معرفی نرم افزار کتابخانه ای کاوش

● مقدمه :
گروه طراحی نرم افزار تحقیقاتی کتابداری کاوش در سال ۱۳۶۸ تاسیس شده است . قدیمی ترین نرم افزار کتابخانه ای استاندارد مطابق با استاندارد های بین المللی در کشور است . کاوش تنها صادر کننده نرم افزار کتابخانه ای به خارج از کشور است . ۱۵۰۰ کتابخانه داخل و خارج از کشور ، ۸۰۰۰ کتابخانه و مرکز فرهنگی استان تهران ، ۵۰۰ کتابخانه عمومی در سراسر کشور ، و.... را تحت پوشش دارد .
● زیر سیستم های نرم افزارکاوش :
نرم افزار تحقیقاتی کاوش به طور کل شامل ۹ زیر سیستم می شود و در کاوش یاقوت ، زمرد ، اورانیم ، و ۲۰۰۶ تقسیم می شود . که شرح آن در زیر بطور خلاصه می آید .
۱) کاوش زمرد
۱-۱) زیر سیستم جامع کتابخانه ( آرشیو ) :
این زیرسیستم برای پذیرش، ذخیره، بازیابی و فهرستنویسی اطلاعات انواع مدارك اعم از مدارك كتابی و غیركتابی چون: سند، نقشه، مقاله، مجله، كاتالوگ، فیلم، نوار، اسلاید و ... مطابق با قواعدISBD بكار می رود. علاوه بر نرم‌افزار، بانك مشاع اطلاعاتی كاوش، امكان بهره برداری از صدها هزار ركورد اطلاعات كتابخانه ها و مراكز تحقیقاتی تحت پوشش كاوش را برای شما ایجاد خواهد كرد (بزرگترین بانك ‌فهرست برگه‌های كتابخانه‌ای كشور) . دربخش درهم كرد اطلاعات و انتقال از CDMARC نیز امكان مهم انتقال داده ها از بانكهایِ دیگر كتابخانه ها (بانك مشاع كاوش) و دیسكهای لیزری و همچنین امكان پیشرفته خواندن اطلاعات از Internet (سایت كنگره امریكا) با فرمت HTML باعث می شود از هزینه های فهرستنویسی و تایپ اطلاعات به میزان بسیار زیادی كاسته شود.
امكان پذیرش اطلاعات، فهرست مندرجات، ایندكس‌ها، كلمات كلیدی، ریزموضوعات، چكیده مدارك و نمایه سازی بستر مناسبی را برای تحقیقات فراهم می آورد. امكان استفاده از سیستم باركد برای سهولت‌ امور جاری كتابداری با نازلترین هزینه ‌سخت افزاری ‌پیش بینی ‌شده است. با بازسازی‌ برگه دانها عنوان، پدیدآور، موضوع، رده و تكمیل آنها با برگه دانهای ناشرین، فروست ها، محلهای نشر، ریزموضوعات، كدهای عناوین و شماره ثبت، كاملترین مجموعه جستجو برای مراجعه كننده آماده گردیده است. جستجوی تركیبی با عملگرهای منطقی رایج میان فیلدهای مختلف نیز، امكان جستجو و بازیابی مدارك را با حداقل اطلاعات كاربر فراهم می آورد. امكان ویژه و پیشرفتهٔ جستجو در بانك واژگان هوشمند (منتخب و منتسب) شرایط بی نظیر و منحصر به فردی را در جلوگیری از ریزش اطلاعات و جامعیت و مانعیت اطلاع رسانی پدیدآورده كه مشابه آن در نرم افزار دیگری وجود ندارد.
هوشمندی تایپ و بازیابی با توجه به خصوصیات زبان فارسی از ویژگیهای منحصر بفرد كاوش در میان نرم افزارها می باشد:
گزارشهای رف خوانی، دفتراموال، فهرستهای بدون تكرار، فهرست تازه های كتابخانه و آمار مدارك موجود از نظر تعداد و چاپ اطلاعات موضوعی، پدیدآوری و... از جمله دفاتر داخلی است كه در اختیار مسئولین و مدیران كتابخانه قرار می گیرد. چاپ عطف (Label)، جیب كتاب، كارت امانت و كارتهای ارجاعی و بالاخره چاپ انواع كارتهای فهرستنویسی مطابق قواعد استاندارد از جمله تواناییهای كاوش در تسریع امور كتابخانه ها است. چاپ كتابنامه ها با ترتیب های گوناگون چون عناوین، ‌پدیدآوران، موضوعات، ریزموضوعات، ناشرین و فروستها همراه با فیلترهای مختلف رده، زمان و عبارت، انعطاف بسیاری را در امر اطلاع رسانی ایجاد نموده است. خلاصه آنچه همگان بدان اذعان دارند سهولت كاربری كاوش درعین تواناییهای بیشمار آن است، به نحوی كه تاكنون اكثریت كاربران كاوش با توصیه همكاران دیگر خود كه قبلا نرم افزار را تهیه كرده اند؛ اقدام به پیوستن به خیل عظیم كاربران كاوش نموده اند و این باعث افتخار ماست. همچنین از امكانات كاوش۲۰۰۰ تحت Windows می توان به سه زبانه بودن (فارسی ـ انگلیسی ـ عربی) و قابلیت چاپ انواع گزارشات با انواع چاپگرها و مدیریت قوی تنظیم صفحات نمایش، گزارشات و‌ قابلیت‌ نصب Autorun بر روی انواع سیستمهای عامل Windows ومبدل اطلاعات از نسخهDOS و امكان چندرسانه ای و... اشاره نمود.
