ایوان تخت مرمر (کاخ گلستان)

ایوان تخت مرمر که پیش از این دیوان‌خانه و ایوان دارالاماره نامیده می شد، در سال ۱۱۷۳ بنا گردید. در دوران سلطنت سلسله قاجار، شاهان در این مکانگرد هم می آمدند و در ایام نوروز و عیدهای دیگر به طبقات مختلف مردم شادباش می دادند. ساختمان این عمارت دو بار دستخوش تغییرات وسیع شد؛ بار اول در سال ۱۲۰۶ که آقا محمد خان به شیراز لشکر کشید و در آنجا قصر وکیل را ویران کرد و دستور داد پرده های نقاشی و آینه های قدی و مرمرها و ستونهای بلند و درهای خاتم کاری آن را به تهران منتقل و در ایوان دیوان خانه نصب کنند، ساختمان دچار تغییر شد، سقف آن را بلندتر کردند تا ستونهای مرمر را در آن کار گذارند و بعضی طاقچه ها و طاق نماها را پر کردند. تغییرات وسیع تر در حدود سال ۱۳۰۰ هجری قمری در دوران سلطنت ناصرالدین شاه و در پی بروز خرابی هایی در ساختمان ایوان انجام شد. تزئینات ایوان از گچبری ، سنگ تراشی، خاتم کاری، آینه کاری و منبت و مشبک بسیار زیبا و دل انگیز است.
در این فضا شش پرده بزرگ نقاشی از فتحعلی شاه و جنگ غوریان، شکارگاه شاه اسماعیل صفوی و پیکار امیر تیمور با ایلدرم بایزید سلطان عثمانی نصب شده است. در طاق نماهای زیر سقف نیز چندین تابلوی کوچک رنگ روغن از صورت زنان و مردان فرنگی در پشت شیشه نصب شده بود که برخی از آنها هنوز در این ایوان قرار دارد. یکی از زیباترین متعلقات این ایوان که نام بنا نیز از آن ماخوذ شده، تخت مرمر یا تخت سلیمانی است. این تخت در حدود سال ۱۲۲۰ هجری قمری به دستور فتحعلی شاه از سنگ مرمر زرد معادن یزد، توسط سنگ تراشان اصفهانی ساخته شد. طراحی تخت را میرزا بابای شیرازی نقاش باشی و سرپرستی حجاری آن را استاد محمد ابراهیم اصفهانی حجارباشی دربار انجام دادند. تخت مرمر به شکل سکوی بلند دیواره داری روی دوش سه دیو و شش فرشته و یازده ستون مارپیچی که بعضی از آنها بر پشت شیر قرار دارند، در وسط ایوان مستقر شده است. در سطح عمودی پله و تارمی ها و دست اندازهای گرداگرد آن، اشکال و اشعاری بر روی سنگ کنده کاری شده است. ازدیگر تزئینات این بنا، دو در خاتم بسیار اعلا در دو طرف شاه نشین و ارسیپنج دری بسیار نفیس دیوار پشتی آن است. بناهای ضلع شمالی مجموعه گلستان به ترتیب از غرب به شرق عبارتند از: تالار سلام( تالار موزه) ، تالار آینه، تالار عاج یا سفره خانه، تالار برلیان و عمارت خوابگاه که همه از بناهای دوره ناصری است. معروف ترین این بناها تالار آینه و سپس تالار سلام است.
● موزه ملی جواهرات
تاریخچه جواهرات ایران از زمان حکومت صفویه آغاز می‌شود، زیرا تا قبل از صفویه‌، جواهرات گرانبهایی در خزانه دولتی وجود نداشته است و براساس‌نوشته‌های سیاحان خارجی‌، پادشاهان صفوی بیش‌از دو قرن ۹۰۷( تا۱۱۴۸قمری‌) دست به جمع‌آوری جواهرات زدند و حتی کارشناسان دولت صفوی جواهرات را از بازارهای هند و عثمانی و کشورهایی مانند فرانسه و ایتالیا خریداری می‌کردند و به اصفهان‌، پایتخت حکومت‌ می آوردند. در پایان سلطنت شاه سلطان حسین و با ورود محمود افغان به ایران‌، خزاین دولت با حمله افغان‌ها غارت شد و مقداری از آن‌ها که به وسیله محمود افغان به اشرف افغان منتقل شده بود، پس از ورود شاه تهماسب دوم به اصفهان‌، به چنگ نادر افتاد و از خروج آن‌ها از ایران جلوگیری شد. بعدها نادر برای پس گرفتن آن قسمت از جـواهـرات کـه بـه هـندوستان منتقل شده بود، نامه‌هایی به دربار هند نوشت‌، اما جواب نامساعد شنید. پس از لشکرکشی نادر به هند ۱۱۵۸( قمری‌)، محمدشاه گورکانی مبالغی نقدینه‌، جواهر و اسلحه تسلیم نادر کرد. اما بخشی از اموال و خزاینی که نادر از هندوستان به دست آورده بود به ایران نرسید و در راه بازگشت به ایران از میان رفت.
