همه چیز درباره جنگ در سفره دل جوانان

آهسته آهسته، از وقایع و فرجام جنگ هشت ساله و تحمیلی عراق علیه ایران داریم فاصله می گیریم. گرچه هنوز رمزو رازهای بسیاری از این جنگ سر به مهر مانده است و از آنها رازگشایی نشده است; اما بسیاری از مردم، حتی آنهایی که آن (جنگ) را تجربه کردند، در گذرزمان و روزمرگی زندگی تلخی ها و شیرینی های آن روزهای حادثه ساز را به باد فراموشی سپرده اند. شاید تنها به یمن کار رسانه ای و برنامه های سال گشت برخی عملیات های پیروز و نیز سالروز آغاز و پایان جنگ تحمیلی است که برق خاطره ای در خاطرمان می زند که آن نیز در وزش مشکلات و پیچ و خم های زندگی به خاموشی می گراید.
اما این واقعه ادنی الارض برای همیشه در تاریخ زنده است و عبرتآموز و ذهن های فعال و وقاد هماره در جست وجوی یافتن علل، معانی و عواقب آن خواهند بود، و شاید رمزگشایی از لایه های مختلف آن چندین دهه به طول انجامد.
سوال از جنگ، چرایی، چگونگی و انجام آن فقط حول ناشناخته ها و اسرار آن نیست، بلکه پدیدارها و مسلمات جنگ نیز برای ذهن های جوان و جستجوگر محل اما و اگر و پرسش است. هرچه اطلاع رسانی و دست افشانی در شکافه ای این «فلات» ضعیف تر باشد، پرسش ها شدیدتر خواهد بود. از این روست که پس از خوابیدن گردوغبار میدان نبرد مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی معدودی دست به کار شده اند تا غبار از سرو روی ریشه ها، ماوقع و فرجام جنگ بگیرند. اما کندی گردروبی آنها پاسخگوی ذهن های نورس نیست.
پدران و مادرانی که جنگ را از سر گذرانده و شاهدی بر صحنه های افتخارآمیز و حماسه ساز یا حتی تاسف بار و رقت انگیز آن بوده اند، امروزه به سبب مناسبت ها و به اعتبار کار محدود و شکسته و بسته رسانه ای و نیز اشاره های نارس کتاب های درسی، در معرض چند و چون و چراهای بسیاری از سوی فرزندان و نونهالان زندگی خود قرار می گیرند. اما همه چیز درباره جنگ در دسترس آنان نیست که بتوانند متقن، مستند و مستدل به این پرسشها پاسخ گویند. پس با جواب های کلیشه ای یا اطلاعات ناقص از زیر بار پرسش ها شانه خالی می کنند، لذا باخبران و کسانی را که دست در کار مطالعاتی و تحقیقاتی دارند وظیفه ای سخت و سنگین پیش رو است تا چاره ای بیندیشند و طرحی در بیندازند; و می بینیم که برخی محققین و مراکز پژوهشی به فکر تهیه و تنظیم دائره المعارف ها و فرهنگ هایی در خصوص جبهه و جنگ افتاده اند.
اما در این تلاش و کوشش های بسیار، برای کودکان و نوجوانان کار دیگر از جنس دیگری نیاز است، تا درون و ذهن ظریفشان با اطلاعات درست چینش و تابیده شوند. مرتضی سرهنگی که سابقه طولانی و درک خوبی از کار کودک و نوجوان دارد و قبلا نیز کتاب هایی چون: اسم من پلاک است، اسم من چفیه است، اسم من خاکریز است را برای کودکان منتشر کرده بود، از زمره کسانی است که تحذیر و هشدارها را به خوبی دریافته و با شناخت عمیقی که از مقوله جبهه و جنگ و تجربه سنگینی که در خصوص هنر و ادبیات مقاومت دارد اکنون به فکر فردای کودکان و نوجوانان افتاده است و در کاری بدیع جلد اول از مجموعه هشت جلدی همه چیز درباره جنگ را روانه