تولید نرم افزار و فناوری اطلاعات

هر روزه در جهان سرمایه های بزرگی در راه تولید نرم افزار و برای پاسخ‌گویی به نیازهای مختلف كاری صرف می شود و در این رابطه با توجه به آمارهای موجود سالانه میلیون ها فرصت شغلی ایجاد می گردد. این آمار ضرورت ایجاد اشتغال در بخش آی سی تی را اجتناب ناپذیر می كند.دراین راستا وجود سازمانهایی به عنوان مركز تفكر و ارائه دهنده استراتژی های سیستم های تولید نرم افزار و توسعه فناوری های مرتبط با آن لازم است، كه این مركز تفكر می تواند با مشاركت مجموعه ی نهادهای دانشگاه ، صنعت ، مراكز تحقیقاتی ، آزمایشگاه های عمومی ودولتی شكل گیرد.
توجه به این نكته مهم است كه در شرایط فعلی جهان ، هر شركتی كه تنها با اتكا به دانش اكتسابی وفضایل گذشته خود تولید كند محكوم به نابودی است ، منابع فناوری سازمان ها در این رابطه یك عامل اساسی در تولید و فرآیند نوآوری و همچنین اساس رقابت پذیری بین المللی است.
در این مقاله ضمن اشاره به آماری در مورد وضعیت تولید نرم افزار در جهان و وضعیت ایران در این زمینه، به اهمیت مهندسی نرم افزار و ویژگی های تولید نرم افزار پرداخته شده است. همچنین وظایف مدیریت منابع فناوری اطلاعات و سیستم های توسعه فناوری مورد بررسی قرار گرفته است. در خاتمه راهكارهایی برای توسعه فناوری اطلاعات وفرآیند تولید نرم افزار ارائه شده است.
در دنیای الكترونیك هزینه رایانه در حال كاهش ،اما هزینه سایر خدمات رو به افزایش است و این در حالی است كه نیروی كارآزموده به حد كافی برای پاسخ‌گویی به در خواست ها وجود ندارد. كشور ما به تازگی وارد عصر سوم یعنی عصر اطلاعات شده است و اگر فن آوری به درستی درك نشود وبه آن نظم داده نشود خطری بزرگ پیش رو قرار خواهد داشت. پیش بینی می شود تا سال ۲۰۰۵ میلادی ۸۵ درصد اقتصاد جهان وابسته به آی سی تی خواهد بود. در ایران نیز، می باید تا سال ۲۰۰۵ تمامی دانشگاه های كشور به اینترنت وصل شوند وتا سال ۲۰۱۰ درمانگاه ها و بیمارستان ها اطلاعات خود را بر روی اینرنت انتقال دهند و همچنین تا سال ۲۰۱۵ تمامی روستا ها به اینترنت متصل باشند.[۶]
طبق اعلام موسسه interactive درآمدزایی شركت ها از محل تبلیغات اینترنتی در سال ۲۰۰۳ میلادی بالغ بر دومیلیارد یورو برآورد شده است. طی سه ماهه اول سال ۲۰۰۴ میزان درآمدزایی گوگل از محل تبلیغات اینترنتی بیش از ۳۷۵ میلیون دلار و یاهو در همین مدت بیش از ۶۳۵ میلیون دلار بوده است.[۶]
● نرم افزار و مفهوم آن
منظوراز نرم افزار همان برنامه های رایانه ای است كه قابل استفاده برای ماشینها ویا دستگاه های دیگر نیز می باشد. در ابتدا تولید كنندگان نرم افزار را ،خود تولید كنندگان سخت افزار تشكیل می دادند واز بابت نرم افزاری كه همراه با دستگاه فروخته شده عرضه می گردید ، هزینه ای دریافت نمی شد. در اوایل دهه ۱۹۷۰ شركت آی بی ام برای نرم افزار های عرضه شده از سوی آن شركت هزینه ای در نظر گرفت.
