شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
مجله ویستا

شرایط‌ بحرانی‌ در ۱۲۲هزار کلاس‌ تخریبی‌


شرایط‌ بحرانی‌ در ۱۲۲هزار کلاس‌ تخریبی‌
ایران‌ به‌ عنوان‌ یکی‌ از پرجمعیت‌ترین‌ کشورهای‌ جهان‌ دارای‌ تعداد زیادی‌ دانش‌آموز مشغول‌ به‌ تحصیل‌ است‌. به‌ گفته‌ کارشناسان‌ بیش‌ از نیمی‌ از جمعیت‌ کشور را نوجوانان‌ و جوانان‌ تشکیل‌ می‌دهند. با توجه‌ به‌ این‌ شرایط‌، لزوم‌ ایجاد بسترهای‌ مناسب‌ جهت‌ تحصیل‌ و اختصاص‌ امکانات‌ آموزشی‌ برای‌ این‌ قشر را ضروری‌ می‌سازد. طی‌ چند دهه‌ گذشته‌ نیز تلاش‌ مسئولان‌ کشور در رده‌های‌ مختلف‌ نشان‌ دهنده‌ حساسیت‌ بحث‌ آموزش‌ نسل‌ جوان‌ و نوجوان‌ کشور به‌ عنوان‌ جامعه‌ هدف‌ و آینده‌ ساز بوده‌ است‌ که‌ متاسفانه‌ تاکنون‌ با کمبودها و کاستی‌های‌ فراوانی‌ روبرو بوده‌ و هست‌ به‌ گونه‌یی‌ که‌ به‌ گفته‌ حبیب‌الله‌ بوربور معاون‌ عمرانی‌ وزیر آموزش‌ و پرورش‌ بیش‌ از پنج‌ میلیون‌ دانش‌آموز از فضای‌ آموزشی‌ در ساعات‌ مفید محرومند و پنج‌ میلیون‌ دانش‌آموز دیگر به‌ دلیل‌ دو نوبته‌ بودن‌ مدارس‌ به‌ جای‌ شش‌ ساعت‌، چهار ساعت‌ در مدرسه‌ حضور دارند. به‌ عبارت‌ دیگر با توجه‌ به‌ آمار ارایه‌ شده‌ متاسفانه‌ سیستم‌ آموزش‌ و پرورش‌ کشور نتوانسته‌ پس‌ از انقلاب‌، عدالت‌ آموزشی‌ را در کل‌ کشور تسری‌ ببخشد.
علی‌رغم‌ عزم‌ ملی‌ برای‌ گسترش‌ و ایجاد فضاهای‌ آموزشی‌ نظیر اقدامات‌ درخور توجه‌ جامعه‌ خیرین‌ مدرسه‌ساز هنوز هم‌ با ۱۲۲ هزار کلاس‌ درس‌ تخریبی‌ در کشور روبرو هستیم‌. این‌ نکته‌ موید آن‌ است‌ که‌ از ۸۸ هزار و ۷۶۰ کلاس‌ درس‌ کشور تنها ۴۰ درصد به‌ لحاظ‌ استحکام‌، مطمئن‌ هستند و ۶۰ درصد باقیمانده‌ که‌ شامل‌ ۴۴ هزار و ۵۹۸ کلاس‌ درس‌ است‌، فضای‌ مقاومی‌ برای‌ آموزش‌ به‌ شمار نمی‌روند و در مقابل‌ بلایای‌ طبیعی‌ مانند زلزله‌ بسیار آسیب‌پذیرند.
معاون‌ عمرانی‌ آموزش‌ و پرورش‌ می‌افزاید: شمار مدارس‌ سالم‌ مقاوم‌ ۳۰ هزار و تعداد مدارس‌ نیازمند بازسازی‌ و مقاوم‌سازی‌ سریع‌ ۵۰ هزار کلاس‌ است‌.