۱-۲) زیرسیستم امانات و گردش كتاب
از طریق این زیرسیستم علاوه بر انجام امور جاری میز امانات می توان راجع به اعضاء و گروههای اعضاء (مثلا دانشجو، استاد و...) و انواع مدارك در مقاطع مختلف زمانی گزارشهای جامع و متنوعی را تهیه نمود و از طریق آن عملكرد كتابخانه را مورد بحث و بررسی قرار داد امكان امانت و بازستاندن مدارك با توجه به شماره كارت عضویت، نام عضو، عنوان مدرك با شماره ثبت آن، محاسبه میزان دیركرد غیر خودكار، امكان رزرو كتاب و ایجاد اولویت و ترتیب در آن، امكان چاپ برگه امانت به منظور یادآوری به عضو برای بازگشت مدرك، چاپ مشخصات كامل فرد و آمار كتب دریافتی وی و مجموع دیركردهای او در یك محدوده زمانی مورد علاقه، چاپ كارت عضویت و چاپ برگه های اخطار برای اعضایی كه دیركرد دارند، از جمله امكانات این زیرسیستم است. در این زیرسیستم بسادگی می‌توان انواع آمارهای مدیریتی برای گروههای اعضاء و عناوین مدارك در موضوعات مختلف در مقاطع گوناگون زمانی از پرونده‌های اعضاء امانت و بایگانی استخراج نمود. به نحـوی كه نوعاً آمار یا گزارشی باقی نمانده ‌است كه در كاوش این زیرسیستم برای آن پیش‌بینی لازم نگردیده باشد. همچنین در نسخه چندرسانه‌ای كاوش ۲۰۰۰ در این زیرسیستم می‌توان تصویر اعضا را در موقع امانت دهی مشاهده كرد و كارت عضویت را همراه با تصویر عضو چاپ نمود.
۱-۳) زیرسیستم تخصصی مقالات
این زیرسیستم با هدف اطلاع رسانی جامع و دقیق از مقالات منتشره در نشریات طراحی و پیاده سازی گردیده است و با پذیرش فیلدهایی چون عنوان مقاله، نشریه، سرشناسه، شماره مسلسل، تاریخ انتشار، شرح شماره، رده موضوعی موضوعات و نمایه ها، برساخت و صفحه شمار، پدیدآوران و چكیده مقاله، نظام جامعی را برای پردازش اطلاعات مقالات فراهم می آورد. این زیرسیستم بخصوص برای مراكز تحقیقاتی كه بر روی اطلاعاتی خاص به ویژه در مقالات حساسیت دارند نظام جامع و كاملی ایجاد نموده است. به عنوان مثال در این سیستم به راحتی می‌توان تعیین نمود كه مثلاً در تابستان سال ۸۵ در موضوع کتابداری در نشریه همشهری چه مقالاتی چاپ شده و آنها را مثلاً با ترتیب اسامی پدیدآوران (Sort) مرتب نمود.
۱-۴) زیرسیستم كاردكس نشریات
این زیرسیستم كارِ كاردكس دستی نشریات ادواری كتابخانه را مكانیزه نموده، گزارشهای متنوعی را ایجاد می نماید. این گزارشها خدماتی بسیار فراتر از آنچه به طور دستی در كتابخانه ها رایج است در اختیار كتابداران می گذارد. امكان جستجو بر اساس عناوین، موضوعات، شماره های رده بندی، محل نگهداری، تاریخ انتشار، شماره مسلسل و... در این سیستم پیش بینی شده و در گزارشهای چاپی امكان اعمال فیلترهای گوناگونی چون موضوع، تاریخ نشر، محل نگهداری و... در نظر گرفته شده‌است. بسادگی می‌توان در این زیرسیستم تعیین نمود كه شماره‌های وارده به كتابخانه از هر نشریه در مقطع زمانی پیش‌بینی شده چه و چگونه بوده است. این زیرسیستم انحصاراً توسط كاوش در كشور تولید شده است.
