کاترینا؛ جهانی‌سازی در راه ایران زمانی که خودروساز ملی مالزی فرو می‌ریزد

داستان بیست ساله ماهاتیر محمد و پروتون
پروتون روح ملی ماست ما مردم مالزی با آ ن به قله های پیشرفت خواهیم رسید و آنگاه پروتون مایه افتخار ما خواهد بود و ما می توانیم.این شعارهایی بود که مردم مسلمان ،هندوها و مالایی ها را در کنار هم متحد می کرد کشوری که می خواست در شرق حرفی برای گفتن داشته باشد و ژاپن و کره دیگری باشد مردمی که می خواهند با کار منظم و با اتحاد با اتکا بر فرهنگ کنفسیوسی شرقی در کنار فرهنگ اسلام در اوج بایستند و شرکت پروتون از ستون های این پیشرفت بود ماهاتیر محمد بنیانگذار صنایع سنگین در مالزی است. وی از حامیان پروتون نیز بوده است اما همیشه رقابت جهانی را هم به این فرزند خود گوشزد می‌کرد. پروتون همیشه قصد داشته است که مستقل باشد یا حداقل با شرکتهایی در جهان اسلام متحد شود اما جهانی سازی اوضاع را کمی متحول کرده است. فروش پروتون در بازار مالزی در برابر واردات کاهش می یابد بحران مدلهای جدید همچنان پا بر جاست و اگر چاره اندیشیده نشود طوفان کاترینای جهانی سازی این آبادی را ویران می‌کند
وقتی که ببر تسلیم می‌شود
پروتون مالزی که خودروساز ملی این کشور محسوب می‌شود، با استفاده از حمایت ۲۰ ساله دولت مالزی سعی کرده بود زیر چتر هیچ کدام از غول‌های اول خودروسازی جهان درنیاید، اما بالاخره در فشار رقابت جهانی این شرکت نیز شانه خم کرده و می رود تا زیر مجموعه فولکس واگن شود.گروه خودروسازی فولکس واگن شامل خودروسازی فولکس ، آئودی،سیات ،بنتلی ، اشکودا و بوگاتی آماده می‌شود تا میزبان پروتون مالزی به عنوان زیر مجموعه جدید خود باشد. شرکت خودروسازی پروتون که خودروساز ملی مالزی به حساب می‌آید، اخیرا اعلام آمادگی کرده تا بخشی از سهام خود را به شرکت خودروسازی فولکس واگن AG واگذار کند. محمد عزلان هاشم - رئیس شرکت پروتون - پس از اجلاس سالانه این شرکت به خبرنگاران گفت:‌مقامات شرکت فولکس واگن ابراز تمایل کرده‌اند تا سهام متعارفی از پروتون را خریداری کنند و ما نیز از این پیشنهاد استقبال می‌کنیم؛ مذاکرات در حال انجام است و کارهای زیادی برای انجام دادن در پیش داریم. این اولین بار است، شرکت پروتون که برای رقابت با رقبای خارجی در بازار داخلی تلاش می‌کند به طور رسمی مذاکرات با شرکت فولکس واگن را تایید کرده است. عزلان با اشاره به اینکه پروتون می‌خواهد استقلال خود را حفظ کند، گفت: ما به آنها پیشنهاد کرده‌ایم تا کنترل مدیریت و بخش عمده‌ای از سهام شرکت در اختیار ما باشد. وی به برخی گمانه‌زنی‌ها در خصوص مذاکره با شرکت خودروسازی هیوندای کره جنوبی اشاره کرد و گفت: ما با هیچ شرکت دیگری مذاکره نکرده‌ایم. شرکت پروتون اوایل ماه گذشته نتایج عملکرد سه ماهه خود را اعلام کرد که براساس آن، فروش این شرکت در سه ماه منتهی به ژوئن با ۵/۷ درصد کاهش به ۳۶ هزار و ۹۵۹ دستگاه و سهم این شرکت از بازار نیز از ۴۴ درصد در سال گذشته به ۲۹ درصد در ماه جولای رسیده بود. پروتون در سال ۱۹۸۳ با حمایت ماهاتیر محمد (نخست وزیر سابق مالزی) - به عنوان سمبل خودکفایی در صنایع سنگین- آغاز به کار کرد و به دلیل بالا بودن تعرفه‌های وارداتی خودروهای خارجی توانست سال‌ها انحصار بازار داخل را در دست گیرد، اما هنگامی که دولت در راستای امضای توافقنامه تجارت آزاد به آرامی تعرفه‌های حمایتی بر خودروهای ساخت خارج را حذف کرد، این خودروساز با رقیبان جدی رو برو شد و سهم خود از بازار داخل را از دست داد. این شرکت همچنین از نبود مدیریت کارآمد نیز رنج می‌برد و به دنبال یک مدیر اجرایی قوی می‌گردد. تحلیل‌گران اعتقاد دارند که تنها ابزار مورد نیاز برای فروش خوب در بازارهای داخلی و خارجی، حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور است.در همین حال عبدا... احمد بداوی - نخست وزیر مالزی- گفته است : مالزی به شرکت فولکس واگن آلمان اجازه می‌دهد که در شرکت پروتون سهم داشته باشد و با ائتلاف با یکدیگر به این خودروساز ملی کمک شود تا بتواند با رقبای خارجی به رقابت بپردازد. وی همچنین در مصاحبه مطبوعاتی در کوالالامپور گفت: پروتون باید طی سال‌ جاری مذاکرات خود با فولکس واگن را بر سر توسعه مدل‌های جدید به اتمام برساند.