نادر پس از بازگشت به ایران‌، مقدار قابل ملاحظه‌ای از جواهرات را به رسم ارمغان برای امرا و حکام و شاهان کشورهای همسایه فرستاد. همچنین مقداری از اشیای نفیس و مرصع را به آستان حضرت امام‌رضا (ع‌) تقدیم کرد و مقداری را نیز به سپاه خود بخشید. درسال ۱۱۶۰ هجری قمری‌، پس از قتل نادر، احمد بیگ افغان ابدالی‌، از سرداران نادر، دست به غارت جواهرات خزانه نادر زد. از جمله گوهرهایی که از ایران خارج شد و هرگز بازنگشت‌، الماس معروف کوه نور بود. این الماس در سال۱۲۶۶ هجری قمری‌، به ملکه ویکتوریا اهدا شد. در دوران قاجار، مجموعه جواهرات جمع آوری و ضبط شد و تعدادی از جواهرات بر تاج کیانی‌، تخت نادری‌، کره جواهرنشان و تخت‌طاووس نصب گردید. در سال ۱۳۱۶ شمسی‌، قسمت عمده جواهرات به بانک ملی ایران منتقل گردید وبه عنوان وثیقه اسناد بدهی دولت به بانک بابت پشتوانه اسکناس قرار گرفت.‌ خزانه فعلی در سال ۱۳۳۴ ساخته و درسال ۱۳۳۹ با تا‡سیس بانک مرکزی ایران افتتاح و به این بانک سپرده شد.این موزه تا قبل از انقلاب فعالیت داشته و بعد از آن تعطیل و دوباره درسال ۱۳۶۹ برای عموم بازگشایی شد.
جواهرات مهم این موزه، الماس دریای نور، تخت طاووس یا تخت خورشید، تخت نادری و کره جواهر نشان است.‌ موزه جواهرات ملی با مساحتی حدود ۱۰۰۰ متر مربع مجهز به سیستم ایمنی است که توسط آلمانی‌ها ساخته شده است.‌ جواهرات شاخص موزه عبارتند از: دریای نور که درشت‌ترین و زیباترین الماس برلیان در میان گوهرهای سلطنتی ایران و یکی از گوهرهای معروف جهان است.‌ گفته می‌شود این الماس هزار سال پیش کشف و استخراج شده است.‌ وزن آن اکنون هفت مثقال و ۲۰ نخود، یعنی در حدود ۱۸۲ قیراط‌ و صورتی است‌، ولی پیش از تراش‌، زیادتر از این بوده است.‌ این الماس توسط نادرشاه افشار، جزء هدایای محمد شاه گورکانی و غنایم جنگی از هند به ایران آورده شده و بعد از طی دوران‌های مختلف به دست شاهان قاجاریه رسیده است.‌ دریای نور تا زمان ناصرالدین شاه در وسط یکی از بازوبندهای سلطنتی نصب می‌شد، ولی در زمان او که استفادهاز بازوبند منسوخ شد، آن را به صورت پیش کلاه درآوردند و در قابی زرین با شیر و خورشید و تاج مرصع به ۴۵۷ قطعه برلیان ریز و عالی و چهار قطعه یاقوت قرار دادند. این الماس برلیان از دو سو تراش خورده و به شکل هرم مثلث‌القاعده‌ای است که قاعده آن چهار سانتی‌متر درازا و سه سانتی‌متر پهنا دارد و دو سوی دیگر حدود دو سانتی‌متر است.‌
