یک تیر و دو نشان

زمانی‌که شاد هستیم و به‌قول معروف در ته دلمان قند آب می‌کنیم، تک‌تک اجزاء چهره فریاد می‌زنند که خوشحالیم و اگر روزی برحسب تصادف کشتی‌هایمان غرق شود! حتی اگر لبخند هم بزنیم، ارتباط تنگاتنگ بین جسم و روحمان، ساختگی بودن این نشاط و شادی را مشخص می‌کند. مرور تمام روزها و حوادث شاد و ناراحت‌کننده زندگی این واقعیت را تأیید می‌کنند که، جسم و روح تحت‌تأثیر یکدیگر هستند. بارها در فواید تمرینات بدنی چیزهائی شنیده‌ایم که باعث آرامش و سلامت جسم و روح انسان می‌شود و روح سالم را در بدن سالم جست‌وجو کرده‌ایم. یکی از مهمترین و مفیدترین روش‌هائی که تأکید زیاد بر واقعیت ارتباط این دو بعد وجودی انسان دارد تمرینات ”یوگا“ است. با استفاده از این تمرینات خود را آماده شاد زیستن می‌کنیم و آن را ابزاری در جهت افزایش صبر، استقامت، قدرت و انعطاف‌پذیری جسم و روح قرار می‌دهیم. ”یوگا“ از نظر لغوی به‌معنای اتحاد است. وحدت بین جسم و روح، وحدت بین خود و سایرین و اساساً اتحاد بین جنبه‌های مختلف زندگی. از آن به‌عنوان فلسفه، دانش، روش زندگی، ورزش و... یاد می‌شود و بسیاری از کسانی‌که به‌طور منظم به تمرینات آن می‌پردازند. ”یوگا“ را معجزه‌ای بزرگ می‌دانند. به‌نظر شما آنچه یوگا به دوستداران خود هدیه کرده است حاصل تجربیات نسل امروز یا سال‌ها و قرن‌ها قبل؟
● تاریخچه یوگا
آنچه از تاریخچه این علم خوب زیستن می‌دانیم بسیار کمتر از تحرکات بدنی و رویدادهای ورزشی است که تا به امروز در این ستون به آن پرداخته یا خواهیم پرداخت. علی‌رغم مطالعات زیادی که در این زمینه انجام شده است، باز هم اختلاف‌نظرهائی در این مورد به‌چشم می‌خورد.
در میان تمام اسناد موجود می‌توان به این نکته اشاره داشت که یوگای نخستین متعلق به ۵۰۰۰ سال قبل است و با شروع اولین تمدن‌های انسانی متولد شده است. یوگای اولیه و شامانیسم قدیم مشترکات زیادی داشته‌اند و هردوی آنها به شرایط و نیروهای مافوق انسانی توجه کرده‌اند. هدف شامانیسم استفاده از اندیشه‌های مذهبی در جهت درمان و بهبود وضعیت افراد اجتماع بوده و یوگای قدیم نیز تلاش می‌کرده است. نظم موجود در هستی را دریابد و سپس آن نظم را به زندگی شخصی افراد منتقل کند. پس از آن در دورانی یوگا به مسائل معنوی و روحانی بیشتر پرداخت و معتقدین به این شیوه به بهبود شخصیت و نجات و رستگاری خود با استفاده از این ابزار توجه داشتند.
نخستین شواهد باستان‌شناسی از وجود یوگا را می‌توان در مهرهای سنگی به‌دست آمده از حفاری‌های دره اینداس پیدا کرد. اشکال موجود بر این مهرهای سنگی، حرکات و طرز قرارگیری بدن را در حین تمرینات ”یوگا“ نشان می‌دهد. به همین خاطر نخستین جایگاه بروز یوگا را در داخل تمدن بزرگ و مهم اینداس ساراسواتی Indus-Sarasvati می‌دانند. این تمدن که در زمان خود بسیار مدرن و متفاوت بوده است، نام خود را از ۲ رود مهم اینداس و ساراسواتی گرفته است و به‌نظر می‌رسد مردم که در آن‌زمان به شیوه‌ای کاملاً منحصربه‌فرد ساختمان‌سازی و جاده‌سازی، سیستم فاضلاب و... داشته‌اند، با تمرینات جسمی ـ روحی نیز بیگانه نبوده‌اند! در میان متون قدیمی به این نکته پی می‌بریم که دین مردم ودائی (Vedas) به با تکنیک‌های قدیمی یوگا مأنوس بوده‌اند موجود در آن زمان ارتباط جسم و روح و هماهنگی بین آنها را بیان می‌کند.
