رفاه و آسایش در عصر ظهور

بخش قابل ملاحظه ای از جرم و جنایات، ناشی از فقر و تنگدستی است؛ چرا که فقر و تنگدستی «به دین و ایمان انسان لطمه می زند، عقل را از کار انداخته، قوت و قدرت تشخیص درست را از او می گیرد و باعث کدورت و دشمنی می شود.» (۱)
حضرت علی (ع) فــقــر را بــه مـرگ بزرگ تشبیه نموده و به فرزندش این گونه توصیه می کند: «انسانی که درپی کسب معیشت خود است را ملامت مکن، زیرا درفـقـر و تهیدستی ، خطاهای او، زیاد می شود. ای فرزندم! فقیر حقیر است، سخن او شنیده نمی شود و مقام او، شناخته نمی گردد؛ شخص فقیر ، اگر راستگو باشد، دروغگویش خوانند و اگر زاهد باشد و پرهیزگار ، او را نادان گویند. فرزندم هر فردی که به فقر مبتلا شود، به چهار خصلت نیز مبتلا شود: سستی در یقین، کاستی در عقل، رقت و سستی در دین و کم شدن حیا در صورت، پس پناه به خدای متعال از فقر» (۲)
صـبـر و تحمل در برابر مشکلات و تنگناهای اقتصادی از ناحیه افراد معمولی جامعه، کاری است بس مشکل، اکثریت جنگ ها و ناهنجاری هایی کـــه در سـطح کشورها وجوامع انسانی به وجود می آید، مشکلات و نزاع های خانوادگی، عدم ازدواج جوانان و تن دادن به بی عفتی، دزدی و تجاوز... به خاطر فقر ، محرومیت و تهیدستی است. شخص فقیر و تهیدست اگر از راه های مشروع و قانونی بــرای رفع نیازهای طبیعی خـود ، روزنه ای پیدا نکند ، به ناچار دست به دزدی ، تجاوز و کلاهبرداری و ... خواهد زد. اگر در پرونده های سارقین مسلح و حرفه ای هم دقت شود ؛ این نکته دیده می شود که اکثرا در مراحل اولیه و ابتدایی برای رفع نیازهای ضروری خود ، اقــدام بـه دزدی و کلاهبرداری نموده اند، ولی با تکرار آن، رفته رفته به دزدان حرفه ای و خطرناک، تبدیل شده اند. و این کلام زیبای پیامبر گرامی اسلام(ص) است که: «فقر موجب روسیاهی انسان در دنیا و آخرت می شود» (۳) و در جـــای دیـگـر از شر کفر و فقر، به خدای خود پناه می برد(۴) و می فرماید: «فقر انسان را در آستانه کفر قرار می دهد.» (۵) از حضرت اباذر ، تربیت شده در مکتب پیامبر اسلام (ص) نیز نقل شده است که : «از کسی که غذا در منزلش پیدا نمی شود ، تعجب می کنم که چگونه شمشیرش را بر مردم نمی کشد.» (۶)
● مبارزه اسلام با فقر :
دیــن مـقـدس اسـلام بــرای قطع و نابودی ریشه های فقر و محرومیت ، کــه مــایــه بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی و اخلاقی می باشد ، راهکارهای اقتصادی را در دستور کار قرار داده است. از قبیل تشویق و ترغیب به کار و کوشش ، دوری از سستی و تنبلی ، اخذ مالیات و توزیع عادلانه آن در بین افراد فقیر و بی بضاعت ... تا از این طریق ، جلوی نظام های طبقاتی را مسدود نماید و از فـقـرا و مستمندان دستگیری کرده باشد.