از این زمان به بعد در كنار تولید كنندگان سخت افزار های كامپیوتری ، به تدریج شركت های نرم افزاری نیز بوجود آمدند. با عرضه ریز كامپیوتر ها صنعت سخت افزار دچار تحولاتی گردید وباید گفت اگر در گذشته برای فروش سخت افزار مجبور بودند تعدادی نرم افزار به صورت رایگان در اختیار استفاده كننده قرار دهند ، امروز وضع تقریبا معكوس شده ودر بسیاری از موارد این نرم افزار ها هستند كه باعث فروش سخت افزار می گردند . یك بررسی اجمالی نشان می دهد كه در طول دهه های گذشته قیمت سخت افزار به صورت روزافزون كاهش یافته و در عوض هزینه های نرم افزار نسبت به پیش افزایش یافته است.
آمار نشان می دهد كه در سال ۱۹۹۰ میلادی در حدود ۳۶۰ هزار میلیون دلار صرف نرم افزار شده است.[۳] این صرف هزینه و روند رو به رشد آن به خوبی اهمیت نرم افزار را نشان می دهد. صنعت نرم افزار در اقتصاد كشور های پیشرفته به تدریج اهمیت زیادی را پیدا كرده است ، به طوری‌كه از امكان انتقال ، از اقتصاد مبتنی بر تولید به اقتصاد مبتنی برخدمات سخن می رود.درحال حاضرهدف عمده درصنعت رایانه این است كه هزینه راه حل های رایانه ای و یا به بیان دیگر هزینه های تولید نرم افزار كاهش یابد.
تحقیقات موسسه Forrester نشان می دهد با ادامه روند كنونی انتقال مشاغل به ویژه در بخش آی تی به خارج از ایالات متحده تا سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از سه میلیون و چهارصد هزار فرصت شغلی به كشور هایی با نیروی كار ارزان قیمت منتقل می شود. این موسسه همچنین اعلام كرده است تا پایان سال ۲۰۰۵ میلادی نیز بیش از ۸۳۰ هزارفرصت شغلی دراین زمینه به كشورهایی نظیر هند و چین منتقل خواهد شد.[۶]
آمار فوق ضرورت ایجاد شغل در بخش آی سی تی را اجتناب ناپذیر می سازد. موسسه های آموزش رایانه ای در سطح كشور باید به دنبال ایجاد زمینه و سیستم های جدیدی برای بالا بردن كمی و كیفی سطح تولید محصولات نرم افزاری باشند. در این راستا وجود سازمان هایی به عنوان مركز تفكر ، زمینه های تولید سیستم را ایجاد خواهد كرد تا افرادی كه به این سیستم ها نیاز دارند بتوانند به راحتی كار كنند.لازمه این كارآن است كه آماری در خصوص تعداد كاربران ، شركت های فعال ، نیروی انسانی و مدیران این دانش تهیه گردد. در حالت كلی می توان گفت اشتغال در بخش آی سی تی تابعی از متغیرهای تولید ناخالص داخلی ، رشد سرمایه گذاری ، كل رشد اشتغال ، ارزش افزوده در رشد تولید آی سی تی ، ارزش افزوده در رشد سرویس های آی سی تی و رشد صادرات آی سی تی می باشد.
● وضعیت كلی فناوری اطلاعات در ایران
تعداد كاركنان تمام وقت و پاره وقت شاغل در شركت های تحت پوشش شورای عالی انفورماتیك ،تا پایان سال ۱۳۷۶ حدود یازده هزار نفر بوده است. به‌طور متوسط ۵۳ درصد كاركنان این شركت ها دارای تحصیلات دانشگاهی در مقاطع فوق دیپلم تا دكتری در رشته های مرتبط با رایانه بوده اند. ۱۰ درصد كاركنان نیز دارای تحصیلات دانشگاهی در سایر رشته های دانشگاهی بوده اند. جدول ۱ توزیع كاركنان با تحصیلات عالیه كه شامل ۶۳ درصد كاركنان است را در سال ۱۳۷۶ نشان می دهد.[۵]
طبق آمارهای موجود تنها پنج درصد از كاركنان دولت دررشته های فناوری اطلاعات مشغول كار بوده اند. با توجه به تعدد پروژه های انفورماتیكی كشور و نیز تخصیص بودجه برای افزایش میزان اشتغال از طریق فناوری اطلاعات، پیش بینی می شود اشتغال درفناوری اطلاعات در سال های آتی از رشد خوبی برخوردار باشد.
