درمان بی خوابی

‌●برای بی خوابی چه باید كرد؟
‌ ▪انواع بی خوابی، علل و درمان
نمی توانید به خواب روید؟ نمی توانید خواب بمانید؟ خیلی زود از خواب بیدار می شوید؟ احساس رضایت و شادابی در صبح ندارید؟ در طول روز عملكردتان خوب نیست؟ شما ممكن است بی خوابی داشته باشید.
حدود ۳/۱ مردم دچار نشانه های بی خوابی هستند این نشانه ها عبارتند از:‌
خواب آلودگی
خستگی
قدرت تمركز ضعیف
كاهش هوشیاری (alertness) و كاهش توان انجام كار به نحو شایسته
افسردگی در طی شبانه روز
زیاده از حد حساس بودن (نگران، بی قرار، افسرده، هیجان زده)‌

اگر چه ممكن است برای شما به خواب رفتن در زمان خواب خیلی مشكل باشد، ولی متوجه می شوید كه سریعاً در مقابل تلویزیون، در سینما، موقع مطالعه و رانندگی به خواب می روید. شما با انجام یكسری از كارها و رفتارها كه به نظر شما ممكن است در به خواب رفتن به شما كمك كنند (‌مانند زودتر به رختخواب رفتن) باید منتظر بدتر شدن خوابتان باشید چرا كه این رفتارها اثر متضاد دارند و مشكل شما را بدتر می كند مانند گرفتاری، مشكلات و خطر بی خوابی.
بسیاری از ما برای چندین بار بی خوابی را به طور موقت تجربه كرده ایم.این نوع اختلال خواب معمولاً ناشی از وقایع معمولی زندگی است مانند:‌

