تاثیر و تاثر نگرش مذهبی بر فرهنگ ملی

اینك كه در واپسین ایام عمر كره زمین به سربرده و براساس شواهد موجود ظهور امام زمان ( ع) كه مهربانترین انسانها می‌باشد ، بسیار نزدیك است، چه نیكوست كه سریعاً فرهنگ مصدوم خویش را التیام بخشیم. پیش از اسلام، ایران سراسر ظلم وخرافه پرستی و آتش پرستی و... بود. اما با ظهور اسلام تحولی عظیم در فرهنگ این سرزمین روی داد. اسلام كامل‌ترین ادیان است چرا كه جهت تمامی امور حتی آشامیدن آب نیز قوانین متعددی دارد كه هیچ دین و آیین دیگری این ویژگی را ندارد. مهمترین هنر ایرانیان شعر وموسیقی بود اما اسلام با موسیقی مخالف بود زیرا موسیقی بیش از ۲۵ ضرر مهلك دارد. میشل مربلان و آنابل سیمون دانشمندان فرانسوی پس از مدتها تحقیق دریافتند كه اثرات غنا شبیه ضررهای مواد مخدر است و دانشمندان ژاپنی زیانهای موسیقی را باور دارند. نظرات ایشان در شماره ۳۴۸ مجله دانشمند صفحه ۱۰۰ درج شده است. معمولاً هر چه كه از نظر اسلام حرام گشته به سبب زیانهای آن بوده و آنچه كه واجب شده به علت فوایدش است . اما برخی از مسائل اخلاقی ایرانیان بوسیله مذهب ما مهر تایید خورد . به عنوان نمونه می‌توان از غیرت، و شهامت مردان و حیاء و عفت زنان یاد كرد كه متأسفانه این روزها بعلت تهاجم فرهنگی كمتر به چشم می‌خورد . اگر خانمها به جای اشتغال به مشاغل غیر ضروری به خانه‌داری بپردازند ، علاوه بر اینكه مشاغل بیشتری جهت آقایان وجود خواهد داشت، آینده سازان این مرز و بوم نیز صحیح تربیت شده و میزان جرائم و طلاقها نیز كاهش می‌یابد. حال این پرسش مطرح می‌گردد كه چگونه باید فرهنگ خویش را اصلاح نمائیم؟
در پاسخ باید گفت از آنجا كه هیچ قانونی كاملتر و بهتر و برتر از قوانین اسلام نیست، بایستی شعائر اسلامی را در سراسر ایران زمین گسترش دهیم كه در این راستا صدا و سیما و آموزش و پرورش وسایر رسانه‌ها مهمترین وظیفه را بر دوش دارند. مثلاً با ارائه شیوه‌های نوین برنامه‌های مذهبی، تشویق كودكان و جوانان مومن و مومنه و برگزاری مراسم و جلسات مذهبی در كلیه آموزشگاهها و ادارات و حتی مهد كودك‌ها و زنده ساختن نام و یاد امام زمان (ع) می‌توان بدین خواسته جامهٔ عمل پوشید. همچنان كه در بدو تولد در گوش نوزاد اذان و اقامه می‌گویند، همان طور بایستی فرزندانمان از كودكی با اسلام مأنوس گردند. باید به ایشان آموخت كه فقط با یاد خدا و روی آوردن به نماز و قرآن است كه می‌توان آرامش یافت نه استماع موسیقی و مشاهده فیلمهای نامربوط بیگانگان. باید به جوانان گفت كه صرفاً با روزی حلال و پرداخت خمس و زكات و عدم كم‌كاری و گرانفروشی زندگی آنان بركت خواهد داشت و در غیر این صورت هرگز مشكلات اقتصادی ایشان بر طرف نخواهد شد .
جان كلام اینكه اگر ما به دستورات متعالی اسلام گردن نهیم به كمالات دلخواه خواهیم رسید و از هر نظر ( چه دنیوی و چه اخروی ) در آسایش و آرامش خواهیم بود و گرنه روز به روز و بیش از پیش در باتلاق مشكلات و بلایا فرو خواهیم رفت .