به‌طور كلی تعداد فارغ التحصیلان رشته های رایانه ای (شامل علوم كامپیوتر، كاربرد كامپیوتر، مهندسی كامپیوتر، هوش مصنوعی و روباتیك) در كلیه مقاطع تحصیلی دانشگاه های دولتی تا پایان سال ۱۳۷۷ بالغ بر ۸۵۵۷ نفر بوده است كه توزیع مدرك تحصیلی آنها به شرح جدول ۲ می باشد.[۵]
با توجه به این‌كه بخشی از نیروی انسانی در صنعت فناوری اطلاعات از فارغ التحصیلان رشته های تحصیلی دیگر از قبیل ریاضی كاربردی، صنایع با گرایش های تولید صنعتی، برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها تامین می شود، تعداد كل فارغ التحصیلان رشته های انفورماتیك و رشته های مرتبط با آن در سال ۱۳۷۷ حدود ۱۴ هزار نفر بوده است.مجموع كل این افراد طی سال های ۱۳۷۰ الی ۱۳۷۷ حدود ۳۸ هزار نفر می باشد.[۵]
دانشگاه های كشور طی چند سال گذشته به‌طور مستمر سهمیه پذیرش خود را در رشته های مرتبط با فناوری اطلاعات افزایش داده اند. تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در رشته های رایانه ای در دانشگاه های دولتی وآزاد در سال ۱۳۷۷ حدود ۷۶ هزار نفر بوده است.[۵]
● مفهوم واهمیت مهندسی نرم افزار
اكنون در جهان هر روزه سرمایه های بزرگی در راه تولید نرم افزار و برای پاسخ‌گویی به نیازهای مختلف كاری صرف می شود. لازمه به ثمر رسیدن این سرمایه ها و قابلیت كاربری نرم افزارهای تولید شده برای مدت طولانی كه سرمایه گذاری ها را معقول ومقرون به صرفه نماید، آن است كه دركارتولیدو نگهداری نرم افزار،اصول،مقررات و ظوابط كاری معینی پذیرفته شده وبه‌كار رود. آنچه تحت عنوان مهندسی نرم افزار مطرح می شود، می تواند از این نقطه نظر حائز اهمیت باشد.
بر اساس یك تعریف اولیه ،مهندسی نرم افزار عبارت از به‌كاربندی واستفاده از اصول مهندسی در ایجاد نرم افزار است، به‌طوری‌كه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و بصورت كارآیی ، روی ماشین های حقیقی عمل كند. مهندسی نرم افزار شامل روش ها وابزارهایی است كه اولا ایجاد نرم افزارهای با كیفیت بالا را بصورت یك جریان تولیدی منسجم، ممكن سازد وثانیا به شخصی به عنوان مدیر تولید نرم افزار این اجازه را می دهد تا بتواند جریان تولید را نظارت كرده وكنترل نماید. برای تولید نرم افزار، مجموعه ای از مراحل تولید مبنی بر روش و ابزار وجود دارد. كه سه مجموعه شامل روش سنتی تولید نرم افزار، روش نمونه سازی و روش های نسل چهارم مورد استفاده قرار می گیرند.
