معایب جنگ جهانی دوم از نگاه ایست وود

كلینت ایست وود می گوید با دو فیلم سینمایی تازه اش می خواسته است از مضار جنگ جهانی دوم و نبردهایی از همین دست بگوید. «نامه هایی از ایووجیما» كه قصه جنگ سربازان آمریكایی و ژاپنی در منطقه ایووجیما در طول جنگ جهانی دوم و روایت ژاپنی ها از آن رویداد است، هم نامزد جایزه اسكار برترین فیلم وهم بهترین كارگردانی امسال شده بود و«پرچم های پدران ما» هم كه دوماه قبل از ایووجیما اكران شد و دیدگاه آمریكایی ها از همان جنگ و تقابل است، یك كار قابل توجه در ژانر سینمای جنگ تلقی شده بود.
اما مردی كه ابتدا با «نابخشوده» وسترن كلاسیك وار خود در سال۱۹۹۲ و سپس با «عزیز یك میلیون دلاری» فیلمی پیرامون ورزش بوكس در سال۲۰۰۴ جوایز برترین فیلم و بهترین كارگردانی را صاحب شد، می گوید: دو فیلم جدیدش بیش از آن كه تمجیدی از این وآن درایام جنگ جهانی دوم باشند بیانگر ایرادات و مظالمی است كه در آن جنگ شكل گرفت و وحشت هایی را جلوه گر می شود كه معمولاً نبردهایی از این دست در بر دارد.
در همین راستا جنگ سال های گذشته عراق و بهتر بگوییم تجاوز ارتش آمریكا به خاك عراق و جنایات دولت آمریكا در این بخش جهان نیز نمی توانسته است در ته فكر ایست وود جای نداشته باشد و یك منبع الهام برای او در ساخت دو فیلم جدیدش نبوده و او آنها را مبنا و انگیزه خود قرار نداده باشد.
● امكان ندارد
ایست وود در اواخر دومین ماه از بهار۲۰۰۷ و درحالی كه دوفیلم اخیرش هنوز در بخش هایی از دنیا بر اكران است، می گوید: «هر موقع یك فیلم جنگی می سازید، امكان ندارد به وقایع مشابه در زمان حاضر نیز فكر نكنید. دراین مواقع همیشه تصورات امروز و هر جنگ دیگری كه در ظاهر نامرتبط با جنگ مورد نظرتان است، به ذهن تان می آید. من فكر می كنم بیشتر جنگ های دنیا به گونه ای نشانگر ایرادها و معایبی است كه هر جنگی را در بر دارد.
درست است كه فیلم های جدید من، به طور اساسی كارهایی ضدجنگ نیستند و داستان گو هستند و شرح گذشته و اتفاقاتی را می آورند كه در یك رویداد خاصی در زمان جنگ جهانی دوم روی دادند، اما نمی تواند بدون معایب جنگ باشد و رویدادهای بد و تلخی را به تصویر نكشد كه در آن جنگ تحقق یافتند. كافی است در نظر بگیرید كه در آن جنگ چه تعداد پدران در سطح جهان، فرزندان خود را از دست دادند و چه شمار زنان كه همسران خود را كشته دیدند.
دو فیلم جدید من این مسائل را نشان می دهند و از این منظر نمی توان آنها را كارهایی دانست كه جنگ را تأیید و آن را تحسین می كنند. مداخله آمریكا در مسائل عراق و اشغال نظامی این كشور انگیزه و دلیل اصلی ساخت فیلم های جدیدم نبوده است، اما اگر بگویم از آن تأثیر نپذیرفته ام و همان مسأله پایه گذار و خط دهنده افكارم نبوده است، دروغ گفته ام.»
● یادگارهای نوجوانی
دیگر منبع الهام ایست وود در ساخت آثار جدیدش، فیلم های جنگی ای بوده است كه در ایام نوجوانی و جوانی اش می دیده است. «من در دهه۱۹۴۰ رشد كردم و نوجوانی ام در آن زمان سپری شد و در آن دوران به دلیل جریان داشتن جنگ جهانی دوم و تبعات آن در سال های نخست پس از پایان آن، این جنگ از حرف های اصلی روز و رخدادی به شدت تأثیرگذار بر دنیا ونوع زندگی مردم بود.
البته بیشتر آن فیلم ها، كارهایی یك سویه و تنها در جهت تأیید یك جناح و كوبیدن كشورهای دیگر بودند. در نتیجه من در فیلم های جدیدم كوشیده ام كه جنگ ایووجیما را از دو دیدگاه ارائه كنم و هم نظرگاه ما در آن باشد و هم ایده سربازان ژاپنی درباره آن. شرایط كلی آن جنگ نیز در هر دو فیلم هست و ما از اوضاع هر دو ارتش و سربازان حاضر درجنگ سخن گفته ایم و مردم می توانند هر دو طرف قضیه را ببینند و به نتیجه ای كه لازم است، برسند.»
● زبان یك عامل بازدارنده نیست
