چگونه انگیزه‌های کارکنان را می‌توان ارتقاء داد

ایجاد و توسعه انگیزه در بین كاركنان از جمله مباحث مهم و اساسی مدیریتی در سازمانها به شمار می‌رود. فراهم كردن انگیزه‌های اصلی و مهم در بین كاركنان سبب خواهد شد تا میزان بهره‌وری در سازمانها ارتقاء یابد.
در مقاله زیر كه به وسیله حسین رضاپور كمال‌آباد كارشناس روابط عمومی برق منطقه‌ای اصفهان تهیه شده راههای افزایش انگیزه در كاركنان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
ایجاد انگیزه در افراد و مدیریت انگیزش آنها از جمله وظایف مهم یك مدیر است. با وجودی كه یافته‌های بیشتر تحقیقات بر لزوم ایجاد و حفظ انگیزه در كاركنان تاكید دارند، متاسفانه اغلب مدیران درك درستی از موضوع و اهمیت آن ندارند و در عمل قادر نیستند به نحوی اثربخش این یافته‌ها را در سازمان خود به كار بندند.
وضعیت دنیای كسب و كار امروزه و رقابت روزافزون در عرصه‌های مختلف تجارت بیانگر آن است كه سازمان‌هایی كه در پی كسب نتایج مطلوب هستند، باید نیروی كار بسیار باانگیزه‌ای داشته باشند. بنابراین، فراگیری روش‌های ایجاد انگیزه در افراد از جمله مهارت‌های مهمی است كه هر مدیر باید از آنها برخوردار باشد.
انگیزش را می‌توان عامل نیرودهنده، هدایت كننده و نگهدارنده رفتار تعریف كرد. انگیزش را می‌توان به موتور و فرمان اتومبیل تشبیه كرد. یكی از محققان علم مدیریت به نام سیفرت (۱۹۹۲) گفته است انگیزش یك تمایل یا گرایش به عمل كردن به طریقی خاص است. او همچنین انگیزه را به صورت نیاز یا خواست ویژه‌ای كه انگیزش را موجب می‌شود، تعریف كرده است.
انگیزه و انگیزش غالباَ به صورت مترادف به كار می‌روند. با این حال، می‌توان انگیزه را دقیق‌تر از انگیزش دانست، به این صورت كه انگیزش را عامل كلی مولد رفتار اما انگیزه را علت اختصاصی یك رفتار خاص به حساب آورد.
●درك انگیزش
برخی از تئوری‌های انگیزشی بر این فرض استوارند كه افراد در صورت برخورداری از فرصت و محرك‌های مناسب به نحوی خوب و اثربخش كار می‌كنند.
”ابراهام مازلو“، نظریه‌پرداز معروف این محركها را به پنج سطح نیازهای فیزیولوژیكی، ایمنی، اجتماعی، احترام و خودشكوفایی تقسیم كرده است. به اعتقاد مازلو این نیازها به ترتیب برآورده می‌شوند به عبارت دیگر، زمانی كه نیازهای یك سطح برآورده شدند، نیازهای سطح بعدی در اولویت قرار می‌گیرند. مازلو اعتقاد داشت كه صرف تامین نیازهای فیزیولوژیكی و ایمنی برای ایجاد انگیزه در افراد كافی نیست. زمانی كه این نیازها فروكش می‌كنند نیازهای دیگری به جای آنها قرار می‌گیرند، سلسله مراتب نیازهای مازلو را می‌توان در تمام ابعاد زندگی به كار برد. تامین نیازهای افراد موجب می‌شود كه آنها انگیزه بیشتری برای كمك به سازمان متبوع خود داشته باشند.
”فردریك هرزبرگ“ در بحث انگیزش تئوری دو عاملی را مطرح كرده است. این تئوری بر پایه دو محور عوامل انگیزشی و عوامل بهداشتی بنا شده است. عوامل بهداشتی با همان نیازهای اولیه افراد در محیط كار، باعث ایجاد انگیزه نمی‌شوند، اما عدم تامین آنها سبب نارضایتی افراد خواهد شد. عوامل بهداشتی شامل، حقوق و مزایا، شرایط كاری، خط‌مشی شركت، منزلت اجتماعی، امنیت شغلی، نظارت و استقلال، زندگی اداری، زندگی شخصی، عوامل انگیزشی شامل، موفقیت، قدردانی، علاقه‌مندی به شغل، مسئولیت، پیشرفت همگی عواملی هستند كه در انگیزش كاركنان نقش ارزشمندی دارند.
●راههای تشخیص انگیزش در كاركنان
انگیزش به چند طریق قابل تشخیص است، در صورتی كه كاركنان با ویژگی‌های زیر كار كنند نشان‌‌دهنده انگیزه بالای آنها در محیط كار است.
