ایران در چهار کهکشان ارتباطی: سیر تحول تاریخ ارتباطات در ایران، از آغاز تا امروز

نویسنده : محسنیان‌راد، مهدی
شماره کنگره : ۳م۹۴الف/P۹۲
شابک : ۹۶۴-۳۷۶-۳۸۸-۹
رده دیویی : ۳۰۲.۲۰۹۵۵
تاریخ نشر : ۸۵۰۶۰۴
تعداد صفحه : ۶۰۰
تیراژ :     [ساير مجلدات]
نوبت چاپ : ۱

در مجلد نخست از اين مجموعه نويسنده كوشيده تا تاريخ ارتباطات ايران را با الهام از نظريه‌ي سه كهكشان مارشال مك لوهان مرور كند. او در مسير همين كوشش، به اين نتيجه رسيده كه تمدن كهني چون ايران، به جاي سه كهكشان ـ شفاهي، كوتنبرگ و ماركني ـ چهار كهكشان ارتباطي را طي كرده است. بر اين اساس وي بحث درباره‌ي نخستين كهكشان را با آثار بازمانده از دوردست‌هاي پيش از تاريخ، آغاز كرده و از تصاوير عجيبي سخن گفته كه انسان ساكن ايران بر ديواره‌ي غارها و پهنه‌ي كوه‌ها از خود به جاي گذاشته است. از اسطوره‌ها سخن گفته كه سينه به سينه به هزاره‌هاي بعد، منتقل و وارد حافظه‌ي جمعي شده است، از شاهنامه‌ي فردوسي ياد كرده كه يك‌هزار سال پيش، بخشي از اسطوره‌هاي موجود در حافظه‌ي جمعي آن دوران را در خود جاي داده است. نويسنده بر اساس شواهدي چند، جرس زده كه در مقطعي از دوره‌هاي پيش از تاريخ، تا زمان كرومانيون مقيم سرزمين ايران، گاهي با موجوداتي مواجه مي‌شوده كه مشابه او نبوده‌اند و گفته كه شايد نئاندرتال‌ها، همان ديوهايي باشند كه در شاهنامه‌ي فردوسي از آن‌ها ياد شده است. در ادامه‌ي فصل اول شواهدي عرضه شده كه نشان مي‌دهد در هزاره‌ي چهارم قبل از ميلاد، ساكنان جنوب شرقي ايران، براي انتقال اطلاعات عددي از نشانه‌هاي سفالي حجمي استفاده مي‌كرده‌اند. كشفيات باستان‌شناسي اخير در شهر سوخته، و نشانه‌هايي از نخستين خط در اين مكان، از ديگر مطالب اين بخش است. در انتهاي مبحث كهكشان شفاهي به يكي از كهن‌ترين و وسيع‌ترين ارتباطات گروهي در جهان اشاره مي‌شود كه در هزاره‌ي دوم قبل از ميلاد، اجرا مي‌شده است. محل اين ارتباط، معبدي عظيم به صورت ساختماني مخروطي شكل به ارتفاع 53 متر با زيربناي طبقه‌ي اول معادل يازده‌هزار متر مربع بوده كه سالي چند روز، ميهماندار ده‌ها هزار زاير تمدن عيلامي مي‌شده است. زايران هم‌زمان با صعود به طبقات بالاي معبد، مهرهاي سيلندري 4 سانتي‌متري را هم‌چون سيلندرهاي چاپ افست، بارها و بارها بر كف دست خود حركت مي‌داده و در هر حركت با چاپ خيالي، پيام حك شده‌ روي مهر بر كف دست خود به صورتي مكتوب با خداي بزرگ معبد و يا الهه‌ها ارتباط برقرار مي‌كرده‌اند. روايت ايران از دومين كهكشان ارتباطي، طولاني‌ترين بخش كتاب را شامل مي‌شود. از اين به بعد سبك نگارش كتاب در زمينه‌ي تاريخي ـ اجتماعي و فرهنگي حاكم بر هر مقطع از زمان به كارگيري ابزارها و شيوه‌هاي ارتباطي مورد توجه قرار گرفته است. كه از آن جمله است: ابداع فن‌آوري انتقال پيام‌هاي نوري، هم‌چنين ايجاد بيل‌بورد بزرگ سنگي كه بيش‌تر شبيه روزنامه‌هاي امروزي است. روزنامه‌هاي مذكور حاوي گزارشي مبسوط، مصور و چند زبانه از واقعه‌اي مهم در دوران پادشاهي داريوش هخامنشي است كه در معرض ديد عابران جاده‌ي 2500 ساله قرار گرفته است. ايجاد يك سيستم انتقال پيام‌هاي تلگرافي به كمك دو رنگ قرمز و سفيد، استفاده از نوشته‌ها و تصاوير كاغذي براي انتقال پيام توسط مريدان ماني، و تكثير دستي كتاب از عصر بعثت، پيامبر اسلام (ص) از ديگر شيوه‌هاي انتقال پيام در اين مجلد است.