاقه‌ به‌ مطالعه‌ ، زنده‌ و اهمیت‌ شایان‌ این‌ مسئله‌ ،روشن‌ و مورد توجه‌ است‌ .
سالهاقبل‌ (در سال‌ ۱۹۹۲ )یکی‌ از رجال‌ روشنفکر آذربایجان‌ یادگار جاویدانی‌ از خود در مرکز آذربایجان‌ به‌ جاگذاشت‌ و مرجع‌ و کانونی‌ برای‌ عدة‌ بی‌ شماری‌ از طالبان‌ ادب‌ ودانش‌ بناکرد که‌ هنوز بنام‌ آن‌ خادم‌ صدیق‌ «کتابخانه‌ دولتی‌ تربیت‌ » نامیده‌ می‌شود وکتب‌ سودمندی‌ که‌ به‌ دقت‌ تمام‌ انتخاب‌ و تهیه‌ و دراین‌ کتابخانه‌ قرار داده‌ شده‌ مورد استفاده‌ طلاب‌ علوم‌ قرارمی‌ گیرد.
نظربه‌ اینکه‌ به‌ علت‌ کثرت‌ جمعیت‌ شهر تبریز و رشد فکری‌ مردم‌ آن‌ وتعداد روزافزون‌ مراجعه‌ کنندگان‌ وبه‌ علت‌ دوری‌ از مرکز شهر و عدم‌ تناسب‌ ساختمان‌ ،این‌ قرائتخانه‌ نمی‌ توانست‌ نیازمندی‌ معنوی‌ سکنه‌ شهر رامرتفع‌ سازد،علی‌ الخصوص‌ که‌ فاقد سالن‌ وسیع‌ مطالعه‌ بود لذا در زمستان‌ سال‌ ۱۹۵۵ بنابه‌ پیشنهاد آقای‌ علی‌ دهقان‌ (مدیرکل‌ فرهنگ‌ وقت‌ )اداره‌ فرهنگ‌ تبریز درصدد برآمد که‌ بنای‌ مناسبی‌ باوسایل‌ کافی‌ وسالن‌ مطالعه‌ وسیع‌ در وسط‌ شهر ایجاد نماید وبه‌ همین‌ منظور از عده‌ای‌ از اشخاص‌ بصیر و دانشمند و علاقه‌ مندان‌ به‌ علم‌ و دانش‌ دعوت‌ به‌ عمل‌ آورد ویک‌ هزار ویکصد متر مربع‌ زمین‌ به‌ طور رایگان‌ در اختیار این‌ عده‌ که‌ شورای‌ کتابخانه‌ راتشکیل‌ داده‌ بودند گذاشت‌ .
شورای‌ کتابخانه‌ باجمع‌ آوری‌ اعانه‌ از مردم‌ ،عملیات‌ ساختمانی‌ قرائتخانه‌ را آغازکرد ودر تیرماه‌ سال‌ ۱۹۵۷ ساختمان‌ کتابخانه‌ بایک‌ باب‌ تالار مطالعه‌ به‌ طول‌ ۵/۲۰ و عرض‌ ۱۰ مترو مخزن‌ کتاب‌ در سه‌ طبقه‌ و سالن‌ کوچکی‌ جهت‌ کتابخانه‌ مخصوص‌ و کودکان‌ و همچنین‌ تالار طبقه‌ دوم‌ برای‌ سخنرانی‌ ها و اجتماعات‌ فرهنگی‌ و با چند هزار جلد کتاب‌ برای‌ استفاده‌ مراجعین‌ آماده‌ گشت‌ و از نخستین‌ روز افتتاح‌ با وجود قلت‌ تعداد کتب‌ ، کثرت‌ مراجعین‌ به‌ حدی‌ رسید که‌ غالبا"عده‌ای‌ در تالار مطالعه‌ کتابخانه‌ برای‌ خالی‌ شدن‌ صندلی‌ و امکان‌ استفاده‌ به‌ انتظار می‌ ایستادند .بدون‌ گزافگویی‌ باید گفت‌ که‌ ساختمان‌ کاخ‌ پرشکوه‌ کتاخانه‌ ملی‌ در کمترین‌ مدت‌ به‌ نازلترین‌ قیمت‌ در شهر تبریز بنا گردید، تنها در سایة‌ همت‌ و مساعدت‌ ملی‌ آذربایجانیان‌ عزیز انجام‌ پذیرفت‌ . نظر اجمالی‌ به‌ بیلان‌ درآمد و هزینه‌ کتابخانه‌ ،علاقه‌ وهمت‌ مردم‌ فرهنگ‌ پرور و نیز دقت‌ و توجه‌ هیأت‌ مؤسسین‌ کتابخانه‌ را در صرفه‌ جویی‌ مخارج‌ ساختمان‌ به‌ ثبوت‌ می‌ رساند.