روش سنتی تولید نرم افزار شامل مهندسی سیستم، تجزیه تحلیل،طراحی، برنامه نویسی، آزمایش ونگهداری است. از آنجا كه هر نرم افزار بخشی از یك سیستم بزرگ است، بنابراین لازم است كه كاربا توجه به تمامی عناصر سیستم كه در واقع انسان ها،روش ها وتجهیزات است،انجام شود. مرحله مهندسی سیستم وتجزیه تحلیل وتعیین نیازها به قصد تبیین دقیق آنچه كه باید ساخته شود،انجام می گیرد وبنابراین لازم است شرح كاملی از وضع موجود،مشكلات ونیازها و بالاخره راه حل های ممكن تنظیم شده و به تایید و تصویب سفارش دهنده سیستم برسد.
روش سنتی تولید نرم افزار قدیمی ترین وپراستفاده ترین روش است و بصورت گسترده ای در تمام جهان رایج است ومورد استفاده طراحان سیستم های نرم افزار قرار می گیرد.
روش نمونه سازی هنگامی مناسب است كه طراح نسبت به كارا بودن روش ها و ابزارهای مورد استفاده مطمئن نباشد،در این صورت ارائه نمونه ای كلی از آنچه كه می خواهد پیاده شود ،می تواند كارساز باشد. نمونه سازی فرآیندی است كه به طراح اجازه ارائه نمونه ای از نرم افزاری كه قرار است ساخته شود را می دهد.نمونه سازی می تواند به سه صورت مختلف انجام شود. نمونه می تواند روی كاغذ پیاده شود وبه اصطلاح نمونه كاغذی بوجود آید، طوری كه استفاده كننده بتواند آن‌را درك كند. نوع دیگر، نمونه كاری است ،كه در آن بخشی از اعمال و وظایف سیستم مورد نظر پیاده می شود تا بتواند به استفاده كننده ایده ای از آنچه می خواهد پیاده شود را بدهد. نوع سوم ، استفاده از برنامه های مشابه قبلا آماده شده ای است كه تنها بخشی از اعمال و وظایف سیستم مورد نظر را نمونه سازی می كند.سیستم واقعی می تواند حول این ایده اولیه شكل بگیرد.روش های موسوم به نسل چهارم شامل طیف وسیعی از ابزارهای نرم افزاری است.هركدام از این ابزارها ،به استفاده كننده از این روش ها امكان می دهد تا بتواند برخی خصوصیات نرم افزار را با استفاده از تسهیلاتی سطح بالا بیان نماید. در این صورت این تسهیلات می توانند اصل برنامه را با استفاده از خصوصیات بیان شده توسط استفاده كننده بوجود آورند. در روش های نسل چهارم ،توجه عمده روی تعریف خصوصیات نرم افزار برای ماشین و با استفاده از زبانی نزدیك به زبان طبیعی، معطوف است. محیط های نرم افزار با استفاده از این روش، شامل ابزارهایی از قبیل زبان های پرسش و پاسخ، تعریف و ایجاد گزارش ها، امكانات مربوط به تعریف صفحه نمایش، امكانات گرافیكی و غیره است.
● ویژگی ها ی یك نرم افزار
مهم ترین ویژگی نرم افزار در مقایسه با سخت افزار رایانه ای این است كه نرم افزار عنصری منطقی است. در صورتی كه سخت افزار عنصری فیزیكی وقابل لمس است. باید گفت كه نرم افزار ایجاد و یا به اصطلاح مهندسی می شود و با تعریف روش های سنتی تولید، تولید نمی شود. گرچه بین ایجاد نرم افزار وتولید یك قطعه سخت افزاری تشابه هایی وجود دارد ولی این دو فعالیت از اساس با هم متفاوتند. هم نرم افزار و هم سخت افزار در سایه یك طراحی و روش ایجاد و یا تولید خوب، می توانند به محصولی خوب منجر شوند. در زمینه تولید سخت افزار می توان مسائل كیفی معینی را مطرح كرد ولی این مسائل در زمینه نرم افزار به راحتی قابل بیان ویا دسترس نیستند. به‌طور كلی باید گفت پروژه های نرم افزاری را نمی توان به روش پروژه های سخت افزاری مدیریت كرد.