این‌ مساله‌ نشان‌ دهنده‌ وجود شرایط‌ بحرانی‌ در سیستم‌ آموزش‌ و پرورش‌ کشور است‌ زیرا بیش‌ از نیمی‌ از جمعیت‌ کشور حداقل‌ چهار ساعت‌ از اوقات‌ روزانه‌ خود را در این‌ سیستم‌ و در مدارس‌ غیرمقاوم‌ و خطرآفرین‌ سپری‌ می‌کنند.
●لزوم‌ تخصیص ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌ دلار
بحث‌ مدارس‌ غیرمقاوم‌ و خطرآفرین‌ به‌ صورت‌ مساله‌یی‌ حاد از زمان‌ دولت‌ خاتمی‌ مطرح‌ بود. بطوری‌ که‌ لایحه‌ مقاوم‌سازی‌ مدارس‌ بدون‌ استحکام‌، از زمان‌ دولت‌ پیشین‌ به‌ مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ فرستاده‌ و پس‌ از فراز و نشیب‌های‌ بسیار در زمان‌ دولت‌ احمدی‌نژاد، کلیات‌ لایحه‌ تخریب‌ و بازسازی‌ مدارس‌ غیراستاندارد و مقاوم‌سازی‌ مدارس‌ بدون‌ استحکام‌ در کمیسیون‌ برنامه‌ و بودجه‌ مجلس‌ به‌ تصویب‌ رسید.«مرتضی‌ تمدن‌» عضو هیات‌ رییسه‌ کمیسیون‌ عمرانی‌ و برنامه‌ و بودجه‌ مجلس‌ در این‌ رابطه‌ می‌گوید: «تصویب‌ لایحه‌ مقاوم‌سازی‌ مدارس‌ بدون‌ استحکام‌ که‌ در زمان‌ دولت‌ خاتمی‌ به‌ مجلس‌ فرستاده‌ شد، دولت‌ جدید را ملزم‌ کرد تا در اجرای‌ این‌ طرح‌ برنامه‌های‌ چهارم‌، چهار میلیارد دلار از حساب‌ ذخیره‌ ارزی‌ برداشت‌ کند. در این‌ خصوص‌ دولت‌ موظف‌ است‌ تا در برنامه‌ چهارم‌ و در قالب‌ بودجه‌های‌ سنواتی‌ چهار میلیارد دلار را به‌ شکلی‌ صرف‌ کند که‌ هم‌ قدرت‌ جذب‌ داشته‌ و هم‌ تبعات‌ تبدیل‌ دلار به‌ ریال‌ را پیش‌بینی‌ کند.»وی‌ با بیان‌ اینکه‌ ۳۰ درصد کلاس‌ کشور یعنی‌ حدود ۱۲۷ هزار کلاس‌ درس‌ نیازمند مقاوم‌سازی‌ است‌، تصریح‌ می‌کند: اعتبار مورد نیاز برای‌ مقاوم‌ سازی‌ مدارس‌ ۷۰۰ میلیون‌ دلار است‌.
از سوی‌ دیگر ۳۰ درصد از مدارس‌ کشور به‌ گونه‌یی‌ هستند که‌ با مقاوم‌سازی‌ نیز نمی‌توان‌ آنها را ترمیم‌ کرد و باید از نو بنا شوند. این‌ مدارس‌ نیز به‌ اعتباری‌ معادل‌ ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون‌ دلار نیاز دارند که‌ در مجموع‌ ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌ دلار اعتبار لازم‌ است‌ تا مدارس‌ در برابر حوادث‌ و بلایا مقاوم‌سازی‌ شوند.براساس‌ آمار و مستندات‌ ارایه‌ شده‌ توسط‌ مسوولان‌ آموزش‌ و پرورش‌ تنها ۴۰ درصد مدارس‌ کشور براساس‌ ضوابط‌ و آیین‌نامه‌ها احداث‌ شده‌ و مقاوم‌ هستند و در حوادؤی‌ مانند زلزله‌ این‌ مدارس‌ آسیب‌ نخواهند دید.
