عربستان سعودی

عربستان سعودی که یکی از مذهبی ترین و بسته ترین کشورهای خاورمیانه است، زمانی صرفا یک پادشاهی توسعه نیافته صحرایی بود. اما اکنون به لطف منابع نفتی سرشارش به یکی از غنی ترین ملل منطقه تبدیل شده است.
عربستان سعودی که نام خود را از خاندان آل سعود که در قرن ۱۸ به قدرت رسید، گرفته است، شامل منطقه حجاز - محل تولد محمد، پیامبر اسلام، و مهد اسلام است. این امر، در کنار حمایت آل سعود از یک تفسیر انعطاف ناپذیر از اسلام اهل سنت، معروف به وهابیگری، باعث شده است که عربستان یک هویت شخصی مذهبی نیرومند کسب کند.
ملک عبدالعزیز، که به شیر نجد شهرت دارد، عربستان سعودی را در سال ۱۹۳۲ بنیان نهاد. او حجاز را از خاندان هاشمی تصاحب کرد و کشوری متحد تحت سلطه خاندانش تاسیس کرد. در پی وفات او در سال ۱۹۵۳ پسرهایش یکی پس از دیگری جانشین او شدند.
سلطه خاندان آل سعود بر قدرت بدین معنی بود که شاهان یکی پس از دیگری توانستند در قرن بیستم بر نوسازی کشور و توسعه نقش آن به عنوان یک قدرت منطقه ای تمرکز کنند.
منافع خاندان سلطنتی ایجاب می کند که ثبات در منطقه حفظ و عناصر افراطی سرکوب شوند. از این رو عربستان از استقرار نیروهای امریکایی در کشور در پی حمله عراق به کویت در ۱۹۹۰ استقبال کرد.
لیکن گفته می شود که عدم تحمل هرگونه مخالفت از سوی قدرت حاکم احتمالا سبب ترویج گروههای ناراضی از جمله سازمان القاعده تحت رهبری اسامه بن لادن شده است. این گروه ها از تنفر مردم نسبت به نقش آمریکا در منطقه استفاده می کنند.
در پی وقوع حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در نیویورک و واشنگتن - که اکثرا از سوی اتباع عربستان سعودی صورت گرفت - مقامات سعودی بر سر این دو راهی قرار گرفتند که آیا غریزه طبیعی خود را که تقویت امنیت داخلی است دنبال کنند یا اینکه به فشارهای موجود تن دهند و دموکراسی بیشتری در اختیار مردم قرار دهند.
در مه ۲۰۰۳ انفجارهای انتحاری در ریاض به کشته شدن ۳۵ تن، از جمله اتباع کشورهای دیگر منجر شد. بعضی از سعودیها این انفجارها را - که به عناصر القاعده نسبت داده شده - معادل حوادث ۱۱ سپتامبر در امریکا توصیف کرده اند.
از آن تاریخ مطالبات برای اصلاحات سیاسی افزایش یافته است در حالی که هراس از بمب گذاری های انتحاری موجب گسترش سرکوبها علیه افراطیون مظنون شده است.
●اطلاعات کلی
جمعیت: ۲۴.۹ میلیون (سازمان ملل متحد ۲۰۰۴)
پایتخت: ریاض
مساحت: ۲.۲۴ میلیون متر مربع
زبان اکثریت: عربی
دین اکثریت: اسلام
امید به زندگی: ۷۱ سال (مردان)، ۷۴ سال (زنان)
واحد پول: ۱ ریال سعودی = ۱۰۰ هلاله
صادرات عمده: نفت و گاز، حبوبات
میانگین درآمد سالانه: ۸,۵۳۰ دلار (بانک جهانی ۲۰۰۲)
نشانه حوزه اینترنت: sa
کد بین المللی تلفن: ۹۶۶+
●رهبران
▪رئیس کشور: ملک فهد بن عبدالعزیز آل سعود
از سال ۱۹۳۲ عربستان سعودی تحت حاکمیت خاندان آل سعود قرار دارد.
ملک فهد که فرزند بنیانگذار پادشاهی سعودی است، رئیس کشور است. وی پس از فوت برادرش، ملک خالد، در ژوئن ۱۹۸۲ به پادشاهی منصوب شد. در سال ۱۹۸۶ وی عنوان متولی حرمین شریفین را به عناوین خود اضافه کرد تا بدین ترتیب تعهد خود را به اسلام به اثبات برساند.
ملک فهد در سال ۱۹۲۳ به دنیا آمد و پیش از آنکه در سال ۱۹۷۵ به عنوان ولیعهد کشور معرفی شود وزارت آموزش و وزارت کشور را به عهده داشت.