همچنین‌ به‌ موازات‌ جمع‌ آوری‌ اعانه‌ جهت‌ ساختمان‌ کتابخانه‌ ،اقدامات‌ اساسی‌ برای‌ گردآوری‌ کتاب‌ معمول‌ می‌ گردید.
کتابخانه‌ ملی‌ تبریز به‌ منظور جلب‌ کمکهای‌ مؤسسات‌ بزرگ‌ علمی‌ وادبی‌ دنیا اقدامات‌ اساسی‌ به‌ عمل‌ آورده‌ و با مراکز مهم‌ پخش‌ کتاب‌ جهان‌ در تماس‌ و مکاتبه‌ بود.از نتایج‌ سودمندی‌ که‌ ازاین‌ اقدامات‌ عاید گردید می‌توان‌ شناسایی‌ یونسکو را نام‌ برد .اداره‌ فعالیت‌های‌ فرهنگی‌ یونسکو علاوه‌ بر تعهد کمک‌های‌ بیشتری‌ در زمینة‌ تهیه‌ وسایل‌ مورد نیاز کتابخانه‌ ملی‌ و جلب‌ کمک‌ مؤسسات‌ دیگر ،قرائت‌خانه‌ ملی‌ تبریز را به‌ عنوان‌ کتابخانه‌ امانتدار یونسکو شناخته‌ و حق‌ استفاده‌ از کلیه‌ انتشارات‌ یونسکو رابه‌ این‌ کتابخانه‌ قایل‌ شده‌ ست‌ .
مؤسسة‌ آتلانتیک‌ در آمریکا ،کتابخانه‌ بین‌ المللی‌ جوانان‌ در مونیخ‌ آلمان‌ ،بنگاه‌ پخش‌ کتاب‌ در واشنگتن‌ و مؤسسه‌ جغرافیایی‌ بین‌ المللی‌ و مراکز انتشارات‌ دانشگاه‌های‌ بزرگ‌ کشورهای‌ مترقی‌ از مؤسساتی‌ هستند که‌ کتابخانه‌ دائما"باآنها درتماس‌ بوده‌ واز مساعدت‌های‌ آنان‌ بهره‌ مند می‌ شد.
کتابخانه‌ ملی‌ تبریز از بدو تأسیس‌ ،کتابخانه‌ای‌ است‌ که‌ شهرت‌ جهانی‌ دارد و محققان‌ خارجی‌ نیز مانند دانشمندان‌ ایرانی‌ آن‌ رایکی‌ از کتاب‌خانه‌های‌ پر ارزش‌ جهانی‌ محسوب‌ می‌ دارند وارجش‌ می‌نهند .شاید بدون‌ مبالغه‌ کتابخانه‌ ملی‌ تبریز تنها کتابخانه‌ای‌ باشد که‌ طالبان‌ علم‌ و صاحبان‌ ذوق‌ و مطالعه‌ برای‌ به‌ بدست‌ آوردن‌ جا نوبت‌ می‌گیرند و همین‌ موضوع‌ در نشریات‌ خارجی‌ نیزمنعکس‌ شده‌ است‌ و از اقطار واکناف‌ مراجعاتی‌ می‌کنند و از نسخ‌ نادر و شاید منحصر به‌ فردآن‌ عکس‌ برداری‌ می‌ نمایند.
منبع : بنیاد اندیشه اسلامی