واژه فرهنگ درلغت به معنای علم، دانش ، تعلیم و تربیت و آثار علمی و ادبی یك قوم یا ملت می‌باشد و در اصطلاح به مجموعه آداب و رسوم و سنن و مراسم اخلاقی ـ اجتماعی یك جامعه اطلاق می‌گردد. اینك كه كره زمین واپسین روزهای عمر خویش را طی می‌سازد و بر اساس شواهد و روایات ظهور امام عصر (ع) بسیار نزدیك است، چه نیكو است كه درباره فرهنگ مصدوم خویش اندیشه نموده و جراحات آنرا التیام بخشیم. چرا كه امام زمان (عج) فرموده‌اند كه دو چیز این ملت مرا رنج می‌دهد یكی وضع حجاب و دیگر فرهنگ این ملت (ایران) در آغاز برگهای كتاب تاریخ را به عقب باز می‌گردانیم و اوضاع فرهنگی ایران را پیش از اسلام بیان می‌داریم. در ایران قبل از پیدایش دین مبین اسلام از عدالت اجتماعی اثری نبود . مردم به طبقات گوناگونی منقسم شده و احدی حق نداشت از گروه و طبقه خویش گامی فراتر نهد مگر در مواردی استثنایی و پس از آزمایشاتی بس فروان و مشكل . هر كه هر شغلی كه داشت، اعقاب وی نسل اندر نسل می‌باید همان حرفه را پیشه سازند. و هر كس در هر مكان كه می‌زیست، فرزندان و آیندگانش نیز محكوم به زندگی در همان مكان بودند. داستان كوزه فروش و بوذرجمهر كه فردوسی نقل می‌كند بیانگر همین مطالب است فردوسی دراین باره چنین سروده:
....بدو كفشگر گفت كاین من دهم سپاسی زگنجور بر سر نهم
بدو كفشگر گفت كای خوب چهر نرنجی بگوئی به بوذر جمهر
كه اندر زمانه مرا كودكی است كه بازار او بر دلم خوار نیست
بگویی مگر شهریار جهان مرا شاد گرداند اندر نهان
كه او را سپارم به فرهنگیان كه دارد سرمایه و هنگ آن ...
علاوه براین بسیاری از دیگر اخلاقیات ایرانیان فاقد ارزش و یا حتی منفی بود نظیر ازدواج با محارم، تعدد زوجات، خرافه پرستی، آتش‌پرستی، دوگانه‌پرستی و...
با ورود اسلام به ایران تحولی عظیم در فرهنگ ایشان روی داد. فرهنگ اصیل ایرانی از آن هنگام بوجود آمد. تمامی منكرات ممنوع گشت و در عوض اسلام ترقی و تعالی را به ارمغان آورد. در اسلام ناب محمدی جهت تمامی امور دنیوی و اخروی قوانینی منطقی و مثبت وجود دارد . مثلاً برای آب خوردن كه ساده ترین امور محسوب می‌گردد چندین دستور وجود دارد كه رعایت آنها به بهداشت فردی و اجتماعی انسان كمك می‌نماید.
همچنین درباب طعام خوردن و خوابیدن و پوشیدن و استحمام و تمامی دیگر موارد زندگی انسان، در اسلام قوانینی متعالی موجود می‌باشد كه از این قوانین در هیچ دین و آئین سخن نرفته است. علاوه بر بهداشت، هنر ایرانی نیز سریعاً تكامل یافت . هنر ایرانیان عبارت بود از معماری ، مجسمه‌سازی ، نقاشی ، شعر، موسیقی، قالی بافی . با ظهور اسلام برخی از این رشته‌ها دگرگون گشت شكل اسلامی به خویش گرفت. مانند معماری و نقاشی و بعضی دیگر همچون موسیقی مطرود ماند . چرا كه موسیقی، مضرات بی‌شماری دارد . استاد محمد تقی جعفری دركتاب «مبانی فقهی و روانی موسیقی ۲۵ ضرر برای غنا بیان می‌نماید.
همچنین میشل موبلان آنابل سیمون اندیشمندان فرانسوی زیانهای موسیقی را مشابه مضرات مواد مخدر می‌دانند كه این مطلب در شماره ۳۴۸ مجله دانشمند چاپ مهر ۱۳۷۱ صفحه ۱۰۰ عنوان گردیده است .