«نامه هایی از ایووجیما» چون نشانگر و مبین نظرگاه سربازان ژاپنی درباره جنگ مورد بحث است، بنابراین به زبان ژاپنی و با زیرنویس انگلیسی ساخته شده است و حتی واجد شرایط برای كاندیدا شدن برای اسكار برترین فیلم «خارجی» (غیرآمریكایی) سال بود، ولی به ادعای ایست وود ساختن فیلمی به زبان بیگانه برای او سد بزرگی نبوده و یك عامل بازدارنده جلوه نكرده است. «مهم این است كه همه عوامل و كادرهای تهیه یك فیلم هماهنگ و روی دور افتاده باشند و در آن صورت زبان در مرحله دوم قرار می گیرد و فرقی نمی كند كه افراد به كدام زبان تكلم می كنند. زیرا همه چیز مشخص و در راستای معینی حركت می كند و معلوم است كه فرجام كار چیست.
یك قصه راحت و جاری و ساری، تأثیر خود را می گذارد و فاكتور زبان در آن گم می شود. در زمان تهیه نامه هایی از ایووجیما نیز من فاكتور زبان را چندان حس نمی كردم زیرا قصه و اتفاق ها، جاری شده و به حركت درآمده بود. در آن فیلم نیز وجه انسانی و این كه شرایط و مشكلات شخصیت ها چیست، در درجه اول اهمیت قرار داشت و نه زبانی كه به آن سخن گفته می شد. به واقع مهم ترین مسأله تشریح وجوه انسانی و اجتماعی یك جنگ است و زبان مورد استفاده در این راه به مسأله ای غیرمهم تبدیل می شود.»
ایست وود كه ۷۷ سال دارد، اما همچنان سرحال و پركار است، همچنین احساس خوشحالی می كند كه بیشتر سربازان مسن و قدیمی پس از دیدن دوفیلم جدید او بر آن مهر تأیید زده اند. «آنها حتی نامه هایی از ایووجیما را پسندیدند.
یعنی اینك هر كس قبول دارد كه چنان جنگی مثل هر نبرد دیگری دو وجه و دوطرف دارد و باید از دو منظر به آن نگریست و قصه را از زبان هر دوطرف درگیر در جنگ تشریح كرد و اكتفا به یك نظرگاه كار را ناكامل و یك سویه می سازد و این چیزی است كه از آن پرهیز كردیم و ما با ساختن دو فیلم متفاوت راجع به یك موضوع بهره اش را هم گرفتیم.
شما باید بدانید در آن سوی قضیه و آن جا كه روبه روی شما قرار داشت، نیز چه گذشته است. ۶۲ سال بعد از اتمام جنگ جهانی دوم رعایت و اجرای این اصل راحت تر از آن زمان شده است، ولی در آن زمان نمی شد آن كار را انجام داد، زیرا جنگ یك برنده داشت كه متفقین بودند و یك بازنده كه متحدین (آلمان و همراهانش) نام داشتند و شما مجبور بودید فقط در یك سو باشید.»
● ژاپن ناشناخته
گفتنی است در جنگ ایووجیما حدود ۲۰ هزار ژاپنی كه از متحدین بودند كشته شدند و ۷ هزار نفر نیز از متفقین و نیروهای ضدآلمان جان باختند و ایووجیما، محلی كه این مرگ ها در آن شكل گرفت، در دریای پاسیفیك واقع است. پس از قطعی شدن شكست ژاپنی ها در این جنگ بسیاری از آنها به فرمان سران ارتش كشورشان خودكشی كردند تا به اسارت متفقین درنیایند.
كازوناری نینومیا كه نقش یكی از سربازان ژاپنی را در «نامه هایی از ایووجیما» بازی كرده است، می گوید این امر به وی یاری رساند تا بفهمد نسل های قبلی و به واقع پدر بزرگ او و همتاهایش چه احساسی در زمان آن جنگ داشتند. او می افزاید: «من به این وسیله ژاپن را شناختم كه پیشتر برایم ناشناخته بود. به واقع تاریخ كشورم بر من و بسیاری از هم نسل های من مبهم است و این فیلم به ما اطلاعاتی را در این باره بخشیده است.»
● كاری به اسكار ندارم
اما ایست وود چه؟ پس از اختصاص نیافتن اسكارهای اصلی۲۰۰۷ به «نامه هایی از ایووجیما» و رسیدن آنها به كار آخررقیب بزرگ سال های گذشته او مارتین اسكورسیسی (The departed) او می گوید برایش مهم نیست كه روزی از نو صاحب این جوایز می شود یا خیر. او می افزاید: «من كار خودم را می كنم و به آن چه می خواهم و در ذهن دارم، می پردازم و اگر چیزی و جایزه ای به من دادند، چه بهتر اما این طور هم نیست كه تمامی مبنای كارم را روی آن بگذارم و نگاهم همیشه به آن باشد و زندگی ام تنها بر آن مبنا حركت كند.»

ترجمه: وصال روحانی

منبع : روزنامه ایران