نوجوانی دوره پرالتهاب گذر از کودکی است

دومین مرحله از مراحل رشد انسانی دوره نوجوانی است فرد هنوز یک پایش در کودکی گذشته و نگاهش به آینده های نامعلوم است بسیاری از والدین ناگهان خود را در مقابل فرزند خود می بینند و نمی توانند باور کنند کودک دلبند مقلد و بله، چشم گوی دیروزشان حالا جلوی آنها ایستاده، هر چند روان شناسان می گویند با دانستن مسایل می توان گذر از این دوره را برای هر دو سوی کودک و والدین شیرین کرد. گفت وگوی زیر با لاله عطار زرندی، کارشناس ارشد علوم تربیتی و روانشناس کودک را در این باره بخوانید:
▪ بفرمایید که نوجوانی چه دورهای است وچه ویژگی هایی دارد؟
ـ در دوره نوجوانی فرد دارای تغییرات وسیع و سریع خواهد بود از جمله تغییرات دوره نوجوانی بروز تغییرات وسیع جسمی است که از آن تحت عنوان جهش رشد ونمو نوجوانی یاد شده است.این تغییرات جسمی موجب بروز احساس بی کفایتی و نا امنی در نوجوان شده و گاه اختلالات رفتاری را در پی دارد . گاه دچارتعارض و ستیزه جویی می شود وبه لحاظ احساسات در نوجوان انفجار خشم، بد خلقی ، قهر و میل به فریاد زدن دیده می شود. در این سنین از همه شاید مهمتر اینکه ممکن است دچار فقدان اعتماد به نفس شود نوجوان نسبت به خودش بی اعتماد شده و از شکستهای خودش می ترسد و این عوامل موجب بروز انتقادهای زیاد وی از بزرگسالان( و انتقاد بزرگسالان از وی ) می گردد و در حالتهای شدید گاهی در نوجوان عقده حقارت یا خود کم بینی و ... پدید می آید.
▪ نیازهای اساسی نوجوان دراین دوره چیست؟
ـ نوجوان نیاز به آرامش دارد. نوجوان نیاز دارد که پدر و مادری با عواطف کم و بیش پایدار داشته باشد، هر قدر روابط پدر و مادر با یکدیگر و روابط پدر و مادر با نوجوان از ثبات و استحکام برخوردار باشد، نوجوان احساس آرامش بیشتری می کند. زمانی که پدر و مادر براساس اصل ثبات عاطفی با فرزندان خود رابطه برقرار می کنند و دارای شخصیت سالم و استواری هستند نوجوان بهتر می تواند روی آنها حساب باز کند و مطمئن تر به آنها تکیه نماید.
▪ وخانواده های پریشان چه اثراتی بر نوجوان می گذارند؟
ـ در خانواده هایی که پدر و مادر از نظر عاطفی متزلزل، ناپایدار و به اصطلاح دمدمی مزاج هستند، نوجوان قادر نیست به آنها تکیه کند و در نتیجه تلاش می نماید پناهگاه دیگری جست وجو کند و به محل امن یا شخص امن دیگری پناه ببرد. برای مثال، در خانواده هایی که پدر معتاد است، بین پدر و مادر در اکثر مواقع دعوا و کتک کاری است، پدر و مادر نوجوان را تنبیه و سرزنش می کنند و نظایر آن، روابط میان پدر و مادر و نوجوان متزلزل می شود و بذر اضطراب و تعارض در درون نوجوان کاشته می شود.
▪ در دوره نوجوانی فرد با چه کسی "همانندسازی" می کند؟
ـ سوال مهمی است که نظر پژوهشگران متعددی را به خود جلب کرده است. در پاسخ به این سوال باید گفت اکثر روان شناسان بر این باور هستند که نوجوان با کسی "همانند سازی" می کند که در کنار او احساس امنیت کند و او را شخصیتی دوست داشتنی، باوقار، متین، استوار و ثابت قدم بیابد. نوجوان به کسی پناه می برد که او را پناهگاهی امن بداند. توجه داشته باشید در صورتی می توانید به فرزندتان که مبتلا به آشفتگی عاطفی است کمک کنید و با او به درستی رابطه برقرار نمایید که خودتان از ثبات عاطفی برخوردار باشید و منصفانه و عادلانه با مشکلات برخورد کنید.