همه سطوح دریای نور صاف و یک نواخت می باشد‌، جز یک سمت آن که فتحعلی‌شاه با کندن عبارت <سلطان صاحب‌قران فتحعلی‌شاه قاجار >۱۲۴۴، از ارزش آن کاسته است.‌ کره جغرافیایی از دیگر اشیای نفیس موزه است.‌ وزن کره با پایه‌های طلایی آن حدود ۵/۳۷ کیلوگرم و در روی آن ۵۱۳۶۶ قطعه جواهر گوناگون به وزن ۴/۳۶۵۶ گرم نشانده شده است.‌ اقیانوس‌ها و دریاها زمردنشان و آسیا مرصع به یاقوت و لعل‌، ایران مرصع به الماس‌، اروپا مرصع به یاقوت‌، آفریقا مرصع به یاقوت سرخ و کبود و آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا مرصع به یاقوت و لعل است و خط استوابه وسیله الماس نشان داده شده و دو حلقه زرین ساده که در روی آنها گل‌های الماس نشان نصب شده‌،به طور متقاطع کره را در میان گرفته است.‌ بر روی کره، القاب ناصرالدین شاه منبت و الماس نشان شده است.‌ در این کره‌، کوه دماوند با یاقوت درشتی مشخص و شهر تهران با یاقوت معروفی به نام اورنگ زیب نمایان است.‌ تاج‌ماه ، جواهر دیگری است که بعد از دریای نور، در میان جواهرات سلطنتی خودنمایی می‌کند. این سنگ سفید و خوش آب و رنگ بادامی شکل، ۱۱۲ قیراط وزن دارد و در وسط بازوبند سلطنتی بازوی چپ قرار داشت.‌ اما بعدها به صورت دگمه یا بر روی سینه یا پیش کلاه نصب می‌کردند و اینک به صورت پیاده در خزانه جواهرات سلطنتی ایران نگهداری می‌شود. تاج‌کیانی، تاجی است که پادشاهان در مراسم تاجگذاری از آن استفاده می‌کردند.‌
● موزه هنرهای معاصر
‌ این موزه در ضلع شمالی بلوار کشاورز و غرب پارک لاله در زمینی به وسعت ۲۰۰۰ مترمربع واقع شده است ودر سال۱۳۵۶ فعالیت فرهنگی و هنری خود را آغاز کرد. پیرامون آن فضایی سبز و زیبا موسوم به پارک مجسمه با تندیس‌هایی ارزشمند از هنرمندان پر آوازه معاصر ایران و جهان قرار گرفته‌است.‌ سـاختمان موزه‌‌، که یکی از نمونه‌های با ارزش معماری نوین ایران می‌باشد‌، با الهام از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی آن بنا شده است.‌ طراحی و معماری این بنا به دست کامران دیبا انجام گرفته است.‌ هشتی‌، چهارسو، معبر و گذرگاه از جمله عناصر چشم‌نوازی هستند که بازدیدکنندگان هنر دوست را به تا‡مل در هنر و فرهنگ ایران زمین وا می‌دارد. موزه هنرهای معاصر، مرکز فعالیت‌ها و رویدادهای مهم هنری ایران در زمینه هنرهای تجسمی به شمار می‌آید. گالری موزه مکان برگزاری نمایشگاه‌های مختلف هنری است،‌ به هنگام برپایی هر نمایشگاه‌، یک یا دو گالری نیز به نمایش گنجینه‌هایی از هنرمندان بزرگ جهان اختصاص می‌یابد. ساختمان موزه تلفیقی ازمعماری مدرن و سنتی می باشد که با الهام از بادگیرهای مناطق حاشیه کویر ایران ساخته شده است.‌
تندیس‌هایی زیبا و با ارزش از هنرمندان معاصر همچون هنری مور، آلبرتو جیاکومتی و پرویز تناولی فضای سبز اطراف را به پارک مجسمه بدل ساخته است.‌ بیننده مسیری چرخشی را در گرداگرد فضای اصلی موزه می‌پیماید و پس از تماشای نگارخانه‌ها، به هشتی می‌رسد در دل هشتی‌، اثر زیبا و نوین ماده و فکرکه توسط هنرمند ژاپنی‌ نوریوکی هاراگوچی‌، از روغن و پولاد ساخته شده است‌، خود نمایی می‌کند. مجموعه دائمی موزه هنرهای معاصر تهران، ازحدود ۳۰۰۰ اثر ارزشمند و یکتا تشکیل شده که به نخبگان دیروز و امروز هنرهای تجسمی ایران و جهان تعلق دارد و در مالکیت موزه است.