نابغه هایی با وسواس های مکرر

اوتیسم اختلالی كه با «وهم گرایی» توأم است، طیفی از بیماران ذهنی را از عقب مانده تا نابغه در بر می گیرد. بیمار ممكن است تا پایان عمر لال بماند، یا دائماً جملاتی راتكرار كند. خانواده هایی كه این بیماران را دارند باید منتظر مشاهده بسیاری حركات وسواس آمیز یا ناتوانی از درك سرما و گرما و ... از جانب آنان باشند.
اوتیسم یا «وهم گرایی» نوعی اختلال ذهنی است كه توانایی فرد برای ایجاد انگیزه در برقراری ارتباط با دیگران را تحت تأثیر قرار می دهد و می تواند به عقب ماندگی ذهنی، رفتارهای تكراری و یا مشكلات گفتاری مانند لال شدن كامل بینجامد.
افرادی كه مبتلا به اوتیسم هستند، بیشتر تمایل دارند بی تفاوت و گوشه گیر باشند. آنها در برقراری ارتباط عاطفی با دیگران ناتوان اند و برخی از آنها حتی از درك افكار، احساسات و نیازهای دیگران نیز عاجزند. زبان و هوش این افراد اغلب تكامل نیافته است و همین امر روابط اجتماعی و برقراری ارتباط را برای آنها با مشكل مواجه می سازد. برخی افراد مبتلا به اوتیسم از رفتارهای تكراری مانند «ضربه زدن با انگشت» یا دنبال كردن سفت و سخت الگوهای معمولی در زندگی روزمره شان رنج می برند و به صدا، بو یا لمس شدن حساسیت دارند. درباره كودكان مبتلا به اوتیسم باید گفت آنها از الگوهای استاندارد در رشد كودك پیروی نمی كنند. حتی دربرخی، مشكلاتی كه آنها در بزرگسالی به آن دچار خواهند شد را می توان از بدو تولد پیش بینی كرد. اگرچه ممكن است برخی كودكان در سنین اولیه با مشكلی مواجه نشوند، اما بین دوره ۱۸ تا ۳۶ ماهگی، رشد آنان متوقف می شود، دیگر روابط اجتماعی را نمی پذیرند، رفتارهای عجیب پیدا می كنند و حتی زبان و استعدادهای اجتماعی را كه تاكنون كسب كرده اند، از دست می دهند. اوتیسم بیماری فراگیری است كه در هر كشور و منطقه ای از جهان، در هر خانواده یا قبیله ای با پیش زمینه های اقتصادی و مذهبی مختلف می توان اثری از آن را یافت. این بیماری در كودكی شكل می گیرد و یك نفر از هر ۱۰۰۰ نفر ممكن است به آن مبتلا شود كه البته پسرها چهار تا پنج برابر بیشتر از دخترها در معرض ابتلای به آن هستند. اما علایم شدید بیشتری به علاوه كاهش شدید ضریب هوشی در دخترها دیده خواهد شد.
● علایم بیماری
▪ كمبودهای اجتماعی :
بسیاری از كودكان مبتلا به اوتیسم، در برقراری ارتباط روزمره مشكلات جدی دارند. حتی برای نوزادان، كه در بدو تولد تمایل به لمس كردن محیط و افراد پیرامون خود دارند نیز این مسأله به گونه ای دیگر بروز پیدا می كند و آنها از برقراری ارتباط چشمی خودداری می كنند. نوزادان مبتلا به اوتیسم شاید حتی به رفت و آمد والدین شان نیز هیچ واكنشی مانند گریه یا شادی نداشته باشند. آنها عموماً در فهم نشانه های غیرزبانی نیز با مشكل مواجه می شوند. یعنی وقتی به آنها بگوییم «بخواب!» آن را به عنوان یك درخواست دوستانه به معنای «وقت خواب است» تعبیر نمی كنند، بلكه برداشت آنها یك دستور تهدیدآمیز است.
فرد مبتلا به اوتیسم ممكن است حتی از درك دیدگاه ها و نظرات دیگران نیز ناتوان باشد و نتواند واكنش دیگران به رفتارهایش را درك یا پیش بینی كند. آنها همچنین شاید رفتارهای پرخاشگرانه یا غیرقابل كنترل از خود نشان دهند؛ بویژه زمانی كه در یك محیط خسته كننده قرار بگیرند كه در این صورت شاید به شكستن اشیا، كشیدن موی سر یا صدمه زدن به خود و دیگران رو بیاورند.
▪ كمبودهای زبانی :
تحقیقات نشان داده اند در حالی كه برخی نوزادان در شش ماهه اول «قان و قون» می كنند، اما نیمی از كودكان مبتلا به اوتیسم شاید در طول زندگی شان لال بمانند. در این میان، كودكانی هم كه به این سرنوشت دچار نمی شوند، قادر نخواهند بود توانایی های زبانی شان را حداكثر تا ۸ سالگی به دست آورند. این درحالی است كه كودكان معمولی از سن دوسالگی شروع به كنار هم گذاشتن جملات و تبعیت از راهنمایی های ساده می كنند. آن دسته از كودكان مبتلا به اوتیسم كه قادر به صحبت كردن هستند نیز شاید تنها بتوانند برخی جملات را دائم تكرار و فقط از كلمات ساده استفاده كنند. وگرنه آنها از مرتب كردن چند كلمه و ساخت یك جمله معنادار عاجزند.