البته دركوتاه مدت موسیقی منافعی دارد كه كسی منكر آن نیست ولیكن در دراز مدت از غنا چیزی جز زیان به بار نمی‌آید. بعضی از این مضرات عبارتنداز : ضعف اعصاب، ضعف قوه بینائی و شنوائی، اتلاف وقت ، پاركینسون، تضعیف دستگاه گوارش و قلب و...
اسلام برای بانوان نیز حیاء و عفت و حجاب و متانت به ارمغان آورد و آنان را از یك كالای مصرفی به انسان همسنگ مردان مبدل ساخت. بانوان آنقدر با حیا بودند كه اگر كسی كوبه درب منزلشان را به صدا درمی‌آورد و مردی درخانه نبود تا جواب وی را دهد، انگشت به دهان فرو می‌بردند تا صدایشان تغییر نماید، پس آنگاه پاسخ سائل یا میهمان را بیان می‌داشتند. چرا كه مبادا نامحرمی صوت آنان را آنهم از وراء‌دیوار استماع نماید.
اصولاً منزلها به دو قسمت عمده بیرونی و اندرونی تقسیم می‌شد و زنان دراندرونی و دور از چشم نامحرمان قرار داشتند . ایضاً اگر بانوان از خانه بیرون می‌رفتند معمولاً چادربرسر نهاده و پوشیه‌ای بر صورت می‌كشیدند كه هنوز در بعضی نقاط مانند جنوب ایران تا حدودی این امور رعایت می‌شود . اما متأسفانه امروزه زنان همدوش نامحرمان درمعابر قدم‌زده و به تفرج و تفریح می‌پردازند. آنگاه كه رسول اكرم (ص) بین علی (ع) و فاطمه (س) تقسیم وظایف می‌فرمود،‌فاطمه (س) را به امور خانه‌داری و علی (ع) به كارهای بیرونی منزل و مسائل اجتماعی امر فرمود.
یعنی اینكه زن باید خانه‌دار باشد . البته شركت بانوان در برخی مشاغل نظیر مامایی، معلمی و استادی بانوان ،‌نمایندگی مجلس طبابت خانمها الزامی است اما در مواردی كه مستقیماً با نامحرمان در ارتباط باشند شدیداً مكروه است . به علاوه ایشان مشاغل آقایان را غصب نموده و مردان بیشتری بیكار می‌مانند.
اسلام ایرانیان را چونان پرورش دادكه بیگانگان زبان به تمجید شان گشودند. مثلاً كنت دوگوبینو می‌گوید : ایرانیان مؤمن‌ترین ملل جهان هستند . مذهب رسمی و ملی ایران اسلام است و شب روز آیات كوچك و بزرگ قرآن و كلمات و عباراتی كه از احادیث و اخبار مذهبی اقتباس شده بر زبان مردم جاری است. شما اگر یكربع با یك ایرانی صحبت كنید خواهید دید كه چندین مرتبه می‌گوید انشااله ـ ماشاء الله ـ خدابزرگ است ـ سلام الله علیه ـ صلوات الله علیه و ... »
در جائی دیگر می‌گوید : « كسبه ایرانی مردمانی درستكار و امین می‌باشند و من در طول مدت اقامت خود در ایران از هیچ یك از ایشان تقلب ندیدم و در صفحه ۴۴ كتبش می‌نویسد:
« بواسطه همین ارفاق ( رأفت ) اغنیاء به فقراء است كه هر ثروتمندی در زمان حیات یك قسمت از اموال خود را وقف مصارف نیازمندان می‌كند » و در نهایت می‌گوید :
« باید این فكر را بیرون كرد كه ایرانیان را مسیحی كرد» از این عبارت در می‌یابیم كه ایشان قصد مسیحی ساختن ایرانیان را داشته‌اند اما با شدت ایمانی كه ایشان از ایرانیان دیده اند،‌ از انجام این كار مأیوس شده‌اند . و دكتر فووریه طبیب مخصوص ناصر الدین شاه می‌نویسد:
«شاه عادتاً سحر خیز است ... امروز به من تكلیف كرد كه با هم جهت تماشای تعزیه به تكیه دولت برویم و تعزیه نمایش احوال و داستان ائمه و سایر شهدا می‌باشد ».
