قزاقستان، دوست قدیمی روسیه

سفر «دمیتری مدودف» رئیس جمهور فدراسیون روسیه به آستانه، از همان زمانی که مدویدیف پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری خاطر نشان کرد که اولین سفر خارجی وی به یکی از کشورهای مشترک المنافع خواهد بود، بررسی می شود. کارشناسان بلافاصله حدس زدند که این کشور باید قزاقستان باشد. برای بسیاری این دیگر قابل درک است که تداوم و توارث نه تنها در سیاست داخلی، بلکه در سیاست خارجی روسیه هم حفظ خواهد شد. استراتژی جدید روسیه در رابطه با آسیای میانه از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول- تحکیم اقتصادی مواضع در منطقه است. بازرگانی روسیه متجاوزانه به اقتصاد قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نفوذ می کند. قزاقستان نیز سیاستی مشابه اجرا می کند. قسمت دوم استراتژی روسیه- حمایت از تعادل نظامی- سیاسی با آمریکاست که هدف اصلی آن ثبات سیاسی در آسیای میانه است.
به گزارش نووستی در این جا نیز روسیه همراه با چین و قزاقستان عمل می کند. هر سه کشور مشخصا این را درک می کنند که ثبات منطقه ای می تواند تنها بر اساس پروژه های موفق اقتصادی باشد که نیازمند سرمایه گذاری های عظیم هستند. علاوه بر این، برای کشورهای آسیای میانه این نکته اهمیت بسیاری دارد که روسیه حساسیت کمی نسبت به مشکل دموکراسی در این کشورها دارد. جالب توجه این است که در زمان خود، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور وقت روسیه یکی از سفرهای اول خود را به ترکمنستان و ازبکستان انجام داد. این تاحدی بدین دلیل بود که روسیه پس از سیاست خارجی غیر قابل درک یلتسین، سعی کرد روی کشورهایی تاکید داشته باشد که کمتر از همه وفاداری خود را به روسیه نشان داده اند. اما از آن زمان روسیه این را کاملا درک کرده است که تاشکند و عشق آباد شرکایی بیش از حد غیر قابل پیش بینی هستند و در سیاست درازمدت تقویت مواضع در فضای پس از شوروی نمی توان روی آنها حساب کرد. از این رو عجیب نیست که این بار در لیست اولین دیدارها قزاقستان قرار دارد. در کل بین دو کشور وجوه اشتراک به نسبت وجوه اختلاف بسیار بیشتر هستند. بیشتر مسائل مربوط به تعیین مرزهای مشترک حل شده اند. در منطقه خزر نیز مواضع مشابه بیشتر از اختلاف نظرات هستند. روسیه و قزاقستان تصمیم گرفتند که روند الحاق به سازمان تجارت جهانی را بررسی و تنظیم کنند. روحیه ضد روسی که در گرجستان و یا کشورهای حاشیه بالتیک دیده می شود، در قزاقستان عملا وجود ندارد. ادعای مناطق شمالی قزاقستان از سوی برخی نیروهای ملی گرا- وطن پرست روسیه و نیز صحبت درباره نقض حقوق روس ها در قزاقستان مورد حمایت کرملین نیست. علاوه بر این، تفاوت محرز قزاقستان با سایر جمهوری های آسیای میانه در این است که در ابتدا سرمایه قزاق به روسیه وارد شد و نه مهاجرین کاری غیر حرفه ای. برای روسیه، قزاقستان شریک اصلی تجاری در آسیای میانه است. در سال ۲۰۰۷ میزان مبادلات تجاری بین دو کشور به ۱۶ میلیارد دلار رسید که یک پنجم کل مبادلات تجاری روسیه با کشورهای مشترک المنافع است.
در سال گذشته، دو کشور برنامه ای بین دولتی برای عملکرد خود در سال های ۲۰۰۷- ۲۰۰۸ امضا نمودند که در راستای حل مسائل مبرم و از جمله مشکل فرودگاه فضایی بایکانور است. در رابطه با پروژه اتصال اروپای غربی با غرب چین از طریق خاک قزاقستان و روسیه نیز فعالانه کار می شود. همچنین دو کشور در زمینه توسعه صنایع اتمی و انرژی تعاملات تنگاتنگی در چارچوب مرکز بین المللی غنی سازی اورانیوم در انگارسک روسیه دارند. با این حال همه چیز بستگی بسیاری به این دارد که چگونه روابط شخصی بین مدودف و نورسلطان نظربایف برقرار خواهد شد، چرا که با هم اختلاف زیادی هم از نظر سنی و هم جهان بینی دارند. مدودف کاملا از نسل دیگری است. از این رو زمانی صرف آشنایی خواهد شد. نباید فراموش کرد که نه به ندرت، در کشورهای آسیای میانه روسای جمهور اولویت های سیاست خارجی را بر اساس نظرات شخصی نسبت به سران کشورها تعیین می کنند. اگر بر این توجه داشت که اختلافات روسیه با غرب به موازات رشد بلند پروازی های سیاسی این کشور افزایش می یابد، باید چنین استنباط کرد که نیاز مسکو به حفظ مشارکت با قزاقستان سبب می شود که روابط آسانتر برقرار شوند. در کل، حسن همسایگی به میزان قابل توجهی از اختلافات بیشتر است. همکاری در زمینه انرژی نیز برای دو کشور مسأله ای اصولی است. توافق برای بهره برداری از معادن خزر وجود دارد، مجتمع تولید گاز درچارچوب پالایشگاه نفت ارنبورگ روسیه ایجاد شده است. روسیه و نیز قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان دو توافقنامه مهم امضا کرده اند: اولین توافقنامه مربوط به ساخت خط لوله انتقال گاز از حاشیه دریای خزر و دومین مربوط به افزایش نرخ گاز آسیای میانه تا سطح جهانی است. همه این ها در زمانی انجام شدند که مدودف در هیأت مدیره گازپروم بود. احتمالا این کمپانی به توسعه طلبی فعال روسیه در زمینه انرژی ادامه می دهد که رقابت از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا، اما در درجه اول از سوی چین را بخوبی حس می کند. در عین حال مواضع قزاقستان درباره انرژی برای روسیه قابل درک هستند. مسکو حق آستانه برای جستجوی راه های آلترناتیو نفتی و گازی را برسمیت می شناسد، حداقل به این دلیل که قزاقستان این کار را نه از روی روحیه ضد روسی و بلکه منافع اقتصادی انجام می دهد. برای قزاقستان، روسیه بعنوان قدرتی منطقه ای حائز اهمیت است که در گروه هشت نیز عضو است. حمایت آن در روند بررسی کاندیداتوری قزاقستان برای ریاست سازمان امنیت و همکاری اروپا نمادین بود. در آستانه بخوبی متوجه این هستند که این روسیه، چین و هند هستند که می توانند نقش میانجی در مذاکرات بین «دو جهان» را پذیرا شوند.

منبع : روزنامه ابرار