رکود اقتصادی امریکا چه تاثیراتی بر اوضاع جهان دارد؟

مدتی است بحث رکود اقتصادی امریکا در جهان بالا گرفته است.بررسی ها نشان می دهد همیشه رکود اقتصادی امریکا با یک جنگ همراه بوده است و با کمک آن حل شده است. سوال اینجاست که امریکا این بار چگونه رکود را پشت سر خواهد گذاشت؟
در اقتصاد کلان رکود به معنای کاهش تولید ناخالص داخلی یک کشور یا نرخ رشد اقتصادی یک سرزمین برای چند دوره متوالی در یک سال است. همزمان با ایجاد رکود در اقتصاد فعالیتهای اقتصادی نیز وارد یک دوره نزولی می شوند که از مهمترین آنها می توان کاهش نرخ اشتغال و افزایش بیکاری، کاهش سرمایه گذاری و کاهش سودهای مشارکتی و کاهش تمایل به فعالیتهای تولیدی و صنعتی را نام برد.
در اغلب موارد در زمان رکود اقتصادی تورم نیز دامن گیر اقتصاد می شود. افزایش نرخ تورم در کنار کاهش نرخ اشتغال در سرزمینی که رکود اقتصادی را تجربه می کند اقتصاد را وارد عرصه ای می کند که اقتصاددانان از آن به عنوان رکود تورمی یاد می کنند.
آمریکا تا به حال بارها این شرایط را تجربه کرده است و در اغلب موارد با حربه جنگ از این رکود خارج شده است. بحرانی ترین حالت در سالهای میانی دهه ۱۹۳۰ میلادی بود که اقتصاد آمریکا را در معرض فروپاشی قرار داد. در اواخر همین دهه بود که جنگ جهانی دوم با حمله به لهستان آغاز شد و نه تنها اقتصاد اروپا بلکه اقتصاد بسیاری از کشورها را با آسیبهای بزرگی مواجه کرد.
بعد از اتمام این جنگ خانمان برانداز ایالات متحده امریکا که از رکود رهایی یافت اقدام به ارسال کمکهای مالی برای بازسازی اروپای ویران شده در اثر جنگ کرد و این کار را از طریق ایجاد سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی انجام داد.
بعد از ان رکود اقتصادی در سالهای دهه ۱۹۷۰ دامان اقتصاد این سرزمین را گرفت . در این دهه جنگ آمریکا با ویتنام نجات دهنده اقتصاد آمریکا بود. در این سالها قیمت بالای نفت و به دنبال آن افزایش بی رویه قیمت طلا سبب شد تا نرخ تورم در جهان افزایش یابد. سقوط بازار سهام و کاهش سودهای مشارکتی از دیگر مشکلاتی بود که در اقتصاد امریکا نمایان شد.
بحران بازار مسکن نیز از دیگر مشکلات اقتصادی دهه ۷۰ بود.طبق آمارهای موجود در سالهای آغازین دهه ۱۹۷۰ نرخ تورم به بیشتر از ۶ درصد ودر سالهای پایانی این دهه به ۵/۱۳ درصد رسید در حالیکه متوسط نرخ تورم در فاصله سال ۱۹۰۰ تا ۱۹۷۰ میلادی برابر با ۵/۲ درصد بود.در این سالها اقتصاد امریکا رکود تورمی را تجربه کرد به این معنا که نرخ تورم و نرخ بیکاری هر دو افزایش یافتند و اقتصاد را در شرایط بسیار نا مناسبی قرار دادند.
در این سالها صندوق ذخایر ارزی امریکا برای کنترل نرخ تورم مجبور به افزایش نرخ بهره بانکی شد و برای اولین بار در تاریخ کشور امریکا نرخ بهره در این سرزمین به بیشتر از ۱۲ درصد رسید.
بعد از این رکود، امریکا بازهم شاهد تحولاتی منفی دراقتصاد خود بود. طبق گزارشهای ارایه شده توسط صندوق ذخایر ارزی امریکا از سال ۱۹۸۰ میلادی تا به حال یعنی بعد از اتمام رکود تورمی دهه هفتاد تا به امروز امریکا چهار رکود را پشت سر گذاشته که هیچ یک به بزرگی دو رکود عنوان شده نبود.
● رکورد های مهم آمریکا
۱) ژانویه سال ۱۹۸۰ تا جولای همان سال- رکود به مدت شش ماه- در این سال جنگ ایران و عراق اغاز شد و امریکا به عنوان اصلی ترین پشتیبان صدام حسین و تامین کننده تجهیزات دفاعی و نظامی این سرزمین وارد عمل شد.