هم او درباره تحویل سال می‌گوید : « در سر دقیقه معین اختر شناس باشی با وقار تمام به جلوی شاه می‌آید و پس از تعظیم، ساعت بدست، شروع سال نو را اعلام می‌كند . سپس عقب عقب خارج می‌شود و دو تن از سادات بشاه تبریك و سلامت باد می‌گویند . در این هنگام شمایل حضرت علی را دست به دست می‌گردانند و همه آنرا می‌بوسند بعد همه چند دانه گندم به نیت ارزانی و فراوانی در سال آینده می‌خورند. امام جمعه یا یكی از مجتهدین در داخل ظرفی، آیاتی از قرآن مجید را می‌نویسد و پس از حل كردن آن در مایعی قسمتی از آنرا به شاه می‌آشامند وبقیه را نزدیكان می‌نوشند ... »
و باز می‌نویسد : « امروز امینه اقدس عازم مشهد است به این امید كه بینائی از دست رفته خودرا از حضرت رضا (ع) بگیرد » لذا می‌بینید كه حتی سلاطین و شاهزادگان نیز مسائل مذهبی را به هر نیت رعایت می‌كردند.جان كلام اینكه ایرانیان مردمانی بودند میهمان نواز، رئوف، مؤمن، سخاوتمند و افرادی بودند كه نمازهای خویش را اول وقت و حتی‌المقدور به جماعت می‌خواندند، برای بزرگان و روحانیون و مدرسین قرآن و سادات احترام زیادی قائل بودند، امین و درستكار و با غیرت بودند، بانوان ایشان كثیرالحیا و محجبه بوده و با نامحرمان درتماس مستقیم قرار نمی‌گرفتند، در گوش نوزادان اذان و اقامه می خواندند، برای زیارت ائمه اطهار علیهم‌السلام و خانه خدا و امام زادگان اهمیت بسزائی قائل بودند، با تعابیر و عبارات اسلامی با یكدیگر سخن می‌راندند، استخاره را اجر می‌نهادند و امور مهم استخاره می‌نمودند، مجالس هفتگی قرآن و روضه و تعزیه در منازل برپا بود، چونان خانواده علی (ع) كه جهت شفای حسین (ع) نذرروزه نمودند، ایرانیان نیز در مشكلات نذر و نیاز می‌كردند، سفره‌های حضرت زهرا و حضرت ابوالفضل (ع) اهمیت بسزائی داشت ، نخستین چیزی كه در سفره عقد و سفره هفت سین و منزل و مغازه جدید قرار می دادند قرآن كریم بود، صدقه زیاد می‌دادند بویژه پیش از سفر، هنگام طعام خوردن ابتدا نام خدا را بر زبان جاری ساخته و در پایان حمد می‌گفتند، خمس و زكات خویش را به موقع پرداخت می‌نمودند، مطیع فرامین مراجع بودند و حتی فرمان مرجع تقلید برامر شاه ارجح بود، همچنان كه در فتوای میرزای شیرازی ملاحظه شد كه خدمه ناصرالدین شاه برای او قلیان آماده نكردند بلكه قلیانها را شكستند، به هنگام قحطی نماز باران می‌خواندند نظیر نماز باران سال ۴۱ شمسی مشهد، ازدواجها در سنین پائین‌تر صورت گرفته و بسیار ساده بود، مردمان فعال‌تر بودند و از انجام كارهای پست متنفر نبودند، صله رحم‌ها زیاد بود و...
اما متأسفانه امروزه بسیاری از موارد فوق از میان رفته است . حجاب اسلامی نابود گشته و در شعائر مذهبی تضعیف گردیده است. حال این پرسش پیش می‌آید كه چاره چیست؟
پاسخ این سئوال را شاعر گرانمایه ایران جلال الدین محمد رومی بیان می‌كند كه :
هر كسی كو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
به زبان ساده‌تر باید با تبلیغات گسترده وهمه جانبه ظواهر و شعائر اسلام ناب محمدی ر ا احیا نمائیم . البته بیشترین سرمایه‌گذاری می‌بایست در امور كودكان و نوجوانان صورت گیرد . چه اینكه این قشر تأثیرپذیرترین قشر جامعه هستند. و این بدان سبب است كه ایشان هنوز گناهی مرتكب نشده و لهذا فطرت و سرشتی پاك و روح و قلبی صاف دارند.