داشتن یک رابطه صحیح وسالم انسانی با نوجوان چه اهمیتی دارد وچه اثرات پایداری بر آینده او می گذارد
یکی از موثرترین روشهای برقراری رابطه انسانی با نوجوان، حفظ و تامین عزت نفس نوجوان است. تحقیقات نشان داده اند نوجوانی که از عزت نفس بالایی برخوردار است، بهتر می تواند زندگی کند، با دیگران رابطه برقرار کند، به پیشرفت تحصیلی نایل گردد و فردی خلاق و پویا باشد. نوجوانی که عزت نفسش حفظ شده است در رویارویی با مسائل و مشکلات از استواری و مقاومت بالایی برخوردار است و آسیب پذیری او کمتر است.
▪ نوجوانی که از عزت نفس بالایی برخوردار است چه ویژگی هایی دارد؟
ـ مستقل عمل می کنداحساس مسئولیت می کند و خود تصمیم می گیرد. به دیگران در صورت لزوم کمک می کند. به پیشرفتهایش افتخار می کند و گاهی از خود تعریف می کند.
از تغییر مثبت و نوآوری استقبال می کند. عواطف و هیجانهای خود را نشان می دهد و ابراز می کند. مسائل و مشکلات و ناکامی ها را با شکیبایی تحمل می کند.
▪ و نشانه های نوجوانی که دارای عزت نفس پایینی است چیست؟
ـ فردی متکی است و تصویری منفی از خود دارد (نمی دانم، می توانم ). احساس می کند که دیگران برای او ارزشی قائل نیستند. در رویارویی با مسائل و مشکلات و ناکامی ها احساس درماندگی می کند. برای ضعفهای خود، دیگران را سرزنش می کند و به شانس نسبت می دهند.زود ناامید می شود، بهانه جویی می کند و نمی تواند انتقاد را بپذیرد. عواطف و هیجانهای خود را نشان نمی دهد و ابراز نمی کند. به سهولت تحت تاثیر دیگران قرار می گیرد و کارها را چشم بسته انجام می دهد.
▪ وظیفه پدرو مادر وبطور کلی والدین ومراقبین نوجوان چیست ؟
ـ پدر و مادر موظف هستند همان قدر که به نیازهای جسمانی فرزندشان اهمیت می دهند، به نیازهای روانی آنها نیز توجه کنند. عدم توجه به نیازهای روانی فرزندان، موجب عدم تعادل روانی می گردد و در نتیجه احتمال بروز اختلال های روانی و عاطفی وجود خواهد داشت.
نوجوان به طور معمول نیازش را به طور مستقیم ابراز نمی کند. شما باید از رفتار او به نیازهایش پی ببرید. برای مثال نوجوان گاهی خواهر یا برادر کوچکترش را اذیت می کند، وقتش را به بطالت می گذراند و رفتارهایی برای جلب توجه از خود نشان می دهد. در این شرایط با دقت به حرف هایش گوش بدهید و با نگاه با او ارتباط برقرار کنید.
اگر نیازهای روانی نوجوان برآورده نشود، تعادل روانی او مختل می گردد و چون انسان موجودی "محبت جو" است برای ارضای این نیاز به شخص یا مکان دیگری پناه می برد. نوجوان باید احساس کند که پدر و مادرش او را دوست دارند. ابراز محبت با بیان کلماتی ساده اما به گرمی، مانند "پسرم یا دخترم دوستت دارم، من وجود تو را دوست دارم، تو پسر یا دختر خوبی هستی" صورت می گیرد.

مریم بابایی

منبع : روزنامه ابتکار