▪ولیعهد: شاهزاده عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود
در پی سکته مغزی ملک فهد در ۱۹۹۵ حکومت عملا در اختیار شاهزاده عبدالله، برادر ناتنی او و ولیعهد کشور، بوده است. شاهزاده عبدالله که حدود هشتاد سال دارد از سال ۱۹۸۲ ولیعهد عربستان سعودی است و پیشتر شهردار مکه نیز بوده است.
گفته می شود که شاهزاده عبدالله که تمایل کمتری نسبت به رابطه با غرب نشان می دهد از محبوبیت فراوانی در داخل کشور برخوردار است. در حالی که حامیان او معتقدند که وی مسلمانی مومن و وطن پرست است که بر ضد فساد مبارزه می کند، منتقدانش ادعا می کنند که وی انتظارات مردم را برآورده نکرده است..
▪معاون دوم نخست وزیر: شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز آل سعود
▪وزیر خارجه: شاهزاده سعود الفیصل بن عبدالعزیز السعود
▪وزیر کشور: شاهزاده نایف بن عبدالعزیز آل سعود
●رسانه ها
با اینکه عربستان سعودی از پیشتازان شبکه های ماهواره ای تلویزیونی پان - عرب است، فضای رسانه ای این کشور شدیدا کنترل می شود. حکومت انتقاد از اصول مذهبی، دولت و خاندان سلطنتی را تحمل نمی کند.
اما در سال ۲۰۰۳ علائم شفافیت در رسانه ها نمایان شد و برخی مطالب که سابقا تابو محسوب می شدند تحت پوشش خبری قرار گرفتند. علت بروز این شهامت و شفافیت به وقایع ۱۱ سپتامبر و تروریسم داخلی نسبت داده شده است.
مسئولیت کل برنامه هایی که در این کشور پخش می شوند به عهده سرویس پخش خبر دولتی است. این سرویس چهار شبکه تلویزیونی، از جمله شبکه خبر الخبریه، را اداره می کند. ریاست شورای نظارت بر فعالیتهای رادیو و تلویزیون بر عهده وزیر فرهنگ و اطلاعات است.
ایستگاههای مستقل رادیو و تلویزیونی اجازه فعالیت در خاک عربستان سعودی را ندارند. ولی این کشور یکی از بازارهای عمده شبکه های ماهواره ای پان عرب است که در صورت پرداخت وجه اشتراک قابل دسترسی هستند. تعدادی از این شبکه ها متعلق به سرمایه داران سعودی اند، از جمله شبکه ام بی سی واقع در دوبی - که متعلق به شوهر خواهر پادشاه عربستان است - و شبکه اوربیت واقع در رم.
ساکنان شرق عربستان سعودی می توانند شبکه های تلویزیونی آزادتر همسایگان خود در خلیج فارس را تماشا کنند.
انتشار هیچ رسانه ای بدون دریافت حکم سلطنتی میسر نیست. در عربستان سعودی تعداد ۱۰ روزنامه و دهها مجله منتشر می شود. همچنین روزنامه های عربی که از مرحله سانسور عبور کرده اند نیز قابل دسترس اند. در رابطه با چاپ اخبار حساس روزنامه ها عموما از خبرگزاری دولتی پیروی می کنند.
●مطبوعات
۱ـ الوطن -روزنامه
۲ـ الریاض - روزنامه
۳ـ الجزیره - روزنامه
۴ـ عکاظ
۵ـ الشرق الوسط
۶ـ روزنامه عرب نیوز- به زبان انگلیسی
۷ـ سعودی گزت - به زبان انگیلسی
●تلویزیون
▪ تلویزیون دولتی سعودی
●رادیو
▪رادیو دولتی سعودی
●خبرگزاری
▪آژانس مطبوعاتی سعودی - دولتی
●اینترنت
دولت به قصد جلوگیری از دسترسی به سایتهای اینترنتی که ناخوشایند تلقی می کند - از قبیل مطالبی در ارتباط با مذهب یا موارد دیگری از جمله جلوگیری از پخش برهنگی - سرمایه گذاری سنگینی در سیستمهای امنیتی نموده است. در فوریه ۲۰۰۲ مقامات دولتی بیش از ۴۰۰ سایت اینترنتی را بدون هیچ توجیهی مسدود کردند.
دسترسی بدون مجوز به اینترنت از طریق بحرین و امارات عربی متحده امکان پذیر است. گفته می شود که دوسوم کاربران اینترنت زنان هستند - که احتمالا دلیل آن محدودیتهایی است که در زمینه تردد با آنها روبرو هستند.
در مارس ۲۰۰۱، کاربران اینترنت حدود۵۷۰ هزار نفر بودند.