بعضی از این كودكان تنها می توانند آنچه شنیده اند را تكرار كنند كه به این وضعیت در علم پزشكی (Echolalia) می گویند. اگرچه در كودكان معمولی نیز همین علت مشابه دیده می شود، اما این مرحله برای آنها حداكثر تا سن سه سالگی پایان می یابد. افراد مبتلا به اوتیسم حتی در بیان ضمایر نیز با مشكل مواجه می شوند و برداشت آنها از ضمایر، یك معنای واحد است. آنها در استفاده از كلماتی مانند «من»، «شما» یا «برای من» دچار سردرگمی می شوند. برای مثال، اگر پدر یك كودك مبتلا به اوتیسم از او بپرسد «پیراهنم چه رنگی است؟» پاسخ كودك ممكن است رنگ پیراهن خودش باشد. درك مفاهیم «زبان اشاره» یك كودك مبتلا به اوتیسم شاید غیرممكن باشد. چرا كه اشارات و لحن صدای كودك معمولاً بندرت با آنچه او می گویند یا احساس می كند، همخوانی دارد.
▪ وسواس های مرتبط با اوتیسم :
كودكی كه از اوتیسم رنج می برد، ممكن است ساعت ها با موی خود بازی كند، پایش را تاب دهد یا بانداژهایی را بر روی بازویش ببندد. بسیاری بر روی انگشت های شصت شان راه می روند یا برخی حتی ناگهان جای خود را عوض می كنند. متخصصان به این رفتارها «خودانگیزگی» می گویند. درباره بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم حتماً لازم است تا محیط اطرافشان آن طور كه می پسندند، باشد. حتی عده ای از آنها شدیداً درگیر برخی عادت های روزمره شان هستند؛ یعنی اگر لیوان آنها جایی باشد كه خودشان نگذاشته اند یا بالشت شان در قسمت دیگری از كاناپه باشد، ممكن است عصبانی شوند.
دانشمندان در حال بررسی نظریه های مختلفی هستند: شاید این رفتارها مرتبط با عملكرد مناسب حس های مختلف آنان باشد. كودكی كه مزه همه چیز را می چشد؛ شاید به دنبال یك حس بویایی خاصی است تا دنیای پیرامونش را كشف كند. شاید هم او قصد برانگیختن حسی را دارد كه كارآیی مناسبی ندارد. نظریه دیگر این است كه این رفتارها شاید بتواند سردرگمی حسی فرد مبتلا به اوتیسم را از میان ببرد.
همین رفتارهای اجباری می تواند توانایی كودك برای بازی كردن را محدود كند. در حالی كه بیشتر كودكان معمولی از سن ۲ سالگی به همه اشیا با دید خلاقانه نگاه می كنند، اما در مورد كودكان مبتلا به اوتیسم به ندرت چنین است. اگر اسباب بازی به دست آنها بدهیم، اگرچه شاید برای ساعت ها آن را در دست بگیرند، اما مانند یك كودك معمولی نمی توانند از آن بازی بگیرند.
▪ مباحث مربوط به ادارك حسی:
ذهن یك كودك مبتلا به اوتیسم از ایجاد تعادل میان حس های مختلف عاجز است. یعنی كودك قادر نیست از حواس پنج گانه اش برای درك بهتر دنیای پیرامون خود بهره بگیرد و این موجب می شود كه حتی كودك نتواند احساس سرما یا كرختی را در خود درك كند. در برخی دیگر این احساس ها به گونه ای دیگر است یعنی برخی صداها، تصاویر و یا مزه ممكن است آنها را به شكل آزاردهنده ای تحریك كند.
▪ توانایی های ویژه :
تقریباً از هر ۱۰۰ كودك مبتلا به اوتیسم، دو نفر از توانایی های ویژه دانشمندان و نوابغ سود می برند. بعضی از این كودكان قادرند تصاویر سخت سه بعدی را ترسیم كنند. برخی از آنها می توانند جورچین های بسیار دشوار را مرتب كنند. تعدادی دیگر خواندن را از سنین بسیار كم شروع می كنند؛ حتی پیش از آن كه حرف زدن را شروع كنند. حتی برخی از آنها این توانایی را دارند تا هر اسمی كه در دفترچه تلفن هست را نام ببرند، ابزارهای موسیقی ای را كه هرگز چیزی درباره آن نیاموخته اند، بنوازند یا حتی شعری را بعد از تنها یك بار شنیدن، بخوانند.
▪ تشخیص اوتیسم :
والدین ممكن است متوجه شوند كه كودكشان از بدو تولد «متفاوت» است، نسبت به اسباب بازی یا مردم بی اعتنا است و شاید برای مدت طولانی به یك شیء خاص خیره می شود. حتی علایم بیماری اوتیسم ممكن است در كودكانی كه پیش از این طبیعی بوده اند نیز دیده شود. یعنی یك كودك سالم و حساس، ناگهان پرخاشگر می شود.