وقایع استرس زا
استرس های احساسی
بیماری
دردهای گذرا

اختلال در بهداشت خواب(وقایع محیطی كه تحت كنترلمان می باشد. ممكن است باعث اختلال در خواب یا بی خوابی شود.)
اختلال در ریتم شبانه روزی( تنظیم ۲۴ ساعته فعالیتهای بدن)‌
وقتی شرایط استرس زا بر طرف شد، وقتی كه از بیماری بهبود یافتند، وقتی كه درد برطرف شد و وقتی كه بهداشت خواب رعایت شد، خواب هم معمولاً بهتر می شود.
اختلال در ریتم شبانه روزی مثل كار در شیفت و مسافرتهای هوائی به نقاط دور دست (jet lag) ممكن است باعث بی خوابی شوند زیرا زمان به خواب رفتن شما یا از خواب بیدار شدنتان به طور موقت تغییر می كند. بهداشت خواب مناسب به خصوص میزان زمان روشنائی می تواند ریتم شبانه روزی بدنتان را بهتر كند و علائم بی خوابی ناشی از این علل را برطرف كند.
●«علل طبی»
بی خوابی ممكن است ناشی از علل مختلف طبی، درد و حتی درمان این بیماریها باشد. همچنین بهداشت ضعیف خواب (عدم رعایت بهداشت خواب) می تواند این شرایط طبی را نیز بدتر كند.بیماریهای افسرده كننده ((Depressing illesses همیشه همراه با اختلال خواب است. كسانی كه از اضطراب رنج می برند ممكن است به علت عدم توانائی در تخفیف اضطرابها، نگرانیهای وسواس یا افكار هجوم آورند به ذهن(intrusive houg hts) یا ذهن بیش فعال، دچار اختلال خواب شوند. حملات اضطرابی اختلالات دو قطبی و اختلالات روانی قادرند كه اختلال خواب ایجاد كنند.
درد (PAIN) ناشی از آرتریت Arthritis) ) سایر بیماریهای روماتولوژیك، سرطان و اختلالات مختلف نورولوژیك مثل نوروپاتی ناشی از دیابت علل شایع بی خوابی هستند اختلالات دستگاه گوارش مثل ریفلاكس اسید یا رخم معده همانند آنژین ناشی از بیماریهای قلبی ممكن است باعث درد قفسه سینه شود و به دنبال آن باعث شود كه فرد از خواب بیدار شود به علاوه سردردهای خوشه ای در مراحلی از خواب تشدید می شود یا كمبود خواب باعث ایجاد آن می شود.
درمان این نوع بی خوابی ها بر اساس درمان بیماری زمینه ای است این شرایط مثل بسیاری دیگر از وضعیتها با خواب تداخل دارد و هر كدام بر دیگری تاثیر می گذارد نحوه تاثیر گذاری این فاكتورها بر یكدیگر كاملاً شناخته نشده است ولی آشنائی با اجزای خواب به اما این اجازه را داده است تا تك تك این فاكتورها را هدف قرارداده، تفسیر و درمان بدخوابی را انجام دهیم. بنابراین آشنائی با عواملی كه باعث بدخوابی می شوند و اعلام آنها به پزشك معالج حیاتی است چرا كه اختلال در خواب ممكن است مشكلات طبی را نیز تشدید كند این امر باعث می شود كه مطمئن شوید پزشك معالج شما مشكلات خواب و مشكلات طبی شما را با هم درمان می كند و در صورت نیاز از متخصص این امر (sleep specialist) نیز بهره خواهد برد.
«خواب رفتن پا»، «خارش پا» و احساس« مورمور كردن پا» در نشانگان پای بی قرار(Reatless leg esyndzome) دیده می شود، بیشتر افرادی كه «نشانگان پای بی قرار» دارند دچار اختلالی به نام« اختلال حركت متناوب اندام» نیز هستند كه این افراد در طول خواب حركات تكرار شونده انگشت شست پا، پا و گاهی زانو و باسن را دارند.
این حركات ممكن است باعث بیدار شدن فرد شود پزشك معالج می تواند با تجویز یكسری از داروها این حركات را باعث اختلال در خواب می شود را بهبود بخشد و یك خواب عمیق تر و آرامش بخش تری را فراهم كند كه سبب بشاشیت فرد می شود.
سایر بیماریها كه علائم شبانه دارند و باعث بیدار شدن فرد از خواب می شوند عبارتند از:
پروستات بزرگ شده كه باعث می شود مردان مبتلا برای تخلیه ادرار بارها از خواب بیدار شوند
احتقانی قلب (CHF) و آمفیزم(Emphysema) كه باعث سختی نفس كشیدن می شود
عدم توانائی در راه رفتن ناشی از فلج یا بیماری پاركینسون
●هیپرتیروئیدیسم، سكته و الكلیسم
علت دیگری كه باعث ارتباط علائم بیخوابی با پزشك شما می شود تجویز یك سری از داروهائی است كه جدا از درمان بیماری شما باعث بیخوابی یا بدتر شدن بیخوابی شما می شود تعدادی از دسته بندی این گروه از داروها در زیر ذكر شده است:

ضد افسردگی ها
ضد فشارخونها
ضد آریتمی قلبی
آنتی بیوتیكها
ضد حساسیتها
ضد ویروسها
گشاد كننده های برونش
محركهای سیستم
كورتیكواستروئیدها
ضد احتقانها
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
ادرار آور ها

