دیوان عالی کشور

دیوان عالی کشور عالی ترین مرجع قضائی کشور است و ناظر بر حسن اجرای قوانین در محاکم، ایجاد وحدت رویه قضائی و مرجع تجدید نظر احکام صادره محاکم نظامی ۱ و احکام مهم دادگاههای عمومی و انقلاب می باشد. علاوه بر این، برابر بند ۱۰ قانون اساسی، دیوانعالی کشور صلاحیت رسیدگی به تخلفات رئیس جمهور از وظائف قانونی را دارد.
مقر اصلی این دیوان در شهر تهران و دارای شعب متعدد است، رئیس قوه قضائیه می تواند شعبی در شهرستانها تاسیس نماید.
در حال حاضر دیوانعالی کشور ۳۳ شعبه دارد، دو شعبه در مشهد و بقیه در تهرانند. هر شعبه با دو قاضی ( یک رئیس و یک مستشار) تشکیل می شود و می تواند یک عضو معاون داشته باشد که در صورت لزوم وظائف هر یک از دو عضو شعبه را عهده دار می شود. حق انشا رای با رئیس و مستشار است.
در کنار دیوانعالی کشور دادسرای دیوانعالی کشور یا دادستانی کل کشور متشکل از رئیس (دادستان کل کشور) و معاونان اول و دوم و تعدادی دادیار است که همراه دیوانعالی کشور انجام وظیفه می نماید.
● نحوه رسیدگی دیوانعالی کشور
ریاست دیوانعالی کشور به عهده رئیس شعبه اول است و پرونده ها به دستور او به شعب دیگر ارجاع می شود. وی می تواند اختیارات خود را در خصوص ارجاع پرونده ها و ریاست جلسات هیات عمومی به رئیس یکی از شعب دیگر یا معاون قضائی خود محول نماید.
هر یک از اعضای شعب دیوانعالی کشور موظف است پرونده ارجاعی را با حفظ نوبت و کمال دقت مطالعه و بررسی نموده، پس از مشاوره کافی اظهارنظر نماید.
پرونده ها به نوبت رسیدگی می شود، مگر در موارد فوری که به تشخیص رئیس، رسیدگی خارج از نوبت به عمل خواهد آمد.
اصحاب دعوی یا وکلای آنان برای رسیدگی احضار نمی شوند، مگر آنکه شعبه دیوانعالی کشور حضور آنان را برای ادای توضیحات لازم بداند که در این صورت کسانی که حضورشان لازم است احضار می گردند و پس از شنیدن توضیحات آنها و اظهار عقیده دادستان کل کشور یا نماینده او شعبه مبادرت به صدور رای می نماید و لی عدم حضور احضارشدگان، بدون عذر موجه، صدور رای را به تاخیر نمی اندازد.
● وظایف دیوانعالی کشور
همانطور که متذکر شدیم، این دیوان وظائف متعددی به عهده دارد. مهمترین آنها عبارتند از:
۱) نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه قضائی (اصل ۱۶۱ قانون اساسی).
۲) رسیدگی به تخلف رئیس جمهور و صدور حکم درباره آن (اصل ۱۱۰ قانون اساسی و قانون تعیین حدود وظائف و اختیارات و مسوولیت های رئیس جمهور مصوب ۱۳۶۵).
۳) رسیدگی به تقاضای تجدید نظر از احکام مهم محاکم عمومی و انقلاب و دادگاه نظامی ۱ و نیز حل اختلاف در صلاحیت و احاله .
۴) رسیدگی به تقاضای تجدید نظر از احکام مهم محاکم عمومی و انقلاب و دادگاه نظامی ۱ و نیز حل اختلاف در صلاحیت و احاله .
دادستانی کل کشور در مورد کلیه آرای متناقض اظهارنظر ابتدائی کرده و به منظور ایجاد وحدت رویه قضائی، آرای مختلف در شعبه های دیوان عالی یا آرای معارض دادگاه های تالی در موضوع واحد را که منجر به استنباط های گوناگون از قانون شده در هیات عمومی دیوانعالی کشور مطرح می کند.
هیات عمومی دیوانعالی کشور با توجه به ماهیت موضوع (حقوقی، جزائی یا اصدار رای وحدت رویه) آن را تقسیم بندی می کند:
۱) هیات عمومی شعب حقوقی متشکل از رئیس دیوان و روسای شعب حقوقی دیوان است و موضوعات به احکام اصداری دادگاه های تالی در موارد حقوقی رسیدگی می کند.
۲) هیات عمومی شعب کیفری با حضور رئیس دیوان و روسای شعب کیفری تشکیل و به احکام اصداری دادگاه های تالی کیفری در خصوص مسائل جزائی رسیدگی می کند.
۳) هیات عمومی وحدت رویه دیوانعالی کشور به منظور ایجاد وحدت رویه نسبت به آرا و احکام معارض صادره از شعب دیوانعالی و احکام متناقض دادگاه های تالی با حضور رئیس دیوان، روسا و مستشاران کلیه شعب حقوقی و کیفری تشکیل می شود. رای صادره از سوی این هیات برای کلیه مراجع قضائی کشور لازم الاتباع است.

منبع : روزنامه مردم سالاری