بــه راستی اگــر روزی مالیات اسلامی ، خمس و زکات ... بـه صورت کامل اخذ و جمع آوری شود و در بین فقرا و مستمندان واقعی، به گونه عادلانه تقسیم و توزیع شود، چه انقلاب عظیم اقتصادی به وقوع خواهد پیوست، آیا بازهم فقیر و نیازمندی باقی خواهند ماند که به خاطر فقر و فلاکت ، بــه مــال و ثـروت دیگران ، چشم دوخته و در گوشه و کنار اجتماع ، اقدام به دزدی تجاوز بنماید و با اعمال خلاف قانون و رواج بی عفتی ... چـهـره اجتماع انسانی را مخدوش نموده ، نظم آسایش و امنیت اجتماعی را سلب کند؟ جواب قطعا منفی است ، لذا امام صادق (ع) می فرماید : «اگر همه مردم زکات اموال خود را بپردازند مسلمان فقیر و نیازمندی نخواهد ماند و مردم فقیر ، محتاج، گرسنه و برهنه نمی شوند مگر به خاطر گناه ثروتمندان» (۷)
● رفاه و آسایش در عصر ظهور :
آنچه از روایات استفاده می شود این است که در عصر طلایی ظهور حضرت حجت (عج) ، مشکلات اقتصادی جامعه بشری در سـطـح کلان حل خواهد شد. رفاه و آسایش پدید خواهد آمد و عوامل سلطه بر فکر و فرهنگ و اقتصاد از بین خـاهد رفت و با زدودن فقر و تهیدستی، زمینه رشد و تکامل مادی و معنوی انسان ها فراهم خواهد شد ، احــادیث و روایاتی که رونق اقتصادی در عصر ظهور را بیان می کند ، فراوان است ، لذا به چند دسته از این روایات اشاره می شود :
▪ نزول برکات آسمانی
محصولات کشاورزی عمده ترین عنصر در رونق اقتصاد جوامع بشری محسوب می شود که خود وابسته و متوقف بر نزولات آسمانی و باران های مناسب فصلی است. طبق تصریح آیات و احادیث شریفه، رعایت تقوا، احکام الهی و اجرای عدالت و برابری و رفع ستم، تبعیض و بیدادگری... نزولات آسمانی را درپی خواهد داشت، لذا در سوره نوح می خوانیم: «سپس گفتیم: از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او آمرزنده است تا از آسمان برای شما پی درپی باران فرستد و شما را به اموال و فرزندان، مدد کند و برایتان بستان ها و نهرها بیافریند».(۸)
و در آیه ای دیگر می خوانیم :
«اگر مردم آبادی ها، ایمان آورده و تقوا پیشه ساخته بودند، برکات آسمان و زمین را به روی ایشان می گشودیم» (۹)
در عصر ظهور حضرت حجت (عج) با تــوجــه بــه حاکمیت اصـل عـدالـت و بـرابری و اجرای دقیق احکام الهی برکل جهان هستی، رحمت الهی و برکات آسمانی در قالب نزول باران های مناسب فصلی، تجلی بیشتری پیدا خواهد کرد و زمینه رشد محصولات کشاورزی فراهم خواهد شد.
از پیامبر گرامی اسلام نقل شده است که : «امت من در زمان ظهور مهدی ، به نعمت هایی دست می یابند کــه پیش از آن ، در هیچ دوره ای دست نیافته بودند. در آن روزگار آسمان باران فراوان دهد و زمین هیچ رویدنی رادر دل خود نگاه ندارد.» (۱۰)
در جمله دیگر باز از پیامبر اکرم(ص) می خوانیم: «در آخر الزمان در میان امتم، مهدی قیام می کند، خداوند کران تا کران قلمرو حکومت جهانی او را توسط باران، سیراب می سازد، زمین، گیاه و نبات خود را می رویاند، او اموال را عادلانه به مردم اعطا می کند و به دامداری و دامپروری و رونق اقتصادی اهمیت می دهد و امت را عظمت می بخشد.»(۱۱)
و نیز فرموده اند: «آب ها در دولت مهدی، فراوان می شود و زمین برکات خود را چندین برابر می کند.»(۱۲)
حضرت علی (ع) نیز راجع به رونق اقتصادی در عصر ظهور و نزول برکات آسمانی در آن دوره طلایی می فرماید :
«چون قائم قیام کند ، آسمان چنان که باید ، باران بارد و زمین گیاه رویاند ... بــه گـونـه ای کــه زن از عـراق درآید و تا شام برود و جز بر زمین ها سرسبز گام ننهد...» (۱۳) (مناجات :: نکته جالب دیگر این حدیث امنیت است که زنی از عراق تا شام پیاده خواهد رفت !)