هزینه های تولید نرم افزار غالبا ازروی عواملی نظیرهزینه كاربررسی كنندگان،طراحان وبرنامه نویسان معین می شود. قابلیت یك برنامه نویس به‌طور متوسط در روز حدود ده الی بیست دستورالعمل در یك زبان برنامه نویسی است. این برآورد شامل مواردی از قبیل روشن كردن صورت مسأله، طراحی برنامه، نوشتن آن، آزمایش و مستند سازی است. جالب این‌كه این برآورد از توانایی یك برنامه نویس و از نوع زبان برنامه نویسی مورد استفاده مستقل است. حال باید دید كدام بخش از فعالیت های یك پروژه نرم افزاری بیشترین هزینه را در بر دارد.تجربیات نشان می دهد این میزان برای بخش های مختلف فعالیت های ایجاد نرم افزار با بزرگی و یا كوچكی نرم افزار مورد نظر متفاوت است . در مورد پروژه های كوچك و معین بخش عمده هزینه به برنامه نویسی مربوط می شود، در صورتی كه در مورد پروژه های بزرگ یا نامعین بخش عمده به تجزیه و تحلیل و طراحی مربوط می شود و برنامه نویسی حجم كمتری را به خود اختصاص می دهد. مسأله مهم دیگر در مورد هزینه، هزینه مربوط به آزمون نرم افزار و برطرف كردن خطاهای احتمالی آن است. این مبلغ نیز گاه درصد زیادی را به خود اختصاص می دهد. یكی از مسائل دیگر در كار نرم افزار، مسأله عدم تطابق زمان های خاتمه كار پیش بینی شده با زمان های واقعی اتمام كار است. این مسأله در سال های اخیر یكی از جدی ترین مسائل تولید كنندگان نرم افزار بوده است.
● وظایف اصلی در مدیریت منابع فناوری اطلاعات
سیستم مدیریت منابع فناوری برای كشورها یك سیستم عملی، با قابلیت كاربرد گسترده است كه روش مناسبی برای مدیریت منابع فناوری آنها و همچنین برای بسیج استراتژی های رقابتی در زمینه فناوری ارائه می كند.در واقع یك نحوه مدیریت عملیاتی است كه روشن می سازد، چه كشورهایی می توانند منابع فناوری مناسب داشته باشند ویا آن ها را به‌كار بگیرند. وظایف اصلی در این مدیریت را می توان به صورت زیر خلاصه كرد.[۴]
۱ – موجودی گیری منابع فناوری (فناوری ها، تخصص ها، مهارت ها و غیره) كه وجود دارند و یا برای رقابت پذیری و موفقیت بایدوجود داشته باشد.
۲ – ارزیابی منابع فناوری از نظر نقاط قوت و ضعف، شیوه مدیریت و توان بالقوه فناوری و اقتصادی آنها
۳ – بهینه سازی و به‌كار گیری بهترین روش استفاده از منابع فناوری، قابلیت رقابت پذیری فناوری، موقعیت در بازار و چگونگی و توان بالقوه اقتصادی آنها
۴ – غنی سازی منابع فناوری از طریق شناسایی، اكتساب، تحقیق و توسعه، ارتقاء، نوآوری، بازسازی و جایگزینی منابع فناوری وهمچنین توسعه تخصص های فناوری ومهارت های نیروی انسانی از طریق استخدام، آموزش و غیره
۵ – به‌كار گیری یك سیستم هوشیار وهوشمند مناسب بر نظارت پیشرفت در محیط علمی، فناوری و رقابتی امروز
۶ – حمایت از منابع فناوری از طریق حفاظت و نگهداری حوزه های فناوری و مالكیت معنوی،توسط جلوگیری از انتقال منابع فناوری ،نگهداری منابع فناوری و نیروی انسانی متخصص