شاید سال ها بگذرد تا والدین به دنبال تشخیص علت این تغییرات بروند. در این مدت، آنها همه چیز را «روبه راه» تصور می كنند كه این امر در اصل رسیدن به درمان مناسب را به تأخیر می اندازد. باید گفت هیچ آزمایش پزشكی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد. هر چند بیماری هایی هستند كه علایمی مشابه اوتیسم مانند قدرت شنوایی كم، مشكلات زبانی، اختلالات ذهنی و مشكلات عصبی دارند، اما به محض آن كه این علایم از بین بروند، والدین باید كودك شان را به یك متخصص اوتیسم نشان دهند.
● دلایل بروز اوتیسم
باور عموم بر این است كه اوتیسم به علت برخی نابهنجاری ها در ساختار مغز به وجود می آید كه ممكن است این امر با تكامل طبیعی مغز تداخل پیدا كند. سلول ها ممكن است اشتباهاً در جای دیگر مغز رشد پیدا كنند یا شاید حتی قسمت هایی از شبكه ارتباطی مغز كارایی خود را از دست بدهد. مطالعات متعدد از نوزادان دوقلو نشان می دهد كه اوتیسم می تواند ارثی باشد. احتمال آن كه دوقلوهای همانند كه ساختار ژنتیكی مشابهی دارند، به اوتیسم دچار شوند، بسیار بیشتر از سایر دوقلوهاست. در این بین، والدینی كه یك كودك مبتلا به اوتیسم دارند در معرض خطر كمتری برای داشتن یك كودك بیمار دیگر هستند.
▪ موضوع های مربوط به بارداری ها :
در طول زمان بارداری ، مغز جنین بزرگتر و پیچیده تر می شود و هر عاملی كه رشد معمولی مغز را با مشكل مواجه سازد، می تواند تأثیر مادام العمر بر احساسات، رفتارهای اجتماعی، زبان و روحیات كودك بگذارد. بنابراین، محققان در حال بررسی این موضوع هستند كه آیا شرایط خاصی مانند بارداری یا دیگر فاكتورهای محیطی می تواند در رشد معمولی مغز تأثیرگذار باشد؟ لازم به ذكر است برخی بیماری های ویروسی مانند سرخجه، به خصوص در ۳ ماهه اول بارداری، می تواند به اوتیسم یا اختلالات ذهنی در جنین منجر شود.
● اختلالات ذهنی
اختلالات ذهنی شایع ترین مشكلات همراه با اوتیسم است. ۷۵ تا ۸۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری، تا حدودی از مشكلات ذهنی رنج می برند. ۱۵ تا ۲۰ درصد آنان مشكلات ذهنی حاد دارند و ضریب هوشی شان زیر ۳۵ درصد است. اما اوتیسم لزوماً با ناهنجاری های ذهنی همراه نیست. ضریب هوشی بیش از ۱۰ درصد افراد مبتلا به اوتیسم در حد متوسط یا بالاتر از متوسط است و عجیب آن كه ضریب هوشی برخی از آنها به میزان استثنایی بالاست. هرچند در این میان نمی توان تعریف درستی از نمرات ضریب هوشی ارائه داد. چرا كه بسیاری از آزمایشات مربوط به ضریب هوشی، اصولاً متناسب با ویژگی های افراد مبتلا به اوتیسم طراحی نشده است.
● درمان بیماری
برخی اقدامات پیشگیرانه مانند مداخله یا پیشگیری به موقع، آموزش ویژه، حمایت خانوادگی و در برخی موارد تجویز دارو كمك می كند تا تعداد بیشتری از افراد و كودكان مبتلا به اوتیسم زندگی طولانی تری داشته باشند. در این میان، تجویز دارو كمك می كند تا برخی علایم مخصوص این بیماری تسكین پیدا كند. كودكی كه آموزش و درمان مؤثری برای او صورت می گیرد، امید به زندگی بیشتری پیدا می كند. حتی آنهایی كه از لحاظ روانی و ذهنی دچار اختلالات شدیدی می شوند، می توانند با برخی توانایی های منحصر به فرد مانند آشپزی، بر مشكل شان غلبه كنند. والدین باید به این نكته توجه داشته باشند كه اگر یك كودك مبتلا به اوتیسم هرچه زودتر این كمك ها را دریافت كند، فرصت بیشتری برای یادگیری خواهد داشت. از سوی دیگر، از آنجایی كه مغز كودك پیوسته در حال شكل گیری است، دانشمندان معتقدند كه مداخله های به موقع فرصت بسیار مناسبی را برای تكامل كامل مغز به وجود می آورد. بسیاری از متخصصان بر این باورند كه كودكان مبتلا به اوتیسم در شرایط مخصوصی كه براساس توانایی و علایق آنها ساخته و طراحی شده باشد، قدرت یادگیری بیشتری خواهند داشت. برنامه فعالیت های ویژه و همچنین استفاده از یك محیط كلاس درس مخصوص، به كودكان مبتلا به اوتیسم برای شناخت خود كمك می كند.

سیاوش تلیانی

منبع : روزنامه ایران