«بوربور» همچنین‌ بیان‌ می‌کند: مقاوم‌سازی‌ مدارس‌ با روند فعلی‌ تخصیا اعتبارات‌، هشت‌ سال‌ به‌ طول‌ می‌انجامد و در صورت‌ تخصیا بودجه‌ چهار میلیارد دلاری‌ از سوی‌ دولت‌، بازسازی‌ و مقاوم‌سازی‌ کلاس‌های‌ درس‌ خطر آفرین‌ و غیرمقاوم‌ ظرف‌ مدت‌ دو سال‌ امکان‌پذیر است‌.
مقاوم‌سازی‌ و بازسازی‌ مدارس‌ حتی‌ در تهران‌ نیز به‌ صورت‌ مساله‌یی‌ حاد درآمده‌ است‌. «افشین‌ مرشدیان‌» مدیرکل‌ اداره‌ نوسازی‌ و تجهیزات‌ مدارس‌ استان‌ تهران‌ درباره‌ مقاوم‌سازی‌ مدارس‌ این‌ استان‌ به‌ ایرنا می‌گوید: «برای‌ مقاوم‌ سازی‌ مدارس‌ استان‌ تهران‌ در برابر زلزله‌ با کمبود اعتبار مواجه‌ هستیم‌. زیرا در استان‌ تهران‌ یک‌ هزار و ۴۰۰ مدرسه‌ غیراستاندارد با قدمت‌ بالای‌ ۴۰ سال‌ وجود دارد. برای‌ بازسازی‌ و مقاوم‌ سازی‌ آنها ۱۴۰ میلیارد تومان‌ اعتبار مورد نیاز است‌. با توجه‌ به‌ اینکه‌ مدارس‌ پناهگاهی‌ امن‌تر از منازل‌ مسکونی‌ در هنگام‌ زلزله‌ محسوب‌ می‌شوند، ۱۱۷ کلاس‌ درس‌ با قدمت‌ ۴۰ سال‌ در سال‌ گذشته‌ تخریب‌ و بازسازی‌ شدند.»
وی‌ با اشاره‌ به‌ اینکه‌ اکنون‌ ۲۷۸ پروژه‌ احداث‌ مدارس‌ در استان‌ تهران‌ در دست‌ اجراست‌ می‌افزاید: «با وجود اعتبارات‌ کافی‌ که‌ به‌ امر اختصاص‌ داده‌ شده‌، این‌ مدارس‌ مهرماه‌ سال‌ آینده‌ به‌ بهره‌برداری‌ می‌رسند. از این‌ رو چون‌ ساختار نظام‌ پول‌دهی‌ در کشور مبتنی‌ بر واقعیت‌ نیست‌، سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ باید تدبیری‌ بیندیشند که‌ ۸۰ درصد اعتبارات‌ نوسازی‌ مدارس‌ را در شش‌ ماهه‌ اول‌ تخصیص دهد تا مدارس‌ طبق‌ برنامه‌ در مهرماه‌ هر سال‌ قابل‌ بهره‌برداری‌ باشند.»