‌ آثاری از هنرمندان پرآوازه مانند رنوار، لوترک‌، گوگن‌، پیکاسو، ماکس ارنست و ماگریت از آن جمله‌ هستند. ‌در کتابخانه تخصصی موزه هزاران عنوان کتاب فارسی و غیر فارسی در زمینه‌های معماری‌، نقاشی‌، طراحی‌، ارتباط تصویری‌، عکاسی‌، صنعت سینما و دیگر زمینه‌های هنری گرد آمده است.‌
● تخت کیکاووس
تخت کیکاووس در حدود ۱۸ کیلومتری شهر شهریار و ۸ کیلومتری ملارد در روستای بیدگنه قرار گرفته است که به دوران ساسانی باز می گردد. این اثر که در ۱۲کیلومتری غرب تخت رستم واقع است جایگاه مقدسی برای برگزاری آیین های مذهبی در دوران باستان بوده و شامل سه بنا می باشد که هر سه در پای یک تپه بلند به ارتفاع ۱۰۰ متر قرار گرفته اند. این تپه به شکل تیغه ای است که در دشت پیش رفتهو در نوک آن سکویی به شکل ذوزنقه به اضلاع ۱۰ ، ۱۱ و ۸ متر وجود دارد ودسترسی بدان از طریق راهی عریض در دل کوه که به قسمت جنوب سکو منتهی می‌شودامکان پذیر است. این بنا از سنگهایی که با ملات مخصوصی از گچ به هم متصل شده اند، ساخته شده است. چهار طاقی تخت کیکاووس در پای بنا قرار دارد ونقشه آن به شکل مربع است با در گاهی در شمال به عرض ۲۳۰ ساتی متر و دیوارهایی به قطر ۷۷ سانتی متر و به طور کلی در شمار چهار طاقی های عهد ساسانی طبقه بندی می‌شود.
● ‌تنگه واشی
تنگه واشی یا تنگه ساواشی مکانی است تفریحی و توریستی که در حدود ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان فیروزکوه واقع است که با داشتن آب و هوای مناسب در تابستان ها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران می باشد. مناظر زیبا و آب و هوای خوب، تنها بخشی از جذابیتهای تنگه واشی است و شاید یکی از جذابترین بخشهای سفر به تنگه واشی حرکت در رودخانه ای است که در بین یک دره سنگی قرار دارد. با توجه به نزدیکی تنگه واشی به شهر تهران، امکان مسافرت یک روزه به این منطقه وجود دارد به خصوص در تابستان هزاران نفر از ساکنین استان تهران و حتی استانهای اطراف به این منطقه مسافرت می کنند. در سال های اخیر، بسیاری از موسسه های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده اند که همین عامل باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده است. تنگه واشی به طول حدود ۳۰۰ متر و با دیواره های صخره ای بلند به ارتفاع حدد ۱۰۰ متر محل عبور رودخانه ای است که از کوه های ساواشی سر چشمه می گیرد و از میان دشت می گذرد. در فصل تابستان که آب به کمترین میزان خود می رسد، عمق آن به حدی است که در برخی نقاط تا زیر زانوی شما را خیس نماید.