۱- آزادانه برای ارائه كمك یا اظهارنظر داوطلب می‌شوند و به شیوه‌های مختلف دیگران را یاری می‌هند.
۲- در برابر درخواست‌ها و وظایف محوله همواره عكس‌العمل خوبی از خود نشان می‌دهند.
۳- برای كسب موفقیت كار می‌كنند نه ”طبق مقررات“
۴- همیشه به صراحت و صادقانه به سوال ‌ها جواب می‌دهند.
۵- چهره فرد بشاش و ظاهر او آراسته است.
●ویژگی كاركنانی كه دارای انگیزه پایین هستند
بسیاری از افراد فكر می‌كنند كه بی‌انگیزه‌بودن در محیط كار در اثر ناقص‌بودن سیستم یا حجم زیاد كار به وجود می‌آید. غیبت‌های مكرر و جایگزینی‌های زیاد كاركنان، دو مورد از نشانه‌های بارز بی‌انگیزه بودن هستند.
ممكن است بی‌انگیزه‌بودن همیشه نمود ظاهری آشكار نداشته باشد. با وجود این، نسبت به حركات تدافعی از قبیل دست به سینه نشستن یا گره كردن بی‌اختیار مشت‌ها، بی‌توجهی اولین نشانه بی‌انگیزه‌بودن است كه ممكن است در چهره فرد ظاهر شود. ضربه‌زدن بر روی میز با انگشتان و ناآرامی فرد، برخورد سرسری، بی‌حوصله بودن و بی‌میلی نسبت به انجام كار نیز از دیگر علائم بی‌‌انگیزه‌بودن هستند.
●كنارآمدن با افراد بی‌انگیزه
قبل از هرگونه اقدام درمورد بی‌انگیزه‌بودن افراد باید به تجزیه و تحلیل علت‌ها آن پرداخت ممكن است بی‌انگیزه‌بودن ناشی از فشارهای عصبی، مشكلات عاطفی، یا بیماری‌های جسمانی باشد. برای مشخص كردن ریشه مشكل یك فرد بی‌انگیزه با او صحبت كنید و با توجه به علت اصلی مشكل روش مناسبی را برای رفع آن به كار ببرند.
●نكاتی برای مدیران
مدیران نكاتی را برای افزایش انگیزش در كاركنان مدنظر داشته باشند:
▪هنگام صحبت با كاركنان خود مستقیم به چشم آنها نگاه كنند.
▪۸۵ درصد عملكرد نامطلوب افراد به دلیل ضعف موجود در سیستم است.
▪ افراد برای مدیران غیر متعهد از دل و جان كار نمی‌كنند.
▪ با كارمندان خود مثل یك دوست، هم پیمان یا همكار رفتار كنید.
▪هرگز درمورد انجام كاری كه توانایی یا قصد انجام آن را ندارید به افراد قول ندهید.
▪ از كارمندانتان انتظار انجام كاری كه خود حاضر به انجام آن نیستند را نداشته باشید.
▪ به كارمندان خود احترام بگذارید تا آنها نیز به شما احترام بگذارند.
▪ كارمندان خود را به شركت در تصمیم‌گیری‌ها تشویق كنید.
▪ تا آنجا كه ممكن است افراد را در جریان امور قرار دهید. تردید و بی‌ثباتی باعث كاهش انگیزه می‌شود.
▪ به جای این كه فقط با كارمندان خود سلام و احوال‌پرسی كنید، اندكی بایستید، و دوستانه با آنها گفت و گو كنید.
▪همیشه از افراد درمورد تصمیماتی كه بر كار آنها تاثیرگذار است نظرخواهی كنید.
▪ برای رد درخواست افراد دلیل قانع‌كننده‌ای بیآورید و آنها را توجیه كنید.
▪ اگر نمی‌توانید بودجه لازم برای انجام كاری تامین كنید، هرگز قول بی‌مورد ندهید.
▪ تا می‌توانید از ظاهرسازی اجتناب كنید ولی در عین حال با هر كس متناسب با شخصیت و انتظاراتش برخورد كنید.
▪برای پاداش و تشویق سقف تعیین نكنید. این كار انگیزه افراد را محدود می‌كند.
▪ از لوح تقدیر یا گواهی‌نامه به عنوان یادآور موفقیت‌های بزرگ استفاده كنید.
▪ اگر تغییر روش‌های كاری شما می‌تواند باعث افزایش انگیزه كارمندانتان شود حتماً این كار را بكنید.
▪ افراد فاقد عملكرد مطلوب را مرتباً تشویق كنید و به آنها دلگرمی بدهید.