۲) کاوش یاقوت
۲-۱) زیرسیستم نشانه مؤلف (دیویی و كنگره)
این زیرسیستم نیز در محیط ویندوز عرضه می گردد و عملا حاوی چهار مجموعه كتاب و راهنمای كتابدار برای یافتن نشانه مؤلف مورد نظرش درجداول دیویی و كنگره در زبانهای فارسی و لاتین می‌باشد، به نحوی كه با سرعت غیر قابل مقایسه ای با سیستم دستی و بدون مراجعه به كتابهای مرجع و یا تغییر كتاب فارسی به لاتین و برعكس، می توان درجهت فهرست‌نویسی استاندارد اقدام ‌نمود.
۲-۲) زیرسیستم كمك كار رده بندی (دیویی و كنگره)
این زیرسیستم پلی است میان سر عنوانهای موضوعی مختلف و رده‌های دیویی و كنگره جستجو بر اساس رده دیویی، رده كنگره، موضوع و بخشی از موضوع و دیدن سایر اطلاعات متناظر هر یك در این سیستم پیش بینی گردیده است، به نحوی كه با یك جستجو مثلاً جستجو بر اساس موضوع، می توان رده‌دیویی و كنگره منتسب بدان را نیز مشاهده كرد. به عبارت دیگر این زیرسیستم حاوی بانك اطلاعاتی گسترده‌ای شامل سه فیلد موضوعات، رده‌دیویی وكنگره بوده كه ركوردهای آن از فهرست برگه های كتابشناسی ملی انتخاب گردیده و در نتیجه امكان جستجو بر اساس موضوع و یافتن رده‌دیویی و كنگره و یا جستجو بر اساس رده و دیدن موضوع و رده دیگر میسر می باشد. در این برنامه با سه ترتیب مختلف می توان اطلاعات را بازیابی و مشاهده نمود. (ترتیب موضوعی، رده ‌دیویی و ‌كنگره).
این زیرسیستم با استقبال بسیار خوبی از كاربران مواجه شده به نحوی كه بسیاری از كتابداران این زیرسیستم را برای كامپیوترهای شخصی خود تهیه نموده‌اند.
۲-۳) زیرسیستم سرعنوانهای موضوعی زبان فارسی
این زیرسیستم در محیط ویندوز با امكان بسیار مهم و جالب Hypertext عرضه گردیده ‌است. با این امكان ارجاع خودكار بر روی عبارات مختلف میسرمی باشد، به نحوی كه با زدن یك كلید و یا كلیك ماوس به صورت هوشمند به محل مناسبی كه اطلاعات سرعنوان اقتضاء می كند، منتقل خواهیم شد. هیچ سیستم دیگری در كشور با این ویژگی هوشمندی بی نظیر وجود ندارد. امكانات مختلف فیلتر نمودن اطلاعات و نحوه نمایش آنها فضایی مناسب برای علائق مختلف كاربران فراهم می‌آورد.
۲-۴) زیرسیستم مستند مشاهیر و مؤلفان
این زیرسیستم از نظر عملكرد دقیقاً مشابه زیرسیستم سرعنوانهای موضوعی كاوش بوده و با این تفاوت كه در آن می توان اسامی مستند و غیرمستند مشاهیر و مؤلفان را براساس آخرین ویرایش كتابخانه ملی جستجو و بازیابی نمود.
۳) کاوش ۲۰۰۶
در سال ۱۳۸۵ پس از گذشت حدود۶ سال كه از ارائه کاوش تحت ویندوز می گذرد ، نسخه کاوش ۲۰۰۶ با امکانات زیر تولید شده ، آماده ، و عرضه شده است .
● قابلیتهای ویرایش جدید کاوش
۱) نمایش انواع گزارش های آماری به صورت نموداری (ستونی و دایره ای و سایر قالبهای نمایشهای آماری).
۲) خروجی گزارشها برای صفحات وب (به شکل HTML). برای قرار دادن خروجی‌ها و گزارش ها در اینترنت و یا محیط وب .
۳) امکان ارسال اطلاعات گزارش‌ها به نرم افزارهای Ms Word. كارشناسان معتقدند كه این امكان بسیار مهمی است. با این امكان، امكان دستكاری و تغییر گزارشها در Word مطابق هر نوع سلیقه و با استفاده از امكانات اعجاب برانگیز این نرم افزار مهیا می شود، كه از ساده ترین آنها امكان چاپ كتاب بر اساس انواع گزارش‌های كاوش در این محیط می باشد.