۲) جولای سال ۱۹۸۱ تا نوامبر سال ۱۹۸۲- رکود به مدت شانزده ماه – در این سال همچنان جنگ ایران و عراق ادامه داشت و به گفته مورخان در این سالها آتش جنگ بالاتر گرفت و حمایتهای امریکا بیشتر و بیشتر شد.
۳) جولای سال ۱۹۹۰ تا مارس ۱۹۹۱ – رکود به مدت ۸ ماه – سال ۱۹۹۰ میلادی جنگ در خلیج فارس آغاز شد . در این سال جنگ عراق با نیروهای ائتلاف ۳۴ کشور عضو سازمان ملل متحد و به رهبری آمریکا آغاز شد. امریکا که در این جنگ نقش مستقیم داشته است برای بازگرداندن کویت به حاکمیت امیر کویت این جنگ را اغاز و رهبری کرد .این جنگ بیشتر از ۶ ماه به طول انجامید و با پیروزی امریکا یا به تعبیری نیروهای ائتلاف به پایان رسید.
۴) مارس سال ۲۰۰۱ تا نوامبر ۲۰۰۱ – رکود به مدت ۸ ماه - مهمترین حادثه این سال را می توان حمله به برجهای دوقلوی امریکا و طرح ریزی جنگ امریکا با کشور افغانستان به مرحله اجرا رسید. در این سال امریکا بزرگترین حمله تروریستی را تجربه کرد . حمله ای که بسیاری آن را سیاستی امریکایی برای زمینه سازی جنگی تازه در خاورمیانه اعلام کردند. این حمله بهانه ای شد برای آغاز جنگ امریکا با افغانستان و به دنبال آن جنگ با کشور عراق.
هم اکنون نیز اقتصاد امریکا در شرایط بحرانی قراردارد و با توجه به اینکه این سرزمین همواره با کمک جنگ از بحران اقتصادی رهایی یافته است و زمینه را برای گردش سریعتر چرخهای صنعتی و اقتصادی خود فراهم آورده است باید منتظر حادثه ای دیگر در جهان بود .
بسیاری وضعیت اقتصاد امریکا در سال جاری را با وضعیت اقتصادی این کشور در دهه هفتاد مقایسه می کنند و بر این باورند امریکا در استانه رکودی مشابه رکود اقتصاد در دهه ۱۹۷۰ میلادی قرار دارد و به نظر می رسد با حربه ای مشابه حربه جنگ امریکا با ویتنام این بحران قابل سپری شدن است.
تحلیلگران اقتصادی با استناد به رشد قیمت نفت ، سقوط بازار سهام ، افزایش قیمت طلا، رکود بازار مسکن، نرخ تورم وتنشهای موجود در خاورمیانه شرایط اقتصادی کنونی را مشابه دهه هفتاد می دانند و این مساله ای قابل تامل و مهم است که باید مورد توجه سردمداران اقتصادی جهان قرار گیرد.
وال استریت ژورنال در این مورد نوشت " هم اکنون سوالی در مورد احتمال ورود اقتصاد امریکا به رکود وجود ندارد زیرا همگان این مساله را امری محرز و غیر قابل اجتناب می دانند. هم اکنون مساله مورد بحث این است که آیا هم اکنون اقتصاد امریکا در رکود بسر می برد یا خیر؟"
اقتصاددانان وال استریت اعلام کردند هم اکنون اقتصاد امریکا در رکود قرار دارد و دلیل اینکه تا به امروز کسی این موضوع را تایید نکرده این است که تایید رسمی آغاز رکود با کمک امارهای اقتصادی حداقل شش ماه تا یک سال بعد از شروع این مرحله انجام می شود.
نمایندگان مریل لینچ و گلدمن ساش در وال استریت نیز بعد از دریافت گزارش دولت امریکا در مورد عملکرد بازار کار در ماه دسامبر سال ۲۰۰۷ میلادی بر این مساله صحه گذاشتند. طبق گزارش دولت امریکا در ماه دسامبر سال گذشته میلادی نرخ بیکاری در امریکا افزایش یافت. این در حالیست که سیر صعودی نرخ تورم نیز آغاز شده و اقتصاد در حال ورود به مرحله رکود تورمی است.
دیوید روزنبرگ اقتصاددان مریل لینچ در وال استریت می گوید" رکود اقتصاد امریکا یک واقعیت اجتناب ناپذیر است و اقتصاد امریکا هم اکنون برای پنجمین بار طی بیست سال گذشته وارد این مرحله شده است." وی افزود:"طی پنجاه سال گذشته هیچ گاه نرخ بیکاری رشدی بیشتر از ۵/۰ درصد را نداشته است مگر اینکه اقتصاد وارد رکود شده باشد ."