● دوران‌های مختلف یوگا
یوگای اولیه در گذر و تحول به یوگای کنونی مراحل زیر را طی کرده است:
۱. Pre-classical yoga
۲. Classical yoga
۳. Post-classical yoga
۴. یوگای دهه‌های اخیر.
یکی از رهبران برجسته یوگای مدرن Himalayan swami sivavananda است. او که پزشکی هندی و از بزرگترین عرفای جهان بود. در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مدارسی در آمریکا و اروپا تأسیس کرد و در کنار آن با نوشتن بیش از ۲۰۰ کتاب در زمینه فلسفه و یوگا، به ۵ اصل مهم در یوگا اشاره کرد.
۱ـ تمرینات و حرکات مناسب بدنی Asanas
۲ـ تنفس صحیح پرانایاما Pranayama
۳ـ آرامش و شل کردن صحیح بدن Savasana
۴ـ تغذیه مناسب Vegetarian
۵ـ اندیشه مثبت و تفکر درست dhyana
یوگا از دیروز تا به امروز از فرهنگ‌های زیادی عبور کرده است (از هندوئیسم و بودائیسم گرفته تا دنیای غرب کنونی) و در همین گذر فرهنگی به زبان‌هائی چون هندی، تبتی، بنگالی، سانسکریت و... نیز معرفی شده است و تا امروز که برای تمام زبان‌ها پیام واحد ”صلح“ را ارائه کرده است. همانطور که ذکر شد تمرینات یوگا متعلق به ۵۰۰۰ سال پیش است.
ریشه این تمرین که قدیمی‌ترین روش خودسازی با پرداختن به اصول ذکر شده است را می‌توان در هندوستان جست‌وجو کرد.● پاتانجالی
دانشمند هندی Pantajali یوگا را کنترل فعالیت‌های ذهنی می‌نامد و معتقد است با پرداختن به آن می‌توان تجاربی در زمینه‌های بدنی، عاطفی، ذهنی و روحانی پیدا کرد. این دانشمند هندی یوگای کلاسیک را شامل ۸ مرحله می‌داند و نام‌های سانسکریت برای بیان ۸ شاخه متفاوت این تمرینات در نظر گرفته است که به مفاهیم و جنبه‌های زیر توجه دارد.