۴) امکان ارسال اطلاعات گزارش‌ها به نرم افزار Excel. این امكان نیز بسیار حائز اهمیت است. با این امكان ارسال فیلدهای گزارش به یك پایگاه داده و صفحه گسترده فراهم شده است. طبیعی آنچه درExcel وارد شده با نرم افزار Access نیز قابل دسترسی خواهد بود. بدین ترتیب وجود یك گزارش با قالب یك پایگاه داده در نرم‌افزارهای قدرتمند Office این امكان را به وجود می آورد كه انواع گزارشهای آماری و گرافیكی و انواع Query ها و Report ها و Sort ها و ... امكان پذیر باشد.
۵) نمایش اطلاعات هر یک از پایگاه ها بر روی نام پایگاه. (نمایش تعداد عناوین و نسخ بدون نیاز به گزارش گیری)
۶) امکان چاپ بارکد بر روی کارتهای عضویت و عطف کتاب، بدون واسطه از داخل برنامه بدون نیاز به چاپگر ویژه.
۷) امکان استفاده از تمامی زیرسیستم های ارائه شده در یک برنامه جامع، که شامل زیرسیستم‌های کتابخانه و آرشیو، امانات، مقالات، نشریات، مددکار رده‏بندی دیویی و كنگره، مستند مشاهیر و مولفان، سر عنوان‏های موضوعی زبان فارسی، نشانه موٌلف دیوئی و كنگره همراه با اضافه شدن مجموعه ای گسترده از نرم افزار های کمكی سودمند (یوتیلیتی) كه به مرور بر اساس تقاضاهای كاربران و در جهت بهبود كیفیت نرم افزار تهیه و تولید شده است.
۸) اضافه شدن بخش جستجوهای ترکیبی و پیشرفته علاوه بر بخش جستجوی تركیبی به فایل اجرائی ویژه مراجعین به نحوی كه كاربران مراحعه كننده به كتابخانه برای جستجو اطلاعات از ابزارهای بسیار پیشرفته‏تر برای بازیابی مدارك برخوردار خواهند شد.
۹) امکان انتخاب تمامی رنگ‏های استاندارد ویندوز برای چاپ کارت های مدارك. این امكان قبلا برای سایر گزارشها فراهم بود و در بخش چاپ كارت مدارك محدودیت انتخاب رنگ وجود داشت، كه در ویرایش جدید در چاپ كارت نیز به مانند سایر گزارشها محدودیت انتخاب رنگ برداشته شده است.
۱۰) تغییر زبان برنامه (به زبان های فارسی و عربی و انگلیسی) با دسترسی آسان در تمامی بخش‌های نرم افزار.
۱۱) دسترسی سریع تر جهت تغییر پایگاه.
۱۲) استفاده از کلیدهای استاندارد ویندوز جهت Minimize و Maximize و Exit در صفحات پر كاربرد برنامه.
۴) اورانیوم محصول كاوش در محیط وب
اورانیوم نرم‏افزار پژوهشی‌ ـ اطلاع‏رسانی كاوش در محیط وب است. این نرم‏افزار در شبكه‏های اینترانت، اكسترانت و اینترنت، امكان جستجو در پایگاههای اطلاعاتی را از راه دور فراهم می‌آورد. اورانیوم با وجود پشتیبانی كامل از استاندارد شركت ماكروسافت برای زبان فارسی در محیط وب بدون نیاز به بارگذاری فونت با هر نوع مرورگر اطلاعات را در دسترس قرار می‌دهد.▪ جستجوهای اورانیوم شامل:
۱) جستجوی ساده در بانك واژگان
۲) جستجوی تركیبی و پیشرفته
۳) جستجوی برگه‌دانی
۴) جستجوهای مجاورتی
نمایش اطلاعات با فرمتهای گوناگون كاملFull Format ، وفشرده Brief Format و برچسبی Tagged Format انواع سلیقه‌ها را برآورده می‌كند. در اورانیوم امكان تعریف ارتباطات مورد علاقه كاربر (Link) همچنین ایجاد پایگاههای مختلف در اورانیوم اقدام بسیار مهم و سودمند دیگری است كه پیش‌بینی گردیده‌ است.
آنچه بسیار مهم است این است كه كاوش با مطالعه و بررسی دقیق كارشناسی در مدت زمانی مدید بر روی كتابخانه كنگره امریكا اقدام به طراحی و پیاده‌سازی اورانیوم برای بازیابی منابع به زبان فارسی نموده است كه این عمل در نوع خود یك اقدام ملی منحصر به فرد می‌باشد. در این راستا نوع نحوه برخورد با بازیابی مناسبی در سایت كنگره مطابق با پروتكل (Online Catalog) بطور متناظر بازسازی و اجرا گردیده است و از این جهت اورانیوم نسخه منحصر بفردی در نوع خود در میان نرم‌افزارهای وب زبان فارسی می باشد.