بداوی گفت: اما مسئله اصلی این است که سهم فولکس واگن از این شرکت چقدر باشد. در آنسو و هزاران کیلومتر آنطرف‌تر، فرانک گائوبه - سخنگوی شرکت فولکس واگن - درباره عضو تازه وارد احتمالی گروه فولکس واگن گفته است : ما تمایل داریم که در شرکت پروتون سهم داشته باشیم و این امر می‌تواند به افزایش فروش محصولات گروه فولکس واگن، در سراسر جهان کمک کند. وی در ادامه اظهارات خود افزود: ما در حال مذاکره با مقامات شرکت پروتون هستیم، اما هنوز مسائل زیادی مانده است و نمی‌توانیم جزئیات دقیق‌تری در این مورد بیان کنیم. بنابر این گزارش، شرکت خودروسازی میتسوبیشی موتور اوایل سال جاری میلادی به سرمایه‌گذاری ۲۱ ساله خود در شرکت پروتون خاتمه داد و از آن زمان به بعد شرکت پروتون به دنبال یک شریک خارجی می‌گردد. این در حالی است که پروتون سال‌ها از پلتفرم‌های گروه میتسوبیشی برای خودروهای خود بهره می برده است. البته مقامات مالزیایی هنوز هم بر ملی بودن پروتون تاکید می کنند. در این رابطه بداوی تصریح کرد‌: حتی اگر فولکس واگن بخشی از سهام پروتون را در اختیار بگیرد باز هم پروتون، یک خودروساز ملی است. وی معتقد است : ما هنوز به یک خودروی ملی احتیاج داریم و خودروی ملی باید توان رقابت داشته باشد . شرکت خودروسازی پروتون که در سال های گذشته بر روی پلات فرم میتسوبیشی، خودرو طراحی می‌کرد، سعی کرد با خرید شرکت مهندسی لوتوس انگلستان بر ضعف خود مبنی بر طراحی مدلهای جدید غلبه کند. این شرکت سعی داشت با ایجاد اتحاد استراتژیک با ایران خودرو و با سرشکن کردن هزینه طراحی پلات فرم مشترک بین دو شرکت، یک پلات فرم جدید طراحی کند. حتی قراردادی نیز با حضور نماینده سازمان گسترش ونوسازی صنایع ایران (مهندس علیمرادلو) و مدیر عامل پروتون در حضور ماهاتیر محمد برای اجرای این پروژه امضا شده بود، اما این قرارداد از سوی ایران بعدها یک طرفه لغو شد تا طرحی به نام پلات فرم جهان اسلام به خاطره‌ها بپیوندد. حال نیز هر دو شرکت ایران خودرو و پروتون با طراحی پلات فرم جدید و رقابت با خودروسازان خارجی دست به گریبانند و هردو شرکت نیز سعی دارند در طوفان جهانی سازی هویت ملی خود را حفظ کنند. احتمالا پروتون نیز قصد دارد مانند اشکودا (خودروساز ملی جمهوری چک ) که بعد از اتحاد با فولکس هویت خود را مستقل نگاه داشته است، عمل کند ؛ اما به هر حال شرایط کاهش تعرفه ها و رقابت شدید در کنار بحران طراحی مدلهای جدید بی‌شباهت به اوضاع ایران در آینده نزدیک نیست و این به معنای روشن شدن چراغ اخطار برای صنعت خودروی ایران است.