بازار کتاب کرده است. او با شناخت زمان و مخاطب شناسی، کتابی در موضوعات و حوادث و وقایع اساسی جنگ فراهم کرده است تا دستگیر پرسش های جوان و کمک درس بزرگترها در پاسخ باشد. فاصله انداختن بین جنگ شناخته ها و نسل امروز وفردا (انقطاع) و شانه خالی کردن از پرسش های به حق فرزندان و نونهالان زندگی و در بی خبری نگه داشتن ایشان، ذهنشان را گنگ و افق دیدشان به آینده را کور خواهد کرد; و سرهنگی به فراست این خطر را دریافته، لذا با هنرمندی و ظرافتی امتنان برانگیز دست به کار شده و اطلاعات و تحقیق یافته هایی از جنگ و ازتاریخ را در مجموعه ای هشت جلدی تدارک دیده است، تا همه چیز درباره جنگ را در سفره دل جوانان و حتی بزرگان بگذارد.
اینکه ما چقدر از این سفره برداشت می کنیم بستگی به نیاز ما دارد. او در اشارهای که بر این کتاب نوشته; هشت سال دفاع مقدس را به درستی به مثابه «فلات» وسیعی دیده است: «وقتی به فلات وسیع دفاع هشت ساله مان نگاه می کنم بلندی های کوچک و بزرگی می بینم که هرکدام دنیایی را در دل خود پنهان کرده اند. اگر دست جست وجوگری به طرف شکاف های این بلندی ها بیاید ماجراها و شخصیت هایی را بیرون می آورد که همه شان خواندنی، دیدنی و ماندنی اند.»
تشبیه گستره جنگ به فلات تشبیه درستی است. فلات در اصطلاح جغرافیایی دشت پهناوری است که ارتفاعاتش زیاد و در سطح آن کوه هایی وجود دارند. به ظاهر این دشت، بی آب و علف به نظر می آید اما زیر این دشت پهناور و لم یزرع گاه ثروت هنگفتی وجود دارد. به یادآورید دشتها و فلات پهناوری از ایران که منابع زیرزمینی و سرمایه های طبیعی کلانی را در دل خود جای داده است.
جنگ نیز همچون فلات به ظاهر لم یزرع، خشک، بی حاصل و پرخسران می نمایاند که در آن مرگ وعدم حیات حرف اول است. اما همانطور که حضرت امام (ره) در وصیتنامه الهی - سیاسی خود اشاره دارند جنگ برکات و دستاوردهای بزرگی در برداشته است. در دل خود ثروت سنگینی و حیاتی جذاب جاری دارد. مهم آن دستی است که بتواند از شکاف ها و منافذ این ارتفاعات و از درون و دل آن چشمه های معرفت و زلال جاری سازد. سرهنگی دست در این روزنه ها کرده و خواسته به سهم خود با رنج گوشه ای از این صندوقچه گنج را به روی ما بازگشاید. اولین تلاش های او به سال ها قبل برمی گردد سال هایی که هیچ کس فکر نمی کرد برای کودک خاکریز، پوتین، چفیه و پلاک و... سوال باشد، پس برایشان پاسخ هایی فراخور ذهن و با ادبیات کودکانه نوشت; کتاب های مصوری با عناوین اسم من پلاک است و...
حال او در گامی دیگر و کاری بدیع ذوق و تلاش دیگری را به ثمر رسانده است و آن تهیه مجموعه همه چیز درباره جنگ آن هم به عدد سال هایی که دشمن بعثی جنگ را بر شانه های ما تحمیل می کرد. او دراین مجموعه درصدد است برای هر سال جنگ ستیغ های بلند فلات را واکاویده و حرف هایش را با جوانان در میان بگذارد.
سرهنگی در جلد اول مداخلی را مورد توجه قرار داده است که با توضیح و تبیین آنها ضمن پرداختن به ریشه های جنگ، ابزار و اصطلاحات لازم برای فهم تعاریف و تحقیقات پیش روی فراهم آید.

نویسنده : محسن کاظمی

منبع : روزنامه مردم سالاری