● قابلیت های نرم افزار
▪ قابلیت های عمومی نرم افزار
ـ سرعت بالا در پاسخگویی، كوتاهی زمان آغاز یك جستجو یا هر فعالیت دیگر تا نمایش یافته‌ها عالی است .
ـ سادگی كار از نظر راه اندازی نظام، ورود، اصلاح، تبادل و بازیابی اطلاعات برای كتابداران در سطح مناسبی است .
ـ سادگی كار از نظر بازیابی اطلاعات، پیاده كردن و چاپ اطلاعات برای كاربران عادی در هر صفحه امکانپذیر است .
ـ برقراری ارتباط راحت و غیرپیچیده با سیستم توسط كاربران (كاربرمدار بودن) بالاخص سیمای ظاهری آن در کیفیت مناسبی است .
ـ تعیین سطوح دسترسی و اختیارات هر كاربر و وجود تدابیر ایمنی از نظر ورود و بازیابی اطلاعات کاملا تعریف شده است . این نرم افزار دارای ۵ سطح دسترسی برای کاربران مختلف است .
ـ امكان تهیه منظم پشتیبان از اطلاعات و پیاده كردن آن در صورت بروز مشكل در داده‌
▪ قابلیت های نرم‌افزار در مرحله ورود اطلاعات
ـ ورود اطلاعات به شكل مستقیم (با استفاده از امكانات صفحه كلید) امکانپذیر است .
ـ امكان ورود اطلاعات به شكل غیر مستقیم (امكان انتقال اطلاعات ركوردهای لازم از پایگاههای اطلاعاتی دیگر) كامل بودن ركورد كتابشناختی و امكان انجام فهرستنویسی توصیفی و تحلیلی در كاربرگه ورود اطلاعات دریافت تمامی انواع داده‌ها در ركوردهای كتابشناختی از طریق وجود فیلدهای متنوع در نرم‌افزار (از لحاظ ساختار و محتوا) .
ـ استفاده از تگ‌های استاندارد برای فیلدها جهت تسهیل كار تبادل ركوردها با پایگاههای اطلاعاتی دیگر.
ـ فیلدها با طول متغیرتعیین شده است .
ـ انجام عملیات كنترل خودكار توسط سیستم جهت وارد ساختن هماهنگ اطلاعات و اخطار به كاربر در صورت نیاز . دو نوع کاربرگه ورود اطلاعات دارد : اصلی (۸برگه) و فشرده . در هر برگه می توان حتی چند فیلد را پر کرد و ثبت کردن (مناسب در هنگام ورود تعداد زیاد کتب به کتابخانه ) و سر وقت آنها را تکمیل کرد .
ـ بكارگیری كلیه امكانات صفحه كلید برای ویرایش داده های درون فیلد .
ـ وجود امكان نقطه‌ گذاری خودكار عناصر كتابشناختی در هنگام ورود اطلاعات .
ـ استفاده از حداقل علائم در هنگام ورود اطلاعات .
ـ مجزا بودن صفحه ورود اطلاعات مدارك و مواد مختلف .
ـ صفحه ورود اطلاعات برای منابع فارسی و لاتین مجزا نیست ، فقط با زدن یک کلید می توان برگه تغییر داد .
ـ قابلیت استفاده از كلیدهای page up و page down و كلیدهای لازم دیگر برای حركت از فیلدی به فیلد دیگر در صفحه ورود اطلاعات و از صفحه ورود اطلاعات یك ركورد به صفحه ورود اطلاعات ركورد دیگر . عدم وجود راهنمای فوری برای هر فیلد برای مشخص ساختن نحوه ورود اطلاعات در هر فیلد . ولی نرم افزار دارای یک راهنمای کلی است .
ـ استفاده از ماوس در صفحه ورود اطلاعات برای سهولت حركت بین فیلدها و انتخاب آنها امکانپذیر است .
ـ امكان كامل كردن برخی فیلدها از طریق انتخاب گزینه‌های خاص (مثل مرجع یا غیر مرجع بودن اثر) .
▪ قابلیت های نرم‌افزار در مرحله ذخیره اطلاعات و ساختن ایندكسها
ـ استفاده از فرمت استاندارد برای ركوردها (مانند مارك) ، همه استاندارد ها را دارد و می توان با آنها را تبدیل کرد .