شباهت ایران با مالزی در صنعت خودرو
ایران و مالزی هردو کشورهایی مسلمان هستند اما از نظر فرهنگی کاملا با هم اختلا ف دارند مردم مالزی مردمی سختکوش هستند و مانند بردارهای کوتاهی هستند که در یک راستا برایند بلند و قوی دارند اما ایرانیان بردارهای بلندی هستند که با هماهنگ نبودن، اثر یکدیگر را کاهش می‌دهند
اما الگوی پروتون در ملی ماندن که به دلیل عدم توان در مقابله با جهانی‌سازی موفق نبوده، این سوال را ایجاد می کند که آینده برای صنعت خودروی ایران چگونه خواهد بود؟در خرداد ۸۲ مدیر عامل پروتون برای برنامه ای به ایران آمده بود از وی درباره صنعت خودروی ایران و مالزی پرسیدم و او با تمام قدرت می خواست به من بقبولاند که پروتون سالها از ایران خودرو جلوتر است. شاید راست هم می گفت پروتون تا کنون مدلهای فراوانی تولید کرده است و کیفیت آنها نیز گاه بهتر از تولیدات داخلی ما بوده است. اما مدلهای آنها در بازار های جهانی چندان توفیق نیافت حتی در بازار خودروی ایران نیز به خاطر زیبا نبودن این خودروها شکست خورد و حال این سوال مطرح می شود آیا سرنوشت ما نیز مانند پروتون خواهد بود
هم‌اکنون بزرگترین ضعف صنعت خودرو، نداشتن یک استراتژی مشخص است و این صنعت احتیاج به یک برنامه درازمدت ۲۰ ساله دارد. در یک مقطعی قیمت خودرو هدف خودروسازان است و در ادامه آنها به دنبال افزایش تیراژ می‌روند. یک روز به فکر طراحی خودرو می‌افتند و روز دیگر برنامه خدمات پس از فروش تدوین می‌کنند، اما این پراکنده‌کاری‌ها بدون داشتن یک برنامه مدون هماهنگ ۲۰ ساله نتیجه مطلوبی ندارد.در چند سال گذشته و بعد از طراحی مدل های اولیه سمند بحث طراحی مدل‌های جدید سمند به دلیل نداشتن یک استراتژی مشخص جدی پیگیری نمی‌شد. تا کنون باید مدل facelift (تغییر شکل یافته) سمند را داشته باشیم که هنوز این اتفاق نیفتاده است. از سوی دیگر بحث طراحی پلتفرم نیز به دلیل نداشتن یک استراتژی مشخص با قدرت دنبال نمی‌شود. در حال حاضر بنگاه‌های خودروسازی هم‌اکنون به صورت ناهماهنگ حرکت می‌کنند. یا باید خودروسازان ما در برنامه مشخصی با خودروسازان خارجی ادغام شوند - که این مطلب با توجه به هماهنگ نبودن با سیاستهای کشور به نظر غیرممکن می‌رسد - یا باید سهام به صورتی بین شرکت‌های خودروسازان ایران و طرفهای خارجی مبادله شود. به عنوان مثال پژو ۵۰ درصد سهام ایران خودرو و ایران خودرو نیز بخشی از سهام پژو را خریداری کند. در این صورت می‌توانیم زیر مجموعه یک خودروساز بزرگ شویم، ولی می توانیم هویت مستقل طراحی و نشان خود را نیز حفظ کنیم و طراحی بومی خود را داشته باشیم که این اتفاق در مورد اشکودا و فولکس واگن و رنو نیسان افتاده است. از طرف دیگر می‌توانیم تمام توان خودروسازان داخلی را به سمت طراحی نشان مستقل خود سوق دهیم و برای ایجاد بستر رقابتی، خودروسازان خارجی را به سمتی حرکت دهیم که درایران کارخانه تولید خودرو به صورت مستقیم تاسیس کنند. بالاخره باید تصمیم بگیریم که در صنعت خودرو چه جایگاهی داریم.به نظر می رسد طرح ال‌ -۹۰ برای کوتاه مدت و اتصال قطعه‌سازان ایرانی به زنجیره جهانی مفید است، اما این طرح مقطعی است و باید به دنبال راههای بلندمدت باشیم. باید توجه کرد ادغام قطعه‌سازان، خصوصی‌سازی ، اتصال قطعه‌سازان به زنجیره جهانی قطعه‌سازی، تقویت واحدهای مهندسی ، تقویت مدیریت مبانی و طراحی سیستم درجهت افزایش کیفیت تولیدات درکنار کاهش قیمت می‌تواند از پایه‌های استراتژی صنعت خودرو باشد. عده‌ای معتقد هستند ایران خودرو و سایپا باید با هم ادغام شوند و خودروسازان خارجی نیز در ایران کارخانه مستقل تولید خودرو بسازند، اما این موارد هم احتیاج به یک استراتژی بلندمدت دارد.
امین آزاد

منبع : مجله گسترش صنعت