لهذا شایسته است كودكان و اطفال را چونان گذشته در مراسم روضه خوانی و تعزیه و نماز شركت دهیم . به دیگر بیان مادران اطفال را نیز همراه خویش در روضه‌خوانی ها ببرند، پدران نیز شایسته است دست كودكان و نوجوانان را گرفته و در مراسم مذهبی و بویژه نمازها حضور یابند، ایضاً برنامه‌های صدا و سیما و سایر اماكن تفریحی و دولتی زودتر پایان یابد تا مردم به زود خوابیدن و در نتیجه سحرخیزی عادت نمایند، دختران و بانوان محجبه تشویق شوند مثلاً در مدارس به عنوان شاگرد نمونه معرفی شده و جایزه دریافت نمایند. بالاخص این برنامه در سطح پائین تحصیلی و حتی مهد كودكها و آمادگیها و دبستانها دقیقاً اجرا گردد، كودك باید از بدو تولد با شعائر اسلامی مأنوس و مألوف گردد چنانكه در آغاز تولد درگوش او اذان و اقامه می‌گویند، در سطوح مختلف اجتماع با بد حجابان شدیداً و قاطعانه برخورد شود، در وسائل نقلیه عمومی زنان و مردان از یكدیگر جدا باشند. مثلاً بانوان در یك نیمه و آقایان درنیمه دیگر باشند و مابین ایشان حجابی قرار گیرد، این برنامه تا حدودی در مشهد اجرا می‌شود. به عوض بانوان، آقایان مشاغل را در دست گیرند ( البته باستثناء مواردی كه ذكر شد)، نماز جماعت را در مدارس و كودكستان‌ها دقیقاً و كاملاً برگزار نمائیم و این مسئله در ادارات و ارگانهای دولتی نیز برقرار باشد.
البته نه اینكه به اسم نماز به نهار خوردن یا امور دیگر بپردازند، هنرهای اسلامی بویژه سینما و تئاتر تقویت شود، البسه نازك و تنگ و كوتاه و لباسهایی كه رنگهای زننده دارند در مدارس و مراكز دولتی ممنوع گردد و در عوض لباسهایی با الوان و مدلهای اسلامی تولید گشته و در بازار رواج یابد، هر چند وقت یك بار بانوان محجبه و متین به عنوان بانوان نمونه معرفی شوند،‌ سن ازدواج با ایجاد تسهیلات وتشویقات لازم حتی‌المقدور كاهش یابد، رعایت شعائر و ظواهر اسلامی در ادارات الزامی گردد، اماكن تفریحی تفكیك گردند. یعنی برخی به متاهلین و بعضی به مجردین اختصاص یابد، مانند پارك ملت مشهد، برنامه‌های عقیدتی صدا و سیما و سایر رسانه‌های گروهی افزایش یابد ، مسابقات و كنكورهایی دراین مورد به اجرا در آید، نام ویاد امام زمان (ع) در قلوب زنده شود تا ایشان آمادگی لازم را جهت ظهور قریب الوقوع آنحضرت كسب نماید، با تبلیغات گسترده ( در رسانه‌ها و بردها و تابلوها و حتی دیوار شوارع) باور مردم نسبت به مسایل مذهبی زیاد شود، مراسم و مجالس مدارس و ادارات در مساجد برگزار گردد، اماكن تفریحی و ورزشی افزایش یابد. علی‌الخصوص كه این مؤسسات دولتی باشند، در امور جوانان و نوجوانان توجه و دقت و هزینه‌كافی صرف شود، تشكل‌های مذهبی نظیر انجمنهای اسلامی و بسیج ازهر نظر تقویت شوند، كتابهای داستان اسلامی با متدهایی نوین از قبیل جایزه دار و معمادار و مهیج بودن چاپ و منتشر گردند تا جایگزین سایر كتب باشند. همچنین تاریخ اسلام و قرآن و احكام را بطرق مختلف در تمامی سطوح اجتماعی از مهد كودك‌ها تا دانشگاهها و بویژه ادارات وارد نمائیم . به عنوان نمونه با برگزاری كلاسهای الزامی فوق برنامه و آموزش علمی، احكام و یا در فیلمها و تئاترها و مسابقات و...