▪ آبادانی زمین واستخراج منابع
در عصر ظهور حضرت حجت(عج) از یک طرف با اجرای احکام و استقرار نظام عدالت و برابری، ونابودی ظلم، ستم و تبعیض و بی عدالتی در تمامی چهره و ابعادش، زمین نیز برکات «منابع و ذخایر» خود را بدون هیچ گونه امساکی عرضه خواهد کرد. و ازطرف دیگر با پیشرفت علوم و فنون، کشاورزی و دامداری نیز رونق گرفته و محصولات شان چندین برابر خواهد شد. با توسعه علم و دانش، تمامی منابع و ذخایر روزمینی و زیرزمینی، شناسایی و کشف شده همه و همه دست به دست هم خواهند داد و درجهت تأمین رفاه و آسایش انسان، در آن عصر طلایی و رؤیایی بسیج و استخدام خواهند شد.
در حدیثی راجع به عصر ظهور می خوانیم: «انسان در عصر حاکمیت جهانی حضرت مهدی، هرآنچه از انواع دانه های زراعی بر زمین بیفشاند، هفتصدبرابر، برداشت می کند همان گونه که خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: «مثل آنان که مال شان را در راه خدا انفاق کنند، به مانند دانه ای است که از یک دانه، هفت خوشه بروید و در هر خوشه ای صد دانه باشد، و خداوند برای هرکس که بخواهد می افزاید» (۱۴)
در جای دیگر می خوانیم: «حکومت او شرق و غرب جهان را فرامی گیرد و گنج های زمین، برای او ظاهر می شود و در سرتاسر جهان جای ویرانی باقی نخواهد ماند، مگر اینکه آن را آباد خواهد ساخت.»(۱۵)
در عصر ظهور حضرت مهدی(عج) با کشف منابع و ذخایر زمینی و توزیع عادلانه آن، درآمد سرانه آحاد جامعه، بالا رفته و با رفع نیازهای افراد، فقر و تهیدستی، از کل جهان، رخت بربسته، غنا و بی نیازی تحقق عینی پیدا خواهد کرد.
لذا از حضرت علی(ع) نیز نقل شده است که: «زمین آنچه در اعماق خویش دارد، برای او، بیرون دهد و همه امکانات و برکات خویش را دراختیار او گذارد.»(۱۶) امام باقر(ع) نیز می فرماید: «زمین برای قایم ما درهم پیچیده می شود... و در روی زمین جای ناآبادی باقی نمی ماند.»(۱۷)
▪ اخذ مالیات و استرداد ثروت های غصبی:
ازجمله اقدامات و برنامه های اقتصادی حکومت حضرت مهدی(عج) که نقش مؤثری در ایجاد رفاه و آسایش اقتصادی و خشکاندن ریشه های فقر و محرومیت در کل جهان دارد؛ اخذ مالیات اسلامی و توزیع عادلانه آن، در بین افراد مستمند، علیل و بیمار و مستحق خواهد بود. آنگونه که در روایات آمده است، تارکین مالیات اسلامی و مانعین از پرداخت زکات، مجازات سنگین در انتظارشان خواهد بود.