▪ دیدگاه و تلقی شخص از مردم و دنیای اطراف
▪ نگرش فرد در مورد خودش
▪ تمرینات مناسب در ارتباط با وضعیت جسمی و بدنی
▪ تمرینات کنترل تنفس
▪ روش‌های کنترل احساسات
▪ توانا نمودن شخص در جهت هدایت فکر
▪ توانا نمودن فرد برای برداشتن موانع موجود در راه تمرکز فکر
▪ پیوستگی موضوعات فکری در جهت تمرکز بیشتر
● سبک‌های مختلف یوگا
یوگا ”واژه‌ای“ آشنا در دنیای امروزی است و کلاس‌های آموزش آن در بسیاری از شهرهای دنیا دائر است. یکی از چندین سبک رایج یوگا که شهرت جهانی دارد (hatha) است. در این نوع از یوگا به وضعیت بدن و نحوه صحیح تنفس نیز شیوه‌های درمانی برای رفع مشکلات عضلانی و اسکلتی استفاده می‌شود. اما تأثیرات ناشی از یوگا به چند مورد ذکر شده خلاصه نمی‌شود:
● اثرات مثبت یوگا
تمرینات یوگا فواید زیادی دارد. جنبه جسمی یوگا به‌عنوان یک روند پاکسازی می‌تواند تأثیرات زیادی بر روی اختلالات و ناهماهنگی‌های مختلف جسمی داشته باشد که در زیر به چند نمونه از آن اشاره می‌شود:
● عامل انعطاف‌پذیری و نرمی مفاصل
بعضی از وضعیت‌های بدن در یوگا می‌تواند روی مفاصل مختلف اثر گذاشته و خصوصاً مفاصلی را که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند را به‌کار بگیرد. علاوه بر مفاصل، یوگا تأثیرات مثبتی بر روی لیگامن‌ها و تاندون‌ها دارد. تحقیقات نشان داده است که یوگا تنها فعالیتی است که به تمامی ارگان‌ها و اندام‌های داخلی بدن سلامتی کامل می‌دهد. با کشیدن ملایم و آرام ماهیچه‌ها و مفاصل حداکثر میزان خون به قسمت‌های مختلف بدن می‌رسد و باعث سم‌زدائی از بخش‌های گوناگون آن می‌شود که به همین جهت تغییرات ناشی از افزایش سن را به تأخیر می‌اندازد و انرژی و شوق لازم برای زیستن را به‌وجود می‌آورد. با یوگا می‌توان ضعف و سستی عضلات را با تکرار تحریکات ملایم از بین برد.
یوگا در سیستم عصبی تعادل ایجاد می‌کند. یوگا باعث کم‌شدن تنش و استرس می‌شود، چرا که نوع ملایمی از تمرینات یوگا که با کنترل تنفس همراه است، به آرام کردن عمومی بدن کمک می‌کند. بدن وسیله‌ای برای حمل روح و فکر ماست و در این زمینه یوگا کمک مؤثری است برای سالم نگاهداشتن جسم. شخصیت ما چیزی است که ما را به دیگران می‌شناساند و نقش مؤثری در حیات دارد. اگر ما به خودمان احترام نگذاریم نمی‌توان انتظار احترام دیدن از سایرین را داشت. یوگا به طرز قابل توجهی در این زمینه نقش ایفا می‌کند.
یوگا حتی در زیباتر جلوه کردن چهره هم تمرین باارزشی است. این تمرینات در کم کردن وزن نقش دارد چرا که با ترشح برخی از هورمون‌ها در حین حرکات انجام شده این مهم اتفاق می‌افتد. برای نمونه غذه تیروئید تأثیر زیادی روی وزن دارد و متابولیسم بدن را کنترل می‌کند. برخی از حرکات یوگا همچون Fish posture تأثیر خاصی روی غده تیروئید دارد. این حرکت افزایش متابولیسم چربی را به همراه دارد و به همین جهت می‌تواند چربی را به ماهیچه و انرژی تبدیل کند. این‌کار را می‌توان به زدن ۲ هدف با یک تیر مثال زد. شما نه تنها چربی از دست می‌دهید بلکه می‌توانید از نظر عضله وضعیت بهتری داشته باشید.
همچنین تنفس عمیق در یوگا خود به افزایش دریافت اکسیژن کمک می‌کند و سلول‌های چربی هم در این راستا، اکسیژن بیشتری خواهند داشت و نتیجه آن سوختن بیشتر چربی است. و جالب است بدانید تمرینات یوگا برای کسانی‌که عادت دارند بین وعده‌های غذائی به سراغ خوراکی‌ها رفته و بیش از حد معده خود را پر کنند، کمک می‌کند تا خود را کنترل کرده و این عادت نابجا را از بین ببرند. از یوگا در بهبود جراحات، افزایش عملکرد سیستم ایمنی، کاهش درد، افزایش قدرت ذهنی و نظم‌پذیری، سلامت پوست و... کمک گرفته می‌شود. و خلاصه آنکه یوگا متنوع‌ترین تمرین جسمی و روحی در دنیای کنونی است.

منبع : مجله دانش یوگا