از دید آنوبانینی یکی از مهمترین جذابیت های این تنگه، همین عبور از میان آب است. کل مسافت را باید از داخل آب طی نمود. بعد از عبور از تنگه اول و گذر از دشتی سرسبز و زیبا، تنگه دوم قرار گرفته که حدود ۲ کیلومتر با تنگه اولی فاصله دارد. این تنگه هم تقریبا مشابه تنگه اول بوده و به همان ترتیب باید از آن گذشت. این تنگه هم بسیار زیبا و چشم نواز بوده و از دیواره های سنگی آن در نقاط مختلف چشمه های آب زلال و خنکبه سمت پایین روان است. در انتهای این تنگه نیز هیاهوی ریزش آب آبشاری زیبا مسافران را به خود می خواند تا در زیر آبشار و در هوای گرم تابستانه تنی به آب بزنند. تنگه واشی علاوه بر طبیعت زیبا، دارای آثار باستانی نیز می باشد. یکی از سه کتیبه معروف دوره قاجار در این تنگه واقع شده است. دو کتیبه دیگر در چشمه علی شهر ری و تونل وانا در جاده هراز واقع شده اند. هر سه این کتیبه ها به دستور فتحعلی شاه قاجار حکاکی شده است. فتحعلی شاه که زمان قبل از پادشاهی خویش را در شیراز گذرانده بود، با دیدن نقش برجسته های آن دیار، سه نفر به نامهای حجارباشی، نقاش باشی و معمارباشی را مسئول ساخت این سه کتیبه در تهران کرد. کتیبه واقع در تنگه واشی دارای ابعاد شش در هفت متر است که وقایع زمان فتحعلی شاه ،دورتا دور کتیبه روایت شده است. بزرگترین نقش برجستهاین کتیبه ها، نقش شکارگاه با تصویر اسب، نیزه و شکارهایش است که در اطراف آن می توان عباس میرزا، علی قلی میرزا و علی نقی میرزا پسران فتحعلی شاه و همچنین نوادگانش را در حال شکار دید. این کتیبهکه حدودا ۱۸۵ ساله است به گونه ای در دل کوه حک شده که از بارش و تابش آفتاب در امان است در این تنگه گیاه کمیاب باریجه که مصارف مهم صنعتی و دارویی دارد می روید.
● آب گرم لاریجان
آب گرم لاریجان یکی دیگر از دیدنی های شهریار به شمار می رود. آب معدنی لاریجان با ۳۰۰ حمام خصوصی و دو حمام همگانی، پذیرای مبتلایان به بیماری های پوستی، رماتیسم، مجاری تنفسی و عصبی است.
● دشت شقایق
دشـت شـقایق شهریار، در دامنه های منطقه اخترآباد، در غرب شهرستان شهریار همه ساله میزبان هزاران بازدید کننده و تور طبیعت گردی از مناطق مختلف کشور و به ویژه، استان تهران است. از اواسط اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد، دامنه کوهها و تپه های زیبای اختر آباد ملارد به وسعت چندین هکتار پوشیده از گلهای شقایقی می شود که سرخی آن از دور دستها نیز قابل مشاهده است؛ آنچنان که گویی چادری سرخ بر روی دشت کشیده شده است.
● حمام مهدی خانی
این حمام در بازار بزرگ تهران قرار دارد. مساحت آن در حدود ۹۰۰ متر مربع و شامل ،حمام به مساحت ۴۵۰ متر مربع و تاسیساتی چون یک واحد پتو بافی، واحد مسکونی، مغازه و سرایداری است. این بنا دارای جرزهای آجری با ملات گل و آهک می باشد. بنای حمام متعلق به دوره قاجار وحدود ۸۰ در صد آن سالم به نظر می‌رسد.
● حمام همتیار
حمام همتیار یکی از حمام های قدیمی تهران در خیابان وحدت اسلامی واقع است. این بنا که همچنان شکل و فرم تاریخی خود را حفظ کرده، به دو بخش زنانه و مردانه تقسیم شده و مشغول کار است. دربخش داخلی حمام اجزای طاق و تویزه های بسیار زیبا به چشم می خورد. پاگرد، حوضچه ، ستون ها و سرستونهای زیبا، بینه، گرم خانه، سرد خانه و ... از دیگر اجزای این بناست.‌
● حمام درده
در مرکز روستای "در ده" از توابع فرمانداری فیروزکوه، حمام قدیمی وجود دارد که قدمت آن به ۲۰۰ سال پیش می رسد. برای ورود به حمام باید از چند پله پایین رفت، با چرخشی به سمت چپ فضای رختکن مشخص می شود و با چرخشی دیگر به سمت چپ به گرم خانه راه می یابد. فضای رختکن مربع و دارای سکوهایی برای نشستن است. در وسط نیز یک حوض سنگی بیضی شکل مشاهده می شود. گرم خانه دارای پلان مستطیل، سقف گنبدی و طاق جناغی با نور گیر است. مصالح به کار رفته در بنا ، ملات ساروج و سیمان است .‌

منبع : روزنامه آفتاب یزد