البته برخی دیگر از اقتصاددانان این نظریات را رد می کنند. رویترز به نقل از اتحادیه ملی اقتصاد بازرگانی امریکا نوشت :" اقتصاد امریکا می تواند با بهره گیری از سیاستهای مختلف مانع از ایجاد رکود شود. " آنها با اشاره به کاهش نرخ رشد اقتصاد امریکا در دوره های متوالی گذشته اعلام کردند :"همیشه کاهش نرخ رشد اقتصادی نشان دهنده ورود اقتصاد به مرحله رکود نیست. برخی مواقع این کاهش عملکرد طبیعی بازار است که با کمک انگیزه های اقتصادی دولتی می توان آن را به سمت رشد سوق داد."
در این مورد می توان به بسته تشویقی دولت بوش به اقتصاد اشاره کرد. این بسته تشویقی ۱۵۷ میلیون دلاری به اقتصاد کمک می کند تا در سال جاری میلادی سیر رشد را از سر گیرد . اگرچه این روند با سرعت بسیار کمی طی خواهد شد.
اقتصاددانان این اتحادیه نرخ رشد اقتصادی امریکا در سه ماه اول سال ۲۰۰۸ میلادی را ۵/۰ درصد و در سه ماه دوم را یک درصد پیش بینی می کنند و با استناد به این پیش بینی وقوع رکود را غیر محتمل می شمارند.
برخی دیگر بر این باورند که اقتصاد امریکا هم اکنون وارد رکود نشده است ولی تا انتهای سال جاری این رکود دامان اقتصاد این سرزمین را خواهد گرفت و با توجه به وضعیت اقتصادی جهان نمی توان از این بحران اجتناب کرد.
مطالعه عملکرد صندوق ذخایر ارزی امریکا نیز کم و بیش این نظریع را تایید می کند.در سالهای گذشته صندوق ذخایر ارزی امریکا تلاش های زیادی کرد تا مانع از وقوع بحران شود. بارزترین تلاش این مرکز کاهش مداوم نرخ بهره بانکی به منظور ایجاد انگیزه لازم برای دریافت وام و توسعه فعالیتهای بانکی و صنعتی است.
این مرکز در سالهای گذشته بارها نرخ بهره را تغییر داد و در ماه اول سال جاری به دلیل بالا گرفتن بحران و پیش بینی های مختلفی که در مورد احتمال رکود اقتصاد در سه ماه دوم سال جاری ارایه شد دو بار در عرض یک هفته نرخ بهره را تنزل داد.
برخی بر این باورند تلاشهای برنانکه رییس صندوق ذخایر ارزی امریکا در این حیطه سبب شد تا رکود اقتصاد امریکا به تعویق بیفتد. ولی برخی دیگر تلاشهای برنانکه را بی نتیجه می دانند و بر این باورند که باید در انتظار بحران بود.
واشنگتن پست به نقل از استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد نوشت" انتقاد به برنانکه در مورد کاهش نرخ بهره بانکی و فشارهای تورمی ناشی از ان انتقادهایی بی مورد است. زیرا در صورتیکه این سیاستها اجرا نشود اقتصاد در فاصله ای کوتاه وارد رکود می شود و اگر این سیاستها اجرا شود زمان بروز علایم به تاخیر می افتد." وی تاکید کرد:" برنانکه هر کاری انجام دهد و هر سیاستی را اجرا کند اقتصاد امریکا وارد مرحله رکود می شود و نرخ تورم در این سرزمین افزایش می یابد.بنابراین تمرکز روی فعالیتهای این مرکز مشکلی را حل نمی کند."
مایکل مناتین، اقتصاددان نیز در این مورد می گوید "متاسفانه در سالهای اخیر صندوق ذخایر ارزی تمام کارهای درستی که برای مقابله با رکود باید انجام می داد را انجام داد ولی هم اکنون اقتصاد در شرایط نامطلوبی است و این نشان می دهد که چاره ای جز انتظار کشیدن برای وقوع رکود نداریم."
آمارها نشان می دهد در ژانویه سال جاری شاخص هزینه های مصرفی در امریکا۳/۴ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافت.در این ماه نرخ رشد قیمت کالاهای ضروری از قبیل مواد غذایی و سوخت برابر با ۵/۲ درصد بود که بالاترین نرخ طی دو سال گذشته است.
تغییرات نرخ تورم در سال جاری میلادی مشابه تغییرات سالهای دهه ۷۰ است. از طرف دیگر در ماه اول سال جاری نرخ بیکاری در امریکا به ۳/۵ درصد رسید. در حالی که در ماه پیش از آن نرخ بیکاری در این کشور ۹/۴ درصد بوده است.

مونا مشهدی رجبی

منبع : دیپلماسی ایران