لذا در روایتی می خوانیم: «خون دوکس در اسلام هدر است، ولی این حکم را کسی اجرا نمی کند تا حضرت قایم(عج) قیام کند، یکی خون مرد زن دار زناکار است که آن حضرت او را سنگسار می کند و دیگر خون کسی است که از پرداخت زکات خودداری می کند. حضرت مهدی(عج) گردن او را خواهد زد.»(۱۸)
در عصر ظهور، مالیات اسلامی به صورت دقیق، جمع آوری و کاملاً عادلانه توزیع و تقسیم می گردد و نظام طبقاتی حاکم قبل از ظهور، نابود گردیده و جامعه ای مبتنی بر معیارهای اسلامی و انسانی، به وجود خواهد آمد. جامعه ای که درآن، با نفی تبعیض و بی عدالتی، همه از امکانات رفاهی، بهره مند خواهندشد. درعصر حکومت حضرت مهدی(عج) حقوق غصب شده انسان های مظلوم، حتی اگر در زیر دندان های انسان های ظالم و ستمگر هم باشد، گرفته شده و به صاحبان اصلی آن، مسترد خواهدشد.(۱۹)
بذل و بخشش های خودسرانه و غاصبانه ای کــه قبل از ظهور صورت می گیرد. و عده ای ازطریق رفاقت و پارتی بازی به نان و نوایی می رسند ، در دوره حکومت حضرت مهدی (عج)، این اموال و اراضی به صاحبان اصلی آن برگردانده خواهدشد و نظام های ظالمانه و غاصبانه حاکم فعلی بر جهان ، نابود خواهدگردید.
لذا از امام صادق(ع) نقل شده است که :
«هنگامی که قائم آل محمد (ص) قیام کند ، قطایع از میان می رود و دیگر اقطاعی درمیان نخواهدبود.» (۲۰)
قطایع ، زمین هایی از اراضی خراجی است که از راه امتیاز ، به نزدیکان حکام و سلاطین ، داده می شود و ایــن گــونه بذل و بخشش های خودسرانه ، موجب تشکیل طبقه ممتاز درجامعه می گردد.
آری ! حضرت حجت (عج) با قاطعیت و نظارت دقیق ، جریان اقتصادی جامعه بشری را، سرو سامان می دهد، تمام ثروت ها و ذخایر زیرزمینی و روزمینی که در اختیارش قرار می گیرد، به صورت عادلانه، تقسیم و توزیع نموده، جلوی فعالیت های خودسرانه و آزمندانه زراندوزان دنیاطلب را می گیرد و از چپاول ثروت های مردمی و مکیدن خون انسان های مظلوم و مستضعف ، توسط افراد زالوصفت و فرصت طلب ، جلوگیری نموده و عوامل اصلی فقر ، محرومیت و کمبود را از میان برمی دارد.
از امام باقر(ع) نقل شده است که :
«همه اموال جهان درنزد مهدی گرد آید ، آنچه در دل زمین است و آنچه بر روی زمین ، آنگاه حضرت مهدی به مردم بگوید : بیایید و ایــن اموال را بگیرید. اینها ، همان چیزهایی است که برای به دست آوردن آن ، قطع رحم کردید. و نزدیکانتان را رنجانیدید، خون های بناحق ریختند و مرتکب گناهان شدید، بیایید و بگیرید.» (۲۱)در جای دیگری می فرماید :
«مهدی در سال دوبار به مردم مال بخشد و درماه دوبار امور معیشت بر آنان دهد .... تــا نیازمندی به زکات باقی نماند و صاحبان زکات ، زکاتشان را نزد محتاجان آورند ، و ایشان نپذیرند ، پس آنــان زکـات خـویش در کیسه هــا نهاده در اطراف منازل و خانه ها بگردند تـــا محتاجی را پیداکند و مردم بیرون آیند و گویند : ما را نیازی به پول شما نیست ... پس دست بخشش گشاید چنان که تا آن روز کسی آنچنان بخشش اموال نکرده باشد.» (۲۲)
▪ اجرای عدالت اجتماعی:
از ویژگی های منحصر به فرد دوران حکومت های مهدی(عج) که در احادیث و روایات معصومین(ع) فراوان ذکر شده و مورد تأکید و توجه قرار گرفته است، استقرار عدالت اجتماعی درتمام زوایای زندگی جامعه بشری از جمله عدالت در تقسیم بیت المال و توزیع ثروت های ملی و مردمی؛ می باشد. تعبیر «یملأالارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلماً و جوراً» تعبیر آشنایی است که ازطرق مختلف، در ده ها حدیث که دوران طلایی و زندگی ساز عصر ظهور را ترسیم می کنند؛ آمده است. در پرتو اصل محبوب عدالت اجتماعی است که نابسامانی های سیاسی، ستم اجتماعی و ظلم اقتصادی که زائیده نظام ظالمانه تبعیض، ستم و بی عدالتی است، سامان می یابد.