●برگشت دوباره به موضوع خواب (Back to sleep)
دانستن یك بهداشت خواب خوب برای بهبودی بیخوابی خیلی مهم است به عنوان مثال سیگار كشیدن نوشیدن مشروبات الكلی و ورزش می تواند برخواب به شدت تاثیر منفی بگذارد عوامل دیگری كه بیخوابی مرتبط هستند عبارتند از كاری كه واقعاً در رختخواب انجام می دهید (مانند مطالعه یا تماشای تلویزیون)، دمای اتاق، میزان سر و صدا، زمان و میزان مایعاتی كه مصرف كرده اید و غذائی كه خورده اید، تماس با نور خیره كننده در شب (مثل نگاه كردن به صفحه نمایش كامپیوتر روشن) ممكن است ریتم شبانه روزی شما را تغییر دهد بهداشت ضعیف خواب می تواند مشكلات مهمی را در خواب ایجاد كند.
درمان بیخوابی در دو دسته قرار می گیرد: درمان داروئی و تغییرات رفتاری برای شروع خواب.
پزشكان علاقه دارند از یكی از سه دسته مختلف داروئی برای درمان بی خوابی استفاده كننده كه شامل:
۱- داروئی با عنوان داروهای خواب آور غیر بنزودیازپینی ((non benzodiay pine مثل Ambien و sonata كه برای درمان بی خوابی به عنوان داروهای خط اول طراحی شده اند اینها داروهای موثری هستند چرا كه سریعاً اثر می كنند ساختمان بندی و مراحل خواب و كیفیت خواب را به هم نمی زنند و اعتیاد آور هم نیستند.
۲- وقتی كه افسردگی علت زمینه ای بیخوابی است داروهای ضد افسردگی به علت اثر جانبی آرام بخش آنها برای درمان بیخوابی استفاده می شود داروهای قویی هستند و كیفیت خواب را تغییر می دهند و ممكن است عوارض جانبی زیادی داشته باشند كه شامل اعتیاد به دارو و گیجی در طی روز می باشد.
● تغییرات رفتاری شامل:‌
۱- محدودیت خواب:‌ به این معنی كه محدود كردن محل خواب فرد به رختخواب، ایده ای كه اینجا كابرد دارد به این معنی است كه شما فقط در رختخواب می خوابید و وقتی در رختخواب می مانید كه خوابتان می اید در رختخواب برای ساعتها بعد از بیداری دراز نكشید اگر بعد از ۲۵ دقیقه خوابتان نبرد از رختخواب خارج شوید و كارهائی كه باعث آرامش بخشی به شما می شود مانند خواندن كتاب انجام دهید این به شما كمك می كند تا هیجان ناشی از بیدار بودن در رختخواب را كم كنید و نهایتاً با یك احساس مثبت در رختخواب بخوابید وقتی كه شمابا این روش محل خواب خود را محدود كردید در اوایل شب خیلی خسته و خواب آلود می شوید و بی خوابی شما برطرف می شود در ابتدای شروع این روش درمانی تا زمانی كه میزان خستگی و خواب آودگی شما كاملاً مشخص نشده است از فعالیتهایی كه نیاز به هوشیاری كامل دارد نظیر رانندگی و ... خودداری كنید.
۲- كنترل محركها: شامل فراهم كردن شرایطی در اتاق خواب است كه از آنجا تنها برای خواب و انجام اعمال جنسی استفاده شود و نه مثلاً تماشای تلویزیون.
۳- تمدید اعصاب: استفاده از تكنیكهای خاصی برای استراحت و تمدید اعصاب باعث به خواب رفتن راحت تر و به خواب ماندن بهتر می شود.
۴- درمان رفتار شناختی: در اینجا یك روانپزشك در برطرف كردن افكاری كه باعث خواب بد شبانه می شود كمك می كند.
تمام درمانهائی كه دربالا ذكر شد باید توسط یك پزشك پس از بررسی و تشخیص مناسب آغاز، هدایت و ارزشیابی شود.گرفتاریهایی ناشی از بیخوابی زیاد نیست بیخوابی مزمن عوارض زیادی را بدنبال دارد مطالعات نشان می دهند كه خواب كمتر از ۶ یا ۷ ساعت در شب با افزایش خطر مرگ همراه بوده در یك مطالعه نشان داده شد كه خطر مرگ ناشی از كاهش زمان خواب، بیشتر از سیگار، فشارخون بالا و بیماری قلبی است.
بنابراین اگر شما علائم بیخوابی دارید به اندازه سایر بیماریهایتان به آن اهمیت بدهید بهداشت خواب خوبی ایجاد كنید و به پزشكتان مراجعه كنید.

مترجم : رویا زحلی نژاد - كارشناس مركز بهداشت شهرستان شیراز (شهدای انقلاب)
منابع : What do about insomnia- Tuesdy april ۰۱-۲۰۰۳ - http: /my ebmd.com/eon tent/aryiche/۱۶۲/۷۱۸۴۱.htm