آنچه درنهایت باید گفت اینكه از دیدگاه فرهنگ ایرانی، اسلام كاملترین و بهترین ادیان و تشیع مفیدترین و برترین مذاهب می‌باشد. لیكن اسلام ناب محمدی اینك از جهان رخت بر بسته و فقط در برخی بلاد كورسویی از آن به چشم می‌خورد . امید است با تبلیغاتی وسیع و سریع دیگر بار این دین مبین را آنچنانكه شایسته و بایسته است احیاء نمائیم .
از دیگر سو نگرش مذهبی نیز براین امر دلالت دارد كه فرهنگ ایرانی از بهترین فرهنگها می‌باشد و اگر ایندو بار دیگر دست به دست هم دهند، بزودی شاهد به اهتزاز درآمدن پرچم اسلام ناب محمدی (ص) برقلل مرتفع تعالی و تكامل در سراسر گیتی خواهیم بود .

پی‌نوشتها :
۱ـ اشاراتی است به آیه و ماارسلناك الارحمه للعالمین (۱۰۷/۲۱)
۲ـ بحارالانوار،‌ج ۱۳
۳ـ ایران در زمان ساسانیان ، شاهنامه فردوسی ج ۶، ص ۳۴۷ قطع جیبی
۴ـ رجوع شودبه حیله المتقین باب آب خوردن
۵ـ مبانی فقهی و روانی موسیقی ص ۳۳
۶ـ اشاره به حدیثی است ازعلی (ع)
۷ـ مضمون روایتی است كه «السلام یعلو و لا یعلی علیه» هیچ دین و قانونی و هیچ منطقی برتر و بالاتر از اسلام نیست
۸ـ آیه‌ای از قرآن كریم است كه می‌فرماید الابذكرا... تطمئن القلوب (۲۸/۱۳)
۹ـ فرهنگ عمید و دیگر فرهنگها باب «ف »
۱۰ ـ رجوع شود به كتاب ملاقات با امام زمان (ع) ج اول و دوم تالیف سید حسن ابطحی
۱۱ـ رجوع شود به كتاب تاریخ اجتماعی ایران، ج ۲، ص ۲۴، سعید نفیسی
۱۲ـ شاهنامه فردوسی، كتابهای جیبی ، ج ۶، ص ۲۵۸
۱۳ـ ایران در زمان ساسانیان، كریستن سن، ص ۳۴۷ـ خدمات متقابل ایران و اسلام ، شهید مطهری
۱۴ـ حیله‌المتقین ، باب دوم ، ص ۶۴
۱۵ـ همان
۱۶ـ تاریخ ایران زمین ، دكتر محمد جواد مشكور ، ص ۱۱۲
۱۷ـ زندگانی فاطمه زهرا(ع) ، شیخ عباس قمی، ص ۶۲
۱۸ـ سه سال در ایران ، كنت دوگویینو ، ترجمه : ذبیح‌ا... منصوری ، ص ۷
۱۹ـ همان ،ص ۳۰
۲۰ـ همان، ص ۸۷
۲۱ـ سه سال در دربار ایران، دكتر فووریه،‌ترجمه : عباس اقبال، ص ۱۰۴
۲۲ـ همان ، ص ۱۲۶
۲۳ـ همان ، ص۱۷۶
۲۴ـ البته این فقط ظواهر امر بود كه مراعات می‌گردید.
۲۵ـ تفسیر مجمع البیان و سایر تفاسیر ذیل تفسیر سوره مباركه دهر
۲۶ـ اشاراتی است به این حدیث مشهور كه در آخر الزمان از اسلام جز اسمی و از قران جز رسمی باقی نمی‌ماند. جهت اطلاع رجوع شود به جلد ۱۳ بحاراالانوار باب ظهور امام زمان (عج) و كتاب حیلته المتقین علامه مجلسی باب علا

منبع : شورای فرهنگ عمومی