ـ عدم وجود محدودیت از لحاظ تعداد ركورد در هر فایل و تعداد كاراكتر در هر فیلد . تا جایی که هارد کامپیوتر جا داشته باشد . حدود ۸ گیگا بایت و بالغ بر ۲۰۰ هزار عنوان و ۱ میلیون جلد را در خود دارد . توانایی عملیات چندین پایگاه مجزا از انواع مواد تحت مدیریت واحد .
ـ ایجاد ایندكس روی كلمات ساده و مركب .
ـ وجود ایندكسهای تركیبی مانند ایندكس بر روی دو فیلد عنوان + مولف یا عنوان + سال انتشار جهت سرعت و سهولت بازیابی اطلاعات .
ـ وجود سیاهه بازدارنده (Stop list) و امكان حذف یا اضافه نمودن واژه به سیاهه .
ـ انجام عملیات ایندكس سازی بر روی ركوردهای كتابشناختی در حین ورود اطلاعات بلادرنگ انجام می شود و می توان بعد از ذخیره فورا آنرا بازیابی کرد .
▪ قابلیت های نرم‌افزار در مرحله جستجو و بازیابی اطلاعات
ـ امكان استفاده از روش پرس‌و‌جو (search) جهت بازیابی اطلاعات وجود دارد .
ـ امكان هماراستن (تركیب) عبارت در بخش search وجود دارد .
ـ امكان هماراستن (تركیب) كلیدواژه در بخش search وجود دارد .
ـ امكان استفاده از روش مرور (browse) جهت بازیابی اطلاعات وجود دارد .
ـ امكان انجام جستجوی كلیدواژه‌ای (قابلیت جستجوی تك‌واژه‌های موجود در فهرست توصیفی و تحلیلی) وجود دارد .
ـ امكان محدود كردن جستجوی كلیدواژه‌ای به یك فیلد خاص وجود دارد .
ـ امكان انجام جستجوی بولین (تركیب دو یا چند واژه با استفاده از عملگرهای AND، OR، و NOT) وجود دارد .
ـ امكان انجام جستجو به شیوه كوتاه‌سازی (truncation) وجود دارد .
ـ امكان انجام جستجوی شماره‌ای مانند جستجوی شماره راهنما، شماره ثبت و شماره ISBN (بیشتر مورد استفاده كتابداران) وجود دارد .
ـ امكان انجام جستجو از طریق عملگرهای همجوار و نزدیك‌یابی (near) وجود ندارد . ولی می توان جستجو را عام کرد . مثلا اگر خدا را سرچ کنیم خداداد و ناخدا را بیاورد .
ـ جستجو از طریق عملگر هیچ (none) (بیشتر مورد استفاده كتابداران) وجود ندارد .
ـ جستجو از طریق عملگر هم‌ تكرار برای جستجوی واژه‌ها در فیلدهای تكرارپذیر .
ـ پشتیبانی از پروتكل Z۳۹.۵۰ جهت جستجو در پایگاههای اطلاعاتی كتابخانه‌های دیگر امکان پذیر است .
ـ امكان انتخاب كلیدواژه‌های جستجو از اصطلاحنامه و مرور اصطلاحات اعم، اخص و مرتبط با واژه جستجو شده. امكان مرتب‌سازی نتایج بازیابی شده به روشهای گوناگون (از جدید به قدیم، براساس نام مولف، و ...).
ـ امكان مرور ارجاعات بازیابی شده (حركت بین ركوردها) و انتخاب كلید‌‌واژه‌های جدید از بین آنها (مانند لینك بودن موضوعات جهت بازیابی كتبی با موضوعات مشابه) .
ـ امكان ذخیره موارد جستجوشده قبلی (نگهداری سوابق جستجو) .
ـ امكان تكمیل و به كارگیری مجدد فرمولهای جستجوشده قبلی در مراجعات بعدی ممکن نیست .
ـ نمایش ركوردهای بازیابی شده بصورت ركورد كامل كتابشناختی .
ـ نمایش ركوردهای بازیابی شده بصورت فهرست‌برگه .
ـ امكان نمایش ركوردهای بازیابی شده بصورت ركورد خلاصه شامل عنوان‌، مولف و تاریخ نشر .
ـ امكان نمایش ركوردهای بازیابی شده بصورت تك تك یا چندتایی بر روی صفحه نمایش .
ـ امكان ذخیره ركوردهای بازیابی شده در یك فایل متنی .
ـ امكان انتخاب تمام یا محدوده‌ای از ركوردهای بازیابی شده و سپس چاپ آنها .
▪ قابلیت های نرم‌افزار در مرحله برونداد (خروجی‌ها)
ـ امكان تنظیم گزارشهایی از تازه‌های كتابخانه یا مانند آن جهت اطلاع‌رسانی به عموم مراجعان
ـ امكان تنظیم گزارشهای مورد استفاده كتابداران (مانند عناوین به تفكیك شماره‌های راهنما، ثبت و ..)