طبق حدیث شریفی از امام صادق(ع) لطافت و نسیم زندگی ساز عدالت اجتماعی در عصر ظهور، تا اقصی نقاط جهان و زوایای ناپیدای منازل و خانه های مردم نفوذ کرده، مأمن و مسکن آنان را گرما وحرارت ویژه ای خواهد بخشید.» (۲۳) و در پرتو گرما ولطافت عدالت اجتماعی و بستر مناسب آن عصر و زمان است که دین و دنیای مردم؛ حیات انسانی و زندگی معنوی جوامع بشری، سرو سامانی گرفته و همه چیز، جان تازه ای خواهندگرفت.
فراهم آوردن رفاه و آسایش و ایجاد شرایطی که در آن، آحاد جامعه جهانی، کتاف زندگی داشته و اضطراب و نگرانی ازاین ناحیه احساس نکنند، درسرلوحه برنامه های کاری حکومت حضرت مهدی(عج) قراردارد. حضرت با توزیع عادلانه بیت المال و درآمدها و نظارت دقیق به دستگاه های اجرایی و اقتصادی حکومت، زمینه لازم، برای رفاه و آسایش همگانی را فراهم خواهندکرد. به گونه ای که ساکنان آسمان ها و زمین، از شرایط به وجود آمده، راضی و خشنود خواهندشد.
ابوسعید خدری می گوید: «پیامبر(ص) فرمود: به مهدی بشارت تان می دهم. او به هنگام اختلاف مردمان، ازمیان امت من ظهور خواهدکرد و ساکنان آسمان ها و زمین از او خشنود خواهندشد. او مال را درست درست تقسیم می کند. مردی پرسید: درست درست چیست؟ فرمود: میان همه به صورت مساوی(۲۴) درحدیث دیگری می خوانم که: مهدی(عج) میان مردم، در تقسیم اموال، به مساوات رفتار می کند به طوری که دیگر نیازمند و محتاجی یافت نمی شود.» (۲۵)
از مجموع آیات و روایات درخصوص عصر ظهور به این باور و استنباط می رسیم که با حاکمیت نظام عدالت گستر آن حضرت و نزول برکات آسمان ها و زمین و نظارت دقیقت بر امور اقتصادی، معضل بزرگ فقر و محرومیت که موثرترین عامل در بروز ناهنجاری اجتماعی، به حساب می آید، از جامعه بشری برچیده خواهدشد. و با ایجاد رفاه و آسایش موعود، پدیده های دزدی، تجاوز، بی عفتی، رشوه و اختلاس که مولود نامیمون فقر و تهیدستی است، ازبین رفته، ترس، نگرانی، اضطراب و ناامنی، جایش را به محیط صلح، صفا صمیمیت و امنیت خواهدداد.
در آخر دونکته مهم و اساسی را یادآورمی شویم :
الـف) اگـــر راه کارهای مطرح شده عصر ظهور ، در شرایط فعلی نیز ، رعایت شود ، یقینا خـیـلـی از مشکلات و نارسایی های فعلی از جـمـلـه مشکلات اقتصادی جهان ، مرتفع خواهد شد و فاصله هــای عـمـیـق و آزاردهنده طبقاتی از بین خواهد رفت. زیرا اگر در دنیای متمدن و صنعتی امروز که اکثریت جمعیت جهان را انسان های گرسنه و برهنه تشکیل می دهند علت آن کمبود امکانات اقتصادی و فقدان ابـزار و وسایل رفاهی نیست بلکه زاییده و معلول نظام ظالمانه ای است که فعلا بر جهان حکومت می کند. نظام ظالمانه استضعاف و استکباری که در سـایه آن عده ای بر توسن مراد خویش نشسته اند، غرق و در تنعمات و افراط در لذائذ، آنان را به گونه ای مست و مغرور ساخته است که دنیا را برای تاخت و تاز و جولان خویش ، کوچک و محدود می بینند و هیچ گونه مانعی را دربرابر خواسته های خویش احساس نمی کنند.