سیستم مدیریت منابع فناوری كاركردها،مسئولیت ها، وظایف و فعالیت های ویژه مدیریت فناوری یك كشور را مشخص می كند. این سیستم همچنین مفاهیم، ابزار ها، تكنیك ها، اصول مدیریتی وسیستم های مورد نیاز برای انجام آنها را به منظور تعیین چشم انداز استراتژیك یك كشور در مورد فناوری و همچنین استراتژی توسعه منابع فناوری را جهت تنظیم و یكپارچه سازی آنها با استراتژی كلان ارائه می سازد. بنابراین سیستم مدیریت منابع فناوری به شركتها وكشورها ابزار توسعه موقعیت های رقابتی را بر اساس قابلیت رقابتی فناوری معرفی می كند. ماهیت عمل‌كردی و تكاملی این شش وظیفه اصلی در سیستم مدیریت فناوری و اجرایی بودن و یكپارچه گی بین مسئولیت ها، وظایف و فعالیت ها، آنچه را كه یك گشور برای تحول فناوری ، برنامه ریزی و مدیریت استراتژیك نیاز دارد، فراهم می سازد. در نتیجه مدیریت منابع فناوری، به عنوان یك كاركرد مدیریتی و به عنوان یك سیستم مدیریت ، قابلیت كاركرد گسترده و موثر خود را چه برای یك شركت و چه برای یك كشور ثابت كرده است. به علاوه این سیستم تكمیل شده و در حال حاضر برای كاربردهای گسترده تری در شركتها، موسسات آموزشی ، نهادهای دولتی و هر سازمانی آماده است كه منابع فناوری را مدیریت كند.
● سیستم های توسعه فناوری
سیستم توسعه تكنولوژی یك سیستم اجتماعی، فنی و اقتصادی است و مانند هر سیستم دیگری دارای مولفه های ورودی، منابع، فرایند، خروجی و كنترل است. این سیستم در طول زمان چه از نظر ساختار و چه از نظر كاركرد متحول شده است. تحول ساختاری این سیستم را از نظر عناصر تشكیل دهنده آن و رابطه بین عناصر آن می توان مورد تجزیه وتحلیل قرار داد. دانشگاه ، صنعت و دولت سه عنصر مهم در این سیستم هستند. سیستم های توسعه فناوری به چهار الگوی زیر تقسیم بندی می شوند.[۷]
الف – كار آفرینی : در این الگو كارآفرینان عامل های اقتصادی هستند كه تكنولوژی را با تلاش فردی در فعالیت های تجاری یا علمی تولید یا كسب می كنند. در نتیجه، نرخ تغییر تكنولوژی به عرضه چنین كارآفرینان مبتكری كه قادر به ایجاد ارزش های تجاری اقتصادی جدید از اندیشه های موجود هستند، بستگی دارد.
ب – ادغام عمومی : در این الگو صنایع در درون خود به ایجاد مركز تحقیقات مبادرت می ورزند.فرایند تولید دانش جدا از فرایند تولید كالاهای عادی است، اما با یكدیگر پیوندی متقابل دارند. چنین كنش متقابلی موجب توسعه فناوری و بهره وری می گردد.
ج – تعاون تكنولوژیك : در این الگو چند صنعت برای توسعه فناوری با هم مشاركت و همكاری كرده و مركز تحقیقاتی مشترك ایجاد می كنند.
د – تنوع نهادی : مشاركت مجموعه نهادهای دانشگاه، صنعت،‌مراكز تحقیقاتی، آزمایشگاه های عمومی و دولتی در تولید دانش و نرم افزار، الگوی تنوع نهادی سیستم فناوری گفته می شود.
در این حالت دانشگاه دست به كارآفرینی می زند و به فعالیت های اقتصادی و نوآورانه می پردازد. در مقابل ، صنعت به فعالیت های تولیدی و توزیع دانش اقدام می كند. همچنین دولت علاوه بر نقش های سنتی خود یعنی تولید كالاهای عمومی و سیاست گذاری ، به سرمایه گذاری در حوزه های با عدم اطمینان و ریسك بالا در زمینه تولید دانش و نرم افزار ، نوآوری و تولید كالا و خدمات دست می زند.