●مدارس‌ غیرانتفاعی‌ نیز غیرمقاومند
مساله‌ مدارس‌ غیراستاندارد، غیرمقاوم‌ و خطرآفرین‌ تنها مختص مدارس‌ دولتی‌ نیست‌، بلکه‌ مدارس‌ غیرانتفاعی‌ نیز در این‌ شرایط‌ قرار دارند. این‌ مساله‌ به‌ حدی‌ است‌ که‌ سال‌ گذشته‌ کمیته‌ بهسازی‌ و مقاوم‌ سازی‌ ابنیه‌ شورای‌ شهر تهران‌ را نیز به‌ عکس‌العمل‌ و هشدار واداشت‌. زیرا اغلب‌ مدارس‌ غیرانتفاعی‌ که‌ با مجوز آموزش‌ و پرورش‌ دایر شده‌ در ساختمان‌های‌ قدیمی‌ و دارای‌ بافت‌ فرسوده‌ تاسیس‌ می‌شوند. بر این‌ اساس‌ شورای‌ شهر به‌ دنبال‌ ارایه‌ راهکاری‌ برآمد که‌ مجوز ایجاد مدارس‌ غیرانتفاعی‌ به‌ ساختمان‌هایی‌ تعلق‌ گیرد که‌ از ایمنی‌ و مقاومت‌ لازم‌ در برابر بلایای‌ طبیعی‌ برخوردار باشند. ساختمان‌های‌ فعلی‌ مدارس‌ به‌ دلیل‌ قدیمی‌ ساز بودن‌ برای‌ زلزله‌ طراحی‌ نشده‌اند و در صورت‌ وقوع‌ یک‌ زلزله‌ مخرب‌، تلفات‌ و خسارت‌های‌ زیادی‌ از خود بر جای‌ خواهند گذاشت‌. از نظر کارشناسان‌ عملکرد ساختمان‌های‌ مدارس‌ در اصول‌ مهندسی‌ زلزله‌ باید فراتر از عملکرد ساختمان‌های‌ مسکونی‌ باشد که‌ در مواقع‌ بحرانی‌ بتوان‌ از آنها به‌ نحو مطلوب‌ استفاده‌ کرد. مدارس‌ باید به‌ گونه‌یی‌ طراحی‌ و ساخته‌ شوند که‌ علاوه‌ بر «تامین‌ امنیت‌ جانی‌» افراد در صورت‌ وقوع‌ یک‌ زلزله‌ احتمالی‌ بتوان‌ آن‌ را برای‌ موارد دیگر مانند بیمارستان‌ مورد استفاده‌ قرار داد.
کمک‌های‌ مردمی‌ و خیرین‌ تنها یک‌ درصد است‌
کمک‌های‌ مردمی‌ و اقدامات‌ و فعالیت‌های‌ گسترده‌ خیرین‌ مدرسه‌ساز در کشور به‌ صورت‌ خودجوش‌ وجود دارد. اما مسئولان‌ آموزش‌ و پرورش‌ کشور آن‌ را کافی‌ نمی‌دانند.«بوربور» معاون‌ عمرانی‌ وزیر آموزش‌ و پرورش‌ در این‌ رابطه‌ می‌گوید: «در کشورهای‌ پیشرفته‌ بیش‌ از ۵۰ درصد از هزینه‌ فضای‌ آموزشی‌ را مردم‌ و خیرین‌ تامین‌ می‌کنند. در حالی‌ که‌ در کشور ما علیرغم‌ وجود خیرین‌ در برنامه‌ریزی‌های‌ مناسب‌ برای‌ استفاده‌ از وجود آنها، تنها یک‌ درصد از هزینه‌ها پوشش‌ داده‌ می‌شود.»این‌ کمبودها به‌ گونه‌یی‌ است‌ که‌ ۷۰ درصد مدارس‌ کل‌ کشور فاقد تجهیزات‌ کامل‌ آموزشی‌، تربیتی‌ و ورزشی‌ بوده‌ و نمی‌توانند در تحقق‌ اهداف‌ آموزشی‌ و پرورشی‌ خود موفق‌ شوند.
بحث‌ مقاوم‌سازی‌ و بازسازی‌ مدارس‌ سال‌ها است‌ که‌ در کشور مطرح‌ است‌. اما متاسفانه‌ همانند سایر مسائل‌ خطرآفرینی‌ که‌ قابل‌ پیشگیری‌ هستند، کمتر مورد توجه‌ واقعی‌ قرار می‌گیرند. در اینجا این‌ سوال‌ مطرح‌ می‌شود که‌ با وجود احتمال‌ وقوع‌ زلزله‌ در کشور و بخصوص‌ در تهران‌ چرا کسی‌ مسئولیت‌ سلامت‌ دانش‌آموزان‌ را بر عهده‌ نگرفته‌ و همه‌ منتظر وقوع‌ فاجعه‌ هستند تا پس‌ از آن‌ چاره‌ بیندیشند. آیا نوشدارو پس‌ از مرگ‌ سهراب‌، سلامت‌ و زندگی‌ را به‌ دانش‌آموزان‌ باز می‌گرداند؟

مهرنوش‌ حیدری‌