در طـرف دیـگـر عــده کثیری از انسان های فقیر و بـی بضاعت کــه حتی از تأمین مایحتاج اولیه خویش عاجز و ناتوان هستند ، صحنه های رقت انگیزی را ایجاد کرده اند که تماشای آن ، دل هر انسان منصفی را به درد می آورد. به جرأت می توان گفت یـکـی از عـمـده تــریـن علل و عوامل تراژدی تلخ دردناک انسانی معاصر ، تبعیض و بی عدالتی است که اگر روزی این دوگانگی محو و نابود شود و عدالت و برابری ، جایش را بگیرد ، یقینا اوضاع و احوال انسان و جهان ، دگرگون خواهدشد.
ب) تأمین رفاه و آسایش درعصر ظهور ، بدین معنی نیست که انسان ، گل سرسبد هستی ، خلیفه خــدا در زمین ، بسان حیوانات وحشی، بدون مانع و رادعی ، سرگرم لهو ولعب شده و به عیش و نوش بپردازد. منزلت و جایگاه رفیع انسانی خویش را فراموش کند.
زیرا چنین تلقی و رویکردی ، نه تنها با هدف خلقت انسان سازگاری ندارد بلکه در زاویه کاملا مخالف آن قراردارد. و هــدف آن اسـت کــه انـسان در فضای سالم به وجود آمده ، بدون داشتن مشکلات جانبی ، بتواند روح و روان خویش را در اقیانوس بی کران معارف الهی و انسانی ، صیقل دهد. راه سعادت و رستگاری را با دقت و سرعت بیشتری طی کند. و در نهایت لیاقت و شایستگی راه یابی درجوار حق را به دست آورد.
به امید آن روز

۱- نهج البلاغه، حکمت ۳۱۹
۲- میزان الحکمه، ماده فقر، حدیث ۱۵۹۹۳
۳- مشکینی، علی، المواعظه العددیه
۴- میزان الحکمه، ماده فقر، حدیث ۱۵۹۸۵
۵- همان
۶- فرضاوی، دکتر یوسف، فقر و غنا، ترجمه نادر علی عادل، تهران، دفتر نشر فرهنگ قرآن، .۱۳۶۳
۷- وسایل الشیعه، ج۹، باب ۱ از ابواب زکات، حدیث ۶
.۸ نوح/ ۱۲-۱۰
.۹ اعراف/ ۹۶
.۱۰ بحارالانوار، چاپ تهران، ج۵۱، ص۸۳
.۱۱ همان
.۱۲ عقدالدرر، باب۷، چاپ مسجد جمکران، ص۱۹۴
.۱۳ بحارالانوار، ج۱۰، ص۱۰۴
.۱۴ عقدالدرر، فصل ۷، ص۲۱۱
.۱۵ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۸
.۱۶ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۸
.۱۷ کمال الدین، ص۳۳۱؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۹۱
.۱۸ معجم احادیث الامام المهدی، ج۴، ص۱۴۰؛ بحارالانوار، ج۷۹، ص۴۲
۱۹- المهدی الموعود المنتظر، ج۱ص.۲۷۹
۲۰- بحارالانوار، ج۵۲، ص.۳۰۹
۲۱- غیبت نعمانی، ص.۲۳۷
۲۲- بحارالانوار، ج۵۲، ص.۳۹۰
۲۳- بحارالانوار، ج۵۲،ص.۳۶۲
۲۴- صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، چاپ دوم، انتشارات حضرت معصومه(ع) ص.۱۹۷
۲۵- بحارالانوار، ج۵۱، ص.۸۸
مرکز فرهنگ و معارف قرآن

منبع : سایت مناجات