●● نتیجه گیری
هر شركتی كه تنها با اتكا به دانش اكتسابی و فضایل گذشته خود تولید می كند، محكوم به فنا است. رقابت پذیری یك شركت از طریق توانایی و ظرفیت آن در نوآوری مشخص می شود. منابع فناوری سازمانها در این رابطه یك عامل اساسی در تولید و فرایند نوآوری و همچنین اساس رقابت پذیری بین المللی است.
بنابر این در اصول سیستم مدیریت فناوری موارد زیر می باید لحاظ گردد :
-شش وظیفه اصلی مشخص مدیریت منابع فناوری
-تشریح عمل‌كرد مدیریت منابع فناوری یك كشور و كاركردها، مسئولیتها،وظایف و فعالیتهای روز به روز آن
-مفاهیم، ابزارها، تكنیك ها، اصول مدیریتی و سیستم های تكمیلی مدیریت منابع فناوری یك كشور بویژه برای مدیریت دانش فنی ،تخصصی، خلاقیت و نوآوری كارشناسان برای بازسازی قابلیت رقابتی
-یكپارچه سازی استراتژی های مدیریت منابع فناوری با استراتژی های كلان كشور
-سیستم نوآوری ملی وتعامل عاملان اصلی در این سیستم كه عبارت از دانشگاه ها و مراكز تحقیقاتی ، بنگاه ها و دولت است، تقویت شود.
-فرایند مدیریتی كلان حاكم بر امر ارتباط دانشگاه و صنایع شكل گیرد.
-ساختارهای پشتیبان نظیر مراكز انتقال وتوسعه تكنولوژی منطقه ای، مراكز نوآوری، مراكز رشد، پارك های علمی تحقیقاتی و فناوری، مراكز طراحی ومهندسی ایجاد شوند وگسترش یابند.
-سیستم های حمایتی و انگیزش مالی وارتقاء برای موسسات در ازای فعالیتهای تحقیق و توسعه با دانشگاه ها و محققان شكل گیرد.
-بسج توسعه سازمانی و ایجاد حساسیت در كل جامعه به اهمیت موضوع.

فهرست منابع و مآخذ
۱- Software Engineering traning products and software process improvement products (www. Rspa .com /-۲k)
۲- The six key function of technological resourcer management (www.mtas.e.s/insht/ntp)
۳– م طالقانی ،"مروری بر مراحل تولید نرم افزار" ،مجله مدیریت شماره ۷۴و ۷۳ ،صفحه ۲۲-۱۳ ،تیر ۸۲
۴– سازمان مدیریت صنعتی ،"شش وظیفه كلیدی در مدیریت منابع فناوری" ،مجله مجله تدبیر شماره ۱۴۵ ،صفحه ۴۲-۴۰ ،خرداد۸۳
۵– شركت ثنارای ،"وضعیت كلی فناوری اطلاعات در ایران" ،مجله صنایع الكترونیك شماره ۱۰ ،صفحه ۶۱ ،آذر ۸۲
۶– ع جلالی ،"۸۵ درصد اقتصاد جهان تا سال ۲۰۰۵ وابسته به آی تی می شود"،هفته نامه سال دوهزارشماره ۴۶و۴۵ ،صفحه ۲-۱ ،خرداد۸۳
۷– ج باقری نژاد،"تعامل حوزه های علمی و صنعتی بستر مناسب توسعه "فصل نامه آموزش مهندسی ایران شماره ۲۲ ،صفحه ۳۱-۱ ،تابستان ۸۳
منبع : كتاب مجموعه مقالات نخستین كنگره بین المللی - دانشگاه آزاد اسلامی
نویسندگان : محمد رحیم ترشیزیان و بهروز لطفی

منبع : خبرگزاری فارس