دیواندره - سقز

این آبادی در جنوب سقز در كنار جاده اصلی و در یك ناحیه دره‌ای قرار گرفته است. اطراف آن را كوه‌های بلندی فرا گرفته‌اند. رودخانه قزل‌اوزن سرچشمه سفیدرود از نزدیك این روستا عبور می‌كند. آب و هوای دیواندره سرد و نیمه خشك است. اقتصاد دیواندره براساس كشاورزی شكل گرفته است. طبیعت زیبای دیواندره بسیار جذاب است. مهم‌ترین اثر تاریخی و طبیعی دیواندره غار معروف كرفتو است كه در اوبات دیواندره بین دیواندره و سقز واقع شده و از معروف‌ترین و مهم‌ترین آثار باستانی استان كردستان به شمار می‌رود.
ساختمان غار به دوره اشكانی و حدود قرن سوم پیش از میلاد مربوط است. این غار در 2000 سال قبل از معبد هراكلیس معروف بود و اهمیت و اعتباری داشته است. بر روی دیوار یكی از طاق‌های آن نام هراكلیس خدای یونانی با حروف یونانی منقوش و حك شده است و در زیر آن در تاق سوم نقش اسب سواری دیده می‌شود كه آهو را شكار می‌‌كند. این شكل یادگار فتوحات گودرز اشكانی و تسلط این پادشاه بر مهردادشاه است.
دسترسی به این معبد قدیمی اكنون مشكل است، زیرا مستلزم بالا رفتن از سراشیبی تندی به طول تقریبی یك كیلومتر است. پس از ورود به غار و عبور از اتاق‌های سنگی، محوطه وسیعی وجود دارد كه توسط دالان تنگ و تاریكی به دو حوضچه سنگی مرتبط می‌شود. در این حوضچه‌ها آب صاف و سردی جاری است. نقوش اتاق‌های سوم و چهارم در روی سردرها و جایگاه مشعل‌هایی كه به وسیله كانال‌‌هایی به مخزن مرتبط می‌شوند، از قسمت‌های جالب و دیدنی غار است. گویا در مخزن مزبور مواد سوختی از راه كانال‌ها به مشعل هدایت می‌شده و مشعل‌ها همیشه روشن بوده است. در بقایای ساختمان‌های غار آثار دالان، رواق، اتاق‌های سنگی، در و پنجره و روزنه‌‌هایی دیده می‌شود. از شواهد و قرائن پیداست كه غار باید به دوره میترائیسم و مهرپرستی مربوط باشد.