آیا " حجاب" از اهداف انقلاب اسلامی بود؟

عكس ها و فیلم های به جا مانده از دوران مبارزات انقلابی مردم ایران در قبل از ۲۲ بهمن ۵۷، نشانگر آن است كه زنان بسیاری در این انقلاب حضور داشتند كه مقید به حفظ حجاب نبودند، هر چند تعدادشان بسیار كمتر از زنان محجبه ای بود كه در فعالیت های انقلابی مشاركت داشتند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، در ماه های نخست، نسبت به زنان، در باره حجاب، محدودیت های خاصی اعمال نمی شد.
در روزنامه های آن ایام، تیترهای فراوانی از قول مسوولان انقلاب وجود دارد كه تصریح كرده اند اجباری در باره حجاب وجود ندارد. حتی در یكی از شماره های روزنامه اطلاعات به نقل از دادستان كل انقلاب آمده است كه "مزاحمان خانم های بی حجاب، ضد انقلابی هستند."
از این رو، پرسشی كه مطرح می شود، این است كه آیا احیای حجاب اسلامی یكی از اهداف انقلاب مردم ایران بوده است و اگر چنین است حضور زنان بی حجاب در مبارزات انقلابی و نیز تصریحات مكرر مسوولان در اوایل پیروزی مبنی بر اجباری نبودن حجاب چگونه توجیه می شود؟!
در باره حضور زنان بی حجاب در صحنه های مبارزه علیه رژیم شاه، می توان به تركیب مبارزان اشاره كرد كه در آن، علاوه بر اسلامگرایان كه حول محور امام خمینی گرد آمده بودند، طیف های فكری و سیاسی متعددی نیز حضور داشتند كه بعضا حتی با آموزه های اسلامی نیز ناسازگار بوده اند، معروف ترین جریان از این دست، همان كسانی بودند كه در جامعه به نام كمونیست شناخته می شدند.
اما در باره عدم محدودیت در باره حجاب در اوایل انقلاب و مقایسه آن با شرایط بعدی و كنونی دو بحث كاملا مجزای از هم وجود دارد: اول، بحث سیاسی است و دوم، مباحثه حقوقی.
از منظر سیاسی و جامعه شناسی انقلاب اسلامی ایران، باید گفت كه بی ثباتی و تشتت آرا در باره حجاب زنان در اوایل پیروزی انقلاب نشانگر آن بوده است كه تئوریسین های انقلاب، هنوز فرصت نكرده بودند و یا اساسا به این موضوع نپرداخته بودند كه در باره مساله حجاب، موضعی صریح و شفاف داشته باشند و این موضع را در جریان انقلاب به مردم منتقل كنند به ویژه آنكه حجاب، مساله ای نبود كه بتوان به سادگی از كنار آن گذشت چه آنكه نیمی از جامعه را به طور مستقیم و نیم دیگر آن، یعنی مردان را به طور غیر مستقیم درگیر خود می كند.
البته اظهارات كلی مانند "ما احكام اسلامی را پیاده خواهیم كرد"، هر چند مشتمل بر اصل حجاب نیز بوده است ولی با اعلام عدم ممنوعیت حجاب در اوایل انقلاب، چنین به نظر می رسید كه آن بیانات كلی، تبصره خورده اند.
به هر حال، این، موضوعی است كه مورخان و جامعه شناسان سیاسی باید به آن بپردازند و پاسخی قانع كننده برای افكار عمومی به ویژه جوانان كه در دوران انقلاب و شرایط و مقتضیات آن را از نزدیك لمس نكرده اند، ارائه نمایند.
اما از نقطه نظر حقوقی ( كه كاملا منتزع از مباحث سیاسی و جنجال های روز است)، این موضوع پاسخ روشنی دارد: آنچه در علم حقوق، همواره مورد توجه قرار دارد، "قانون" است و قانون نیز تصمیمی است كه توسط نهادهای دارای صلاحیت برای اجرای عمومی اتخاذ می شود.
در اوایل انقلاب، قانونی برای الزام زنان به حفظ حجاب اسلامی در معابر عام و اماكن عمومی وجود نداشت و از این رو به استناد هیچ قانونی نمی شد زنان را به داشتن حجاب ملزم ساخت ولی پس از تشكیل نهادهای قانون گذاری و در راس آن مجلس شورای ملی جدید (كه در رفراندوم اصلاح قانون اساسی سال ۶۸به مجلس شورای اسلامی تغییر نام داد)، قوانین تازه، توسط نمایندگان مردم تصویب شدند كه از آن جمله می توان به مساله حجاب و مجازات برای افرادی كه آن را رعایت نمی كنند اشاره كرد.
از این رو، اگر امروز شاهد آن هستیم كه نیروی انتظامی با افراد بدحجاب برخورد می كند، تنها به وظیفه ای كه قانون بر عهده اش گذاشته است عمل می كند از این رو، در اصل قضیه هیچ انتقادی بر این نیرو روا نیست مگر آن كه به برخی شیوه های برخورد نقدی وارد آید.
مع الوصف، حجاب، در تاریخ معاصر ایران، و درست از زمانی كه رضاشاه تصمیم بر اجباری كردن بی حجابی گرفت، علاوه بر حفظ جایگاه ایدئولوژیكی خود، به یك موضوع سیاسی و اجتماعی تبدیل شد كه بحث های دامنه داری راجع به آن مطرح است و گمان نمی رود به این زودی ها، جامعه ایران در باره آن به یك نظر واحد برسد.
در این میان، عدم پرداخت جدی متفكران به این موضوع، فقدان فرهنگ سازی جدی و مداوم و نیز برخوردهای سلیقه ای با آن و بدتر از همه بی پاسخ گذاردن پرسش های بی پایان نسل جدید در باره حجاب و پوشش، باعث شده است موضوع حجاب در جامعه ایران، به مساله ای هزارتو و گاه جنجال آفرین تبدیل شود، همانطور كه از ابتدای اردیبهشت سال ۱۳۸۶ برای چندمین بار، "این مساله حل نشده" در كانون توجه افكار عمومی، محافل سیاسی و رسانه های داخلی و حتی خارجی قرار گرفته است.
به راستی پایان این ماجرا كجا خواهد بود؟!

مرتضی مونسی

منبع : روزنامه مردم سالاری