ـ امكان مشاهده گزارشهای سیستم روی صفحه نمایش ، از هرچه در کاوش وارد می کنیم می توان گزارش گرفت.
ـ امكان ملاحظه پیش‌نمایش چاپی گزارشها .
ـ امكان چاپ گزارشهای سیستم .
ـ امكان ذخیره گزارشهای سیستم در یك فایل متنی .ـ قابل تعیین بودن شكل نمایش اطلاعات گزارشها توسط كاربر (ركورد كامل كتابشناختی، ركورد خلاصه یا شكل فهرست‌برگه).
ـ امكان تهیه گزارشهایی با روشهای مرتب‌سازی متفاوت و قابل انتخاب، از ركوردهای موجود در سیستم .
ـ مستقل بودن نرم‌افزار از هر نوع چاپگر برای انجام عملیات چاپ .
ـ امكان چاپ سلسله فهرستبرگه‌های مربوط به یك ماده اطلاعاتی .
ـ امكان تعیین نوع تورفتگی به طور خودكار در هنگام چاپ فهرستبرگه .
ـ امكان تغییر فونت چاپ توسط كاربر در مورد گزارشهای مختلف (مانند پررنگ، زیرخط‌دار، كج) .
ـ تعیین رنگ برای برخی داده‌ها در گزارشها (مثلا موضوع با رنگ قرمز) .
ـ شكستن صحیح كلمات و تنظیم طول سطرها در هنگام چاپ .
ـ شكستن صحیح جملات لاتین كه در متن فارسی می‌آید .
ـ داشتن پیغامهای خطای مناسب برای مواقعی از قبیل آماده نبودن چاپگر، فارسی نبودن آن، نبود كاغذ و ... .
ـ امكان تهیه گزارش آماری از تعداد مواد كتابخانه‌ای ، حتی از همه مواد می توان آمار گرفت .
ـ امكان تهیه گزارش آماری از ركوردهای كتابشناختی هم موضوع .
ـ امكان تعریف گزارشهای آماری جدید بسته به نیاز روزمره كتابخانه توسط كتابداران .
ـ وجود فرمتهایی برای انتقال (export) داده‌های كتابشناختی، بین پایگاههای سیستم و پایگاههای اطلاعاتی از نرم‌افزارهای متفاوت .
▪ قابلیت های نرم‌افزار در بخش امانت
ـ ورود و تصحیح اطلاعات اعضاء امکانپذیر است .
ـ در میز امانت تنها ایرادی که دارد تنظیم تاریخ بازگشت کتاب در هر روز است و نرم‌افزار به طور خودکار این کار را انجام نمی دهد .
ـ در قسمت جریمه و دیرکرد تنها مشکلی که دارد این است که فقط پیام تعداد روز دیرکرد را می دهد و جریمه را خود حساب نمی کند و کتابدار باید ـ با توجه به سیاست کتابخانه ، برای هر روز جریمه ، قیمت جریمه را حساب کند .
ـ گزارشها و نمودارهای میز امانت نیز همانطور که در پیش گفته شد از تمام قسمت ها می توان گزارش تهیه کرد .
گزارشهایی مانند :
گزارش آمار عملکرد گروهها از جهت تعداد مدارک دریافتی در بایگانی ها ، کارنامه های مطالعاتی هر عضو همراه با مشخصات مدارک دریافتی ، گزارش کامل از پرونده های اعضا با گزینه ها و ترتیب های مختلف ، تعداد مدارک دریافتی در کتابخانه بر اساس رده دیویی ، آمار پراکنده موضوعی مدارک دریافتی در کتابخانه .تولید باركد اعضاء و ثبت امکان ندارد .
▪ قابلیت های نرم‌افزار در بخش امکانت پیشرفته
در این بخش نرم‌افزار فقط سرویسهای راه دور را نرم‌افزار اورانیم دارد و مدیریت نشریات ادواری را به طور کامل حمایت می کند و تمامی مراحل از قبیل فهرست نویسی ، نمایه سازی ، گزارشهای مدیریتی و آماری و... را دارا می باشد .
● دیگر ویژگیهای کاوش می توان به موارد زیر اشاره کرد :
▪ مشخصات فنی
این نرم افزار از تعدادی از زبانهای مجموعه Visual Studio در جهت برنامه نویسی استفاده کرده که شامل VC، VFP، VB می باشند. پایگاه داده استفاده شده نیز با انشعاب dbf است که Database خاص VFP بوده و نوع جستجوها نیز مبتنی بر SQL Language می باشد.
قابلیت چند کاربره (Multi User&#۰۳۹;s)
اگر از نسخه شبکه این سیستم استفاده کنید از مزایای ذیل برخوردار خواهید شد:
- امکان ورود اطلاعات همزمان برای بی نهایت ایستگاه.
- امکان استفاده از نرم افزار برای افراد و تعداد کاربران نامحدود .
- به روز رسانی اطلاعات به صورت خودکار برای مراجعین، که فقط از امکان جستجو در نرم افزار استفاده می کنند و یا کاربران دیگر. این بدین معناست كه سیستم Data base نرم افزار، بلافاصله پس از ثبت اطلاعات جدید، ایندكسهای لازم را به صورت خودكار به روز رسانده و کاربران امکان جستجو و بازیابی را خواهند داشت و برای جستجوها نیاز به یك زمان طولانی برای ایندكس سازی نیست. این امکان بسیار مهمی است كه بسیاری از نرم افزارهای کتابخانه ای موجود فاقد آن می‌باشند.
▪ قابلیت چند زبانه ای (Multi Language)
از جمله امکانات نرم افزار کاوش می توان به سه زبانه بودن آن اشاره کرد.
بطوریکه با هر یک از زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی می تواند به دلخواه عملیات مورد نظر را انجام دهد.
این تغییر در زبان برنامه به قدری دقیق و کامل صورت گرفته که گویا نرم افزار به همان زبان خاص طراحی شده است. و شامل کلیه قسمتهای نرم افزار، از دریافت کلمه عبور تا خروجی انواع گزارشها بطور کامل (عناوین و متن) می گردد.
▪ قابلیت چند رسانه ‏ای (Multimedia)
در نسخه چندرسانه‏ ای امکانات متعدد برای عملیات پیوست فایل های صوتی، تصویری، متنی، عملیاتی، اجرایی، E-book ها و ... وجود دارد.
برای مثال می توان آرشیوی از مقالات، نشریات، کتابها، نقشه ها، و ... ایجاد کرد که تصویر یا فایلهای سند آنها و غیره به آن مدرک خاصی پیوست شده باشد. این امكان بسیار مهم می‌تواند در جهت ایجاد یك كتابخانه بدون كاغذ(E-library) مورد استفاده قرار گیرد.
برای امنیت بیشتر در سیستم میز امانات امکان نمایش تصویر عنصر مورد نظر جهت امانات کتاب به کاربر داده شده است، علاوه بر ایجاد امنیت بیشتر در زیرسیستم امانات، امكان چاپ عكس اعضا بر روی كارت عضویت نیز وجود دارد.
ـ نكته:
در این بخش امكان نمایش و اجرای كلیه فایلها و پرونده هایی كه توسط سیستم عامل ویندوز شناسایی می شوند نیز وجود دارد.
▪ سطوح دسترسی و امنیت سیستم
این نرم افزار بر اساس شناخت حاصل از نیازهای كاربران در بیش از ۱۵۰۰ کتابخانه، شامل سطوح دسترسی گوناگون به زیر بخش های سیستم ها می باشد، که توسط مدیر سیستم (Administrator) قابل تنظیم و اعمال است. برای مثال قابلیت تعریف یک User که فقط امکان جستجو داشته باشد و سطح دسترسی وی Readonly بوده و یا یک كاربر که امکان استفاده کاملتر از نرم افزار را داشته باشد و مثلا بتواند ورود اطلاعات داشته باشد یا جستجو انجام دهد و یا گزارش تهیه کند، در سیستم قابل تنظیم و اجراست
▪ سایر امکانات و استاندارد ها
این نرم افزار از زبان استاندارد فارسی تعیین شده توسط مایکروسافت (Unicode) استفاده کرده و بر خلاف دیگر نرم افزار های به زبان فارسی که خود برای انجام عملیات فارسی سازی به استاندارد خودشان بر روی رایانه نصب می شد، این نرم افزار از همان زبان فارسی ویندوز تبعیت نموده و لذا امکاناتی چون:
- امکان انتقال اطلاعات از نرم افزار های استاندارد و سازگار با ویندوز همانند Word، Access، Excel، SQL، و ... از جهت استاندارد زبان.
- استفاده از کلیه قلم های زیبای فارسی که در سیستم ویندوز نصب شده اند.
- امکان تغییر رنگ و استفاده از جعبه رنگ ویندوز برای تمامی قلم ها.
- و کلیه امکانات وابسته به عملیات فارسی سازی و ... .
لازم به ذکر است كه به منظور حفاظت سیستم نرم افزاری در برابر کپی غیر مجاز، یک عدد قفل سخت افزاری همراه سیستم